Zanim cię zapomnę - ebook

Czwartek, 19 grudnia

– Przypomnij mi, jak ja się tu znalazłam? – spytała Nina, nie otwierając oczu.

Siedziała na taborecie, a jej sylwetka pulsowała w świetle dogorywającej świetlówki. Całe pomieszczenie, mimo zamkniętych drzwi, dudniło dobiegającymi z daleka dźwiękami All I Want for Christmas is You.

Judyta zastygła z pędzlem do pudru nad twarzą Niny. Myślała właśnie o tym, że jej szefowa jest jedną z tych kobiet, których uroda zwraca uwagę dopiero, gdy zaczynają się starzeć. Na przykład taka Katharine Hepburn. Na początku kariery była tylko jedną z wielu pięknych dwudziestoletnich aktorek, ale jako siedemdziesięciolatka na tle koleżanek zachwycała, zupełnie jak Nina. Judycie zawsze wydawały się bardzo podobne.

– Odebrałam cię rano z Madalińskiego i przywiozłam tu osobiście jakieś pół godziny temu – odparła i powróciła do malowania. Dopiero jakiś impuls, nagła myśl zatrzymała znowu jej dłoń. – O Boże! Nie pamiętasz tego? Dobrze, że idziesz jutro do doktora Karasia. Koniecznie mu o tym powiedz.

Był to kolejny z wielu ostatnio momentów, w których Nina żałowała, że pozwoliła tej dziewczynie mówić do siebie na „ty”. Trzydzieści sześć lat różnicy! Jak mogło jej się wydawać, że zniweluje je jednym małym zaimkiem osobowym? Głupi pomysł na odmładzanie. Wiek to tylko liczba, sześćdziesiąt to nowe czterdzieści – Niny nie przekonywały te bzdury. Żadne zaklinające rzeczywistość hasła z magazynów kobiecych nie mogły złagodzić jej porannego bólu stawów ani zmniejszyć worków pod oczami. Odkąd przekroczyła trzydziestkę, irytowali ją młodsi ludzie zwracający się do niej „proszę pani”, ale teraz, patrząc na Judytę, miała ochotę ponownie wprowadzić w ich relację formę grzecznościową. I trochę szacunku. Był to też kolejny moment, w którym Nina nabierała przekonania, że niewinna minka Judyty nie była wyrazem troski, ale złośliwości. Nie pierwszy raz próbowała jej dopiec, insynuując demencję. Jej! Ninie Sobieraj! Znającej na pamięć niemal wszystkie kwestie ze swoich największych ról! Swoją drogą – i tylko to pocieszało Ninę – jej asystentka wbijania szpil uczyła się od mistrzyni.

– „Ja, która słuchałam płynnej jak miód melodii jego zaklęć, dziś muszę słyszeć stargany i głuchy brzęk pękniętego dzwonu…” – wyrecytowała Nina i spojrzała na Judytę. – Pytam o to, jak to się stało, że wylądowałam w takim miejscu. Wczoraj Srebrny Niedźwiedź w Berlinie, dzisiaj fucha w podrzędnym centrum handlowym. A centra handlowe zajmują trzecie miejsce na liście rzeczy, których nie znoszę najbardziej na świecie.

Zza drzwi huknęły dźwięki Last Christmas.

– Nie wczoraj, tylko w osiemdziesiątym ósmym – Judyta wróciła do nakładania mejkapu na policzki Niny. – A Arkadia jest jedną z największych galerii handlowych w Warszawie. Powinnaś się cieszyć, że załatwiłam ci tę, jak to nazwałaś, fuchę. No, chyba że dzwonił Almodóvar, a ja nie słyszałam dzwonka… Czekaj, zaraz sprawdzę. – Udała, że szpera w telefonie. – Hm… nie. Brak nieodebranych połączeń.

– Pyskate i przemądrzałe, jak wszyscy milenialsi – zamruczała pod nosem Nina, mimo że nie znała żadnego rówieśnika Judyty.

– Jestem złośliwa tylko dla tych, których lubię, zupełnie tak jak ty.

