Zarząd majątkiem dziecka sprawowany przez rodziców - ebook

W książce przedstawiono status prawny rodzica zarządzającego majątkiem dziecka, rozróżniając przy tym sferę obowiązków, kompetencji i uprawnień. Zwrócono uwagę na wiele wątpliwości wynikających z nieprecyzyjnych lub niewystarczających regulacji prawnych.

W szczególności omówiono:
• charakter prawny zezwolenia sądu opiekuńczego na czynności przekraczające zwykły zarząd,
• reguły zarządu przedmiotami o szczególnym przeznaczeniu,
• rozróżnienie pieczy i zarządu majątkiem dziecka,
• kryteria służące wyodrębnieniu czynności zwykłego zarządu i czynności przekraczających zwykły zarząd,
• zasady zarządu dochodem uzyskanym z majątku dziecka oraz
• zakres zarządu przedmiotami oddanymi dziecku do swobodnego użytku.

W publikacji wskazano również przypadki, kiedy rodzic, działając we własnym imieniu, dysponuje składnikami należącymi do majątku dziecka, ale ze względu na konkretne okoliczności faktyczne oraz prawne nie naraża się na negatywne konsekwencje prawne wynikające z naruszenia reguł reprezentacji ustawowej.

Autor wykazuje niedostosowanie przepisów prawa rodzinnego do potrzeb współczesnego obrotu rynkowego, w tym m.in. niespójność przepisów prawa rodzinnego z regulacjami prawa cywilnego, bankowego i handlowego, a także prawa przewozowego oraz prawa pracy. Formułuje w związku z tym liczne wnioski de lege ferenda, zmierzające do zmian lub doprecyzowania niektórych przepisów prawnych.

W opracowaniu uwzględniono zmiany wynikające z ustawy z 28.07.2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1615) oraz ustawy z 28.07.2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1606).

Książka jest przeznaczona przede wszystkim dla prawników praktyków – sędziów, adwokatów, radców prawnych, notariuszy i komorników. Zainteresuje również pracowników naukowych ze względu na omówienie wielu zagadnień teoretycznoprawnych.