Judyta puściła do niej oczko i z zadowoleniem obserwowała, jak Nina niezdarnie próbuje ukryć pełen zadowolenia uśmiech.

– Możesz chociaż zwrócić uwagę temu kretynowi, konferansjerowi, żeby nie przekręcał mojego nazwiska? Jeśli nie wie, kto to Nina Sobieraj, to tylko sam się błaźni!

– Och, dobrze już, dobrze, masz tu swój fartuszek. – Judyta ustawiła Ninę naprzeciwko lustra i zmierzyła wzrokiem jej odbicie. – Pięknie! Prawie jak w Cannes. – Uśmiechnęła się, najwyraźniej zadowolona ze swojego dzieła.

„Prawie…” rzeczywiście było mocno naciągane. Stały na popękanym linoleum, a nie na czerwonym dywanie, w tle walały się porzucone mopy i wieszaki, pokryta fornirem szafa na ubrania pracownicze miała oberwane drzwi. Cały ten obrazek okraszała żarówiasta zieleń ścian. Jak zwykle zamiast garderoby dostały rzadko sprzątane pomieszczenie magazynowe, co zdaniem Niny było wyrazem braku szacunku dla jej osoby.

Kiedy szła wyłożonym białymi płytkami korytarzem, czuła się jak krowa prowadzona na rzeź, a nie aktorka, która za chwilę ma wejść na scenę. Zresztą co to za scena? Nędzny podest obity wykładziną z odstającymi brzegami tylko czyhającymi na jej potknięcie.

– Mam nadzieje, że tym razem przygotowałaś wszystkie potrzebne składniki? – Zerknęła kontrolnie na Judytę.

– Jest wszystko, co trzeba.

– Ostatnio też tak mówiłaś, a potem musiałam robić kapustę z grochem bez grochu. Sama rozumiesz, tradycyjne wigilijne danie. Kapusta z grochem. – Nina podkreśliła ostatnie słowo. – Nawet nazwa wskazuje, że groch jest tu dość istotny.

Judyta uśmiechnęła się tylko i pokręciła głową. Nina była pewna, że z politowaniem. W końcu to ona, jej własna asystentka, wsadziła ją w te buty i najwyraźniej świetnie się przy tym bawiła.

– Genialnie z tego wybrnęłaś.

– No wiesz? – prychnęła Nina. – Z moim doświadczeniem? Jak na premierze Seweryn zapomniał całej partii dialogu, to był dopiero problem. – Wzruszyła ramionami, choć do dziś skóra jej cierpła na tamto wspomnienie. Widownia pękająca w szwach, finalna scena, dramatyczne napięcie, a ten osioł, zamiast recytować swoją kwestię, patrzył na nią jak sroka w gnat.

– Wiem, wiem, przerobiłaś tekst tak, żeby mówić za niego.

– I uratowałam spektakl. Ach, jakie miałam recenzje! Koenig powiedział, że byłam przeszywająca! Przeszywająca! Wiesz w ogóle, kto to był Koenig? Aaa… Zresztą wszyscy krytycy mnie ubóstwiali.

– Za to teraz ubóstwiają cię zwykli śmiertelnicy.

– Nie musisz mi przypominać. – Nina wygięła usta w odrazie i odruchowo poprawiła fartuch.

Wciąż nie mogła uwierzyć, że naprawdę to robi. Ona, gwiazda srebrnego ekranu, ikona lat osiemdziesiątych, muza artystów, obiekt pożądania milionów mężczyzn i zazdrości kobiet, stała pośrodku centrum handlowego i dzieliła się sekretnymi przepisami wigilijnymi cioci Dobrusi. Co z tego, że widzowie uwielbiali tę postać? „Oto kim jestem, ciocią wszystkich Polaków!” – utyskiwała Judycie. W ogóle nie powinna była przyjmować roli w serialu, i to w serialu o księdzu detektywie! Co za banał. Żegnajcie, wielkie heroiny Szekspira, Czechowa, Becketta! Dobrusia utopiła was wszystkie w ulubionej grochówce proboszcza Adalberta. W dodatku scenarzysta zamordował ją w najbardziej z nikczemnych sposobów – skręciła kark, poślizgnąwszy się na zbyt mocno wypastowanym parkiecie. Właśnie wtedy do akcji wkroczyła Judyta. Doszła do wniosku, że jedynym sposobem na utrzymanie płynności finansowej Niny, a także swojej, będzie wskrzeszenie Dobrusi jako gwiazdy eventów, reklam i książek kucharskich. Wizerunek aktorki z siwiuteńkim koczkiem na czubku zdobił nawet wieczka przetworów. „Dobrusia wie, co dobre!” – przekonywał napis na etykiecie. A Nina dziwiła się, że ludzie naprawdę łapią się na ten chłam.

Najwięcej pracy miała przed świętami. Centra handlowe zabijały się o Dobrusię, która demonstrowała, jak przygotować piernik kresowy, śledzie po kaszubsku, tradycyjny barszcz na zakwasie i bigos. Oczywiście nie gotowała tego wszystkiego na scenie. Judyta zamawiała wcześniej produkty i gotowe dania, a Nina pokazywała składniki, mieszała je, odwracała w tym czasie uwagę publiczności anegdotami, a po chwili wyjmowała ze schowka przyrządzoną potrawę. Widzowie bili brawo, wyrywali sobie z rąk talerzyki z bigosem, ustawiali się w kolejce do zdjęcia ze swoją ulubioną gwiazdą, dopytywali, czy rodzynki do sernika lepiej namaczać w rumie, czy w brandy, a ona cierpliwie odpowiadała, rozdawała autografy i uśmiechy.

Nina wyjrzała przez szybę w drzwiach. Na scenie siedział facet w przebraniu Świętego Mikołaja i coraz bardziej się pocił, usiłując przytrzymać do zdjęcia wierzgającą dziewczynkę. Matka dziecka patrzyła na niego z wyraźną pretensją.

– Pilnuj, żeby mi znowu jakiś niemowlak nie wpełzł pod nogi – mruknęła Nina.

– Jesteś dziś wyjątkowo spięta – stwierdziła Judyta. – Jeszcze tylko kilka takich imprez, dasz radę.

Nina nie miała pojęcia, o czym ta dziewczyna mówiła. Przecież ten koszmar zdawał się nie mieć końca. Zaraz po Bożym Narodzeniu będzie musiała wybierać najlepsze pączki w Warszawie, proponować nowy sposób podania śledzika, potem szykować potrawy na Wielkanoc, letnie ciasta i sto jeden sposobów na ziemniaka. Ani się obejrzy, a znowu będą święta. I tak w kółko.

– Może pomyśl o czymś przyjemnym – zachęciła Judyta.

– Będę więc myśleć, że chlustam na publiczność wrzącym barszczem. – Nina odwzajemniła uśmiech.

Dałaby sobie rękę uciąć, że Judyta już szykuje jakąś ripostę, pewnie w stylu: bądź wdzięczna swoim fanom i chlebodawcom, ale w tym momencie z głośników rozległ się głos konferansjera:

– Przed państwem ciocia Dobrusia, czyli Nina Sobiepan!

– Jeśli Bardini widzi mnie z góry, żegna się właśnie lewą nogą – rzekła Nina grobowym głosem, przykleiła do twarzy uśmiech i z impetem otworzyła drzwi.

* * *

Czarny sedan sunął po śniegu jak po szynach. Za nim, niczym doczepione wagoniki, brnęły kolejne auta. Judyta pomachała ręką w stronę nadjeżdżającego samochodu.

– Biały syf – wymamrotała Nina, strząsając płatki z płaszcza.

– Słucham? – Judyta na chwilę oderwała wzrok od ekranu smartfona. – Ach, tak. Zapomniałam. Oprócz wielu wyjątkowych zalet masz też taką, że jesteś jedyną osobą na świecie, która nie lubi śniegu. Musiałaś być uroczym dzieckiem.

– Nigdy nie byłam dzieckiem, nie mogłam sobie na to pozwolić, moja droga. – Nina już miała zacząć swój ulubiony wywód o matkowaniu chorowitej rodzicielce, ale Judyta weszła jej w słowo:

– Zapomniałabym. Tomasz zachorował, zorganizowałam ci nowego szofera.

W tej samej chwili jak na zawołanie czarny sedan zatrzymał się przy nich, ślizgając w śniegowej brei i obryzgując błyszczące kozaki Niny. Spojrzała na Judytę z wyrzutem.

– Dlaczego mi to robisz? Wiesz, że nie lubię takich zmian na ostatnią chwilę.

– Przecież to niczyja wina, że nagle zachorował… Chyba że wolisz jechać jutro do doktora Karasia tramwajem, a do Łeby pociągiem? Z przesiadką na PKS w Lęborku.

Drugą rzeczą, której Nina nienawidziła najbardziej na świecie, był transport publiczny. Już na samą myśl o słuchaniu rozmów innych ludzi, unikaniu ich zaczepek i gnieceniu się w tłumie dostawała dreszczy. Umościła się więc grzecznie na tylnym siedzeniu i zamknęła za sobą drzwi. Judyta zastukała w szybę.

– Roman zna grafik – powiedziała, zerknąwszy na kierowcę, kiedy Nina otworzyła okno. – Pamiętaj, że wizytę masz o dziesiątej, zaraz potem wyruszacie do Łeby. Spakowałam cię na tydzień, walizki stoją przy drzwiach. Zresztą Roman wie, że ma po nie podejść. Tylko otwórz mu drzwi.

Judyta puściła do niej oko. Co za mała małpa. Czyżby piła do pamiętnej sytuacji z panem Arbuzowiczem? Wielkie halo! Przyszedł kiedyś pożyczyć album o Warszawie, było ciemno, Nina go nie poznała, pomyślała, że to włamywacz, i wezwała policję. Każdemu mogło się zdarzyć.

– Dzwoń, gdyby coś się działo! Widzimy się po południu.

Ostatnie zdanie Judyta wypowiedziała dwa tony ciszej, bo Nina zasunęła szybę, a samochód zaczął odjeżdżać, więc i tak pewnie by nie usłyszała.

– Co włączyć? – zagaił kierowca.

– Proszę?

– Jaką muzykę sobie pani życzy?

– Jakąkolwiek. – Nina machnęła ręką. – Byle nie ten świąteczny szajs. Jeszcze raz usłyszę Last Christmas, to kogoś zamorduję. Będę musiała opróżnić całą butelkę wina, żeby wyrzucić te dźwięki z głowy.

Kierowca zerknął na nią w lusterku. Zastanawiał się, czy ta starsza pani, w której jako dzieciak podkochiwał się po obejrzeniu jej najgłośniejszego filmu i zasypiał z jej młodzieńczym zdjęciem pod poduszką, może mówić poważnie. Kto wie, aktorki bywają przecież zupełnie pomylone. Na wszelki wypadek nastawił jednak w radiu audycję z muzyką klasyczną.

Wieczorem Warszawa nie gasła. Samochody w korku popędzały się klaksonami, ludzie próbowali na siebie nie wpadać, witryny sklepów i restauracji kusiły zmarzniętych przechodniów ciepłym blaskiem. Warszawa oglądana zza szyby. Taką najbardziej lubiła Nina. Wolała, jeśli jakaś bariera oddziela ją od zbyt głośnego i zbyt szybkiego, ale wciąż zachwycającego ją miasta. Równie bezpiecznie jak za szybą czuła się przed kamerą albo na scenie. Ludzie nie mogli tak po prostu jej dotknąć albo zaczepić. Nie musiała im odpowiadać. Oddzielała ich od niej rola, którą grała. Maska.

– Wreszcie popadało na święta. – Głos kierowcy przerwał ciszę.

– Mhm…

– Ciekawe, czy śnieżek wytrzyma do świąt. – Roman najwyraźniej próbował kontynuować rozmowę.

„Chryste!” – krzyknęła w duchu Nina. Pogawędki! Za jej czasów czegoś takiego nie było! Ludzie, jak nie stali w kolejkach, to nie czuli potrzeby bratania się z obcymi. Po prostu mówili, co mieli do powiedzenia, załatwiali swoje sprawy i cześć. A teraz? Wchodziło się do windy i zupełnie obca osoba przedstawiała ci swoje przemyślenia na temat pogody. Ekspedientka w sklepie, wydając resztę, pytała, jak minął ci weekend. Jakby ją to w ogóle obchodziło. Albo jakieś idiotyczne wprowadzenia do negocjacji. Czy już nie można było podpisać umowy bez wstępnej pogadanki o tym, co śmiesznego zrobił ostatnio kot albo na co zachorowało dziecko?

– Już się nie mogę doczekać zupki grzybowej! Moja żonka robi najlepszą – Roman niezmordowanie trajkotał. – A pani? Team barszcz czy team grzybowa? Ha, ha, ha! – zaśmiał się ubawiony własnym żartem.

– Proszę głośniej… – burknęła Nina.

– Słucham?

– Proszę podgłośnić muzykę.

Kierowca spojrzał na nią w lusterku, odchrząknął i przesunął pokrętło. Do końca drogi nie odezwał się już ani słowem.

* * *

Ludzie włączają telewizor, żeby czuć się mniej samotnie. Mówią, że kiedy słyszą w tle jakiś głos, cokolwiek – niech to będzie nawet jakiś teleturniej albo serial, którego nie oglądają – jest im raźniej. Jakby ktoś jeszcze był w domu. Nina lubiła ciszę i to, że oprócz niej i Antona nie było nikogo. Anton był kotem, nazwanym na cześć Czechowa. I jedynym stworzeniem, z którym się dogadywała, może dlatego, że nie musiała z nim rozmawiać. Konwersacje, o ile nie zawierały konkretnych ustaleń czy informacji, zawsze wydawały się Ninie wyczerpujące, a najczęściej zupełnie niepotrzebne. Nie rozumiała ludzi, którzy podczas podróży pociągiem przez całą drogę relacjonowali komuś przez telefon swój dzień. „Byłam w sklepie”, „Kupiłam buty”, „Poszłam do biblioteki”, „Rozlałam mleko”. Nina nie widziała w tym nic ciekawego. Dlaczego ktoś chciałby tego słuchać? Po co tracić tlen i energię na tak nieistotne wiadomości? Nie była w stanie tego pojąć. Co innego dialogi w sztuce albo filmie. One przekazywały opowieść. Zawierały skondensowane prawdy, niosły przesłanie. Nina była przekonana, że jeśli nie było się geniuszem jak Dostojewski czy Mrożek, nie powinno się szastać słowami. Tak, pogawędki były zdecydowanie czymś, czego Nina nie znosiła najbardziej na świecie.

Anton jak zwykle czekał na komodzie w przedpokoju. Wskakiwał na nią, gdy tylko usłyszał dźwięk domofonu, i wyciągał szarobury łebek w kierunku drzwi. Czasami udawało mu się odsłonić pyszczkiem zasłonkę i wyjrzeć przez kolorowy witraż. Judyta od dawna namawiała ją na zmianę drzwi na bezpieczniejsze, ale Nina była nieugięta. „Drzwi z witrażem były tu, kiedy się urodziłam, i zostaną do dnia, w którym umrę” – odpowiadała tylko. Oprócz kilku grafik, albumów i jednej akwareli o wartości sentymentalnej nie miała w mieszkaniu nic cennego. Nie znosiła biżuterii, pierścionki i kolczyki tylko jej zawadzały, nie kolekcjonowała antyków, a pieniądze trzymała na koncie, do którego dostęp miała tylko Judyta.

Na ścianach przedpokoju wisiały plakaty teatralne sztuk, w których grała, i kilka jej fotosów. Wieszanie tego typu trofeów w salonie czy sypialni nie było w jej stylu, nie chciała epatować swoją wielkością, choć i tak od dawna nikt poza Judytą tam nie zaglądał. Kiedyś przez to mieszkanie przewijały się tłumy przyjaciół, bliższych i dalszych znajomych. Tyle osób i nikogo na dłużej. Gdyby dziś miała wyprawić przyjęcie i zaprosić tych, którzy jeszcze żyją, przyszłaby zaledwie garstka.

Zdjęła płaszcz, buty i od razu skierowała się do kuchni, żeby nakarmić ponaglającego ją miauknięciami Antona. Mała bestia, jadał tylko surowe mięso, najchętniej drobiowe. Pomyślała, że los lubi jednak zakpić z człowieka. Tyle lat odmawiała sobie jedzenia drobiu, bo nie mogła znieść myśli o maltretowanych przed ubojem kurczakach, aż w końcu wprowadził się do niej kot, dla którego kroiła w drobną kosteczkę najdelikatniejsze fileciki. Bo Anton się do niej naprawdę wprowadził, nie znalazła go sama. Najpierw mieszkał u sąsiada, ale pewnego dnia zaczął regularnie przychodzić na jej balkon, a gdy tylko uchylała drzwi, żeby wywietrzyć, przemykał do środka. W końcu został na noc, a gdy po jakimś czasie sąsiad przyszedł zapytać, czy nie widziała szaroburego kota, odpowiedziała, że nie. On miał jeszcze psa, ona nikogo.

Anton właśnie kręcił się w kółko na kolanach Niny z zamiarem wygodnego ułożenia się w kłębek, gdy z przedpokoju dobiegł dźwięk telefonu, który najwyraźniej zostawiła w torebce. Zdegustowany kot odwrócił się zadkiem do Niny, zeskoczył i wpełzł pod fotel. Telefonu nie było w torebce. Ani w kieszeni płaszcza, ani pod komodą. Wytężyła słuch. Stłumiona melodia dobiegała z kuchni. Zapaliła światło i zrobiła kilka kroków. Stanęła przy lodówce i otworzyła plastikowe drzwiczki. Telefon podskakiwał w rytm bolera na kostce masła. Nina pokręciła głową. O nie, na pewno nie przyzna się Judycie do tej głupoty.

– Nie pojadę z tobą do Łeby. – Usłyszała po odebraniu.

– Co się stało?

– Zmarł mój dziadek. Pojutrze pogrzeb – chlipała Judyta.

– Ech… no to się zaczęło – westchnęła Nina.

– Zaczęło? – Judyta pociągnęła nosem. – Co?

– Umieranie. To się zaczyna już po trzydziestce. Najpierw jeden pogrzeb raz na jakiś czas, a później to już seria. Ja bywam częściej na cmentarzu niż w supermarkecie.

– O czym ty mówisz? W takiej chwili…

– Przepraszam. Byłaś zżyta z dziadkiem?

– Nie – przyznała Judyta. – Ale i tak mi smutno.

– Kiedy umiera ktoś, kogo znaliśmy, zawsze w połowie jest nam smutno ze względu jego śmierć, a w połowie dlatego, że sami przez to przemijamy.

– Ale z ciebie filozofka. – Judyta wydmuchała nos tak głośno, że Nina musiała odsunąć telefon od ucha. – Może masz trochę racji. Poradzisz sobie sama w Łebie?

– Radziłam sobie przez pół wieku, zanim cię poznałam. Nie martw się o mnie.

Nina rozłączyła się, usiadła ciężko na krześle i odruchowo spojrzała na wiszącą w salonie akwarelę. Mała zielona łódka porzucona na brzegu. Sinogranatowe morze zaznaczone mocniejszymi maźnięciami pędzla, które przechodziły w coraz delikatniejsze smugi tworzące jasne niebo z niedbałymi kleksami chmur.

– Ta podróż będzie jednak trudniejsza, niż sądziłam, Antonie. – Popatrzyła w stronę fotela, pod który wpełzł kot. W ciemności łypnęły do niej złote oczy.