SPIS TREŚCI
Wykaz skrótów ............................................................................................................. 11
Wstęp .............................................................................................................................. 15
Rozdział I. Zarząd majątkiem dziecka – zagadnienia wprowadzające ................................. 25
1. Pojęcie zarządu w prawie cywilnym ................................................................. 25
2. Sytuacja prawna zarządcy w prawie cywilnym .............................................. 28
2.1. Uwagi ogólne ................................................................................................. 28
2.2. Zarząd a zastępstwo bezpośrednie ............................................................ 33
2.3. Zarząd a zastępstwo pośrednie .................................................................. 36
3. Zasadność dostrzegania kompetencji w prawie cywilnym ........................... 42
3.1. Użyteczność kompetencji w nauce prawa cywilnego ............................. 42
3.2. Kompetencja a uprawnienie ........................................................................ 46
3.3. Kompetencja a upoważnienie ..................................................................... 51
3.4. Norma kompetencyjna ................................................................................ 56
4. Zasadność dostrzegania kompetencji rodzicielskiej ...................................... 61
5. Zarząd majątkiem dziecka a złożony stosunek władzy rodzicielskiej ......... 64
5.1. Uwagi ogólne na temat „zależności” stosunku władzy rodzicielskiej ... 64
5.2. Uwagi ogólne na temat „złożoności” stosunku władzy rodzicielskiej ... 69
5.3. Stosunki składowe w ramach złożonego stosunku władzy rodzicielskiej .... 74
5.3.1. Stosunek prawny typu względnego między rodzicami a dzieckiem .... 74
5.3.2. Stosunek prawny typu bezwzględnego rodziców wobec osób trzecich ...... 76
5.3.3. Stosunek kompetencji rodzicielskiej ............................................... 76
5.4. Pojęcie pieczy i zarządu majątkiem dziecka ............................................. 78
5.4.1. Dotychczasowe stanowisko doktryny ............................................ 78
5.4.2. Stanowisko własne – uwagi ogólne ................................................. 79
5.4.3. Zarząd majątkiem dziecka jako element pieczy nad majątkiem dziecka ..... 80
5.4.4. Inne elementy pieczy nad majątkiem dziecka ............................... 82
6. Wnioski ................................................................................................................. 84
Rozdział II. Zarząd majątkiem dziecka w innych systemach prawnych ................................ 89
1. Zagadnienia wprowadzające .............................................................................. 89
2. Systemy prawne regulujące zarząd majątkiem dziecka ................................. 96
2.1. Systemy prawne przewidujące (uprzednią lub następczą) zgodę określonego organu na enumeratywnie wymienione czynności .......... 96
2.1.1. Prawo bułgarskie ................................................................................ 96
2.1.2. Prawo francuskie ............................................................................... 99
2.1.3. Prawo hiszpańskie ............................................................................. 104
2.1.4. Prawo litewskie ................................................................................... 111
2.1.5. Prawo niemieckie ............................................................................... 116
2.1.6. Prawo szwedzkie ................................................................................ 123
2.1.7. Prawo ukraińskie ............................................................................... 131
2.1.8. Prawo węgierskie ............................................................................... 136
2.2. Systemy prawne przewidujące (uprzednią lub następczą) zgodę określonego organu na czynności przekraczające zwykły zarząd z wyszczególnieniem przykładowego katalogu takich czynności .... 141
2.2.1. Prawo austriackie ............................................................................... 141
2.2.2. Prawo czeskie ..................................................................................... 144
2.2.3. Prawo rosyjskie .................................................................................. 151
2.2.4. Prawo włoskie ..................................................................................... 155
2.3. Systemy prawne przewidujące (uprzednią lub następczą) zgodę określonego organu na czynności przekraczające zwykły zarząd bez przykładowego katalogu takich czynności lub przy bardzo ogólnym określeniu kategorii takich czynności ....................................................... 160
2.3.1. Prawo brazylijskie .............................................................................. 160
2.3.2. Prawo słowackie ................................................................................. 163
3. Systemy prawne nieregulujące zarządu majątkiem dziecka lub nieprzewidujące optymalnej ochrony w zakresie zarządu majątkiem dziecka ............................................ 168
3.1. Prawo angielskie i walijskie ........................................................................ 168
3.2. Prawo chińskie .............................................................................................. 178
3.3. Prawo japońskie ............................................................................................ 182
4. Wnioski ................................................................................................................. 187
Rozdział III. Zakres zarządu oraz kwalifikacja czynności zarządu majątkiem dziecka ...... 201
1. Zakres i przedmiot zarządu majątkiem dziecka ............................................. 201
2. Cel zarządu majątkiem dziecka ......................................................................... 205
3. Czynności zwykłego zarządu i czynności przekraczające zwykły zarząd .. 208
3.1. Stanowisko doktryny i judykatury ............................................................ 208
3.2. Stanowisko własne – uwagi ogólne ............................................................ 212
3.3. Stanowisko własne – uwagi szczególne ..................................................... 219
3.4. Problem dopuszczalności czynności zachowawczych ............................ 224
3.5. Uwagi de lege ferenda ................................................................. 228
4. Czynności zarządu tak zwanymi przedmiotami o szczególnym przeznaczeniu ....... 240
4.1. Dotychczasowy pogląd doktryny ............................................................... 240
4.2. Stanowisko własne ........................................................................................ 242
4.3. Zagadnienia praktyczne w kontekście prezentowanego stanowiska .... 244
5. Czynności zarządu dotyczące istotnych spraw dziecka ................................. 252
6. Wyłączenia rodziców z zakresie zarządu majątkiem dziecka ....................... 254
6.1. Wyłączenia w zakresie przedmiotów oddanych dziecku do swobodnego użytku ..... 254
6.2. Wyłączenia w zakresie zarobków dziecka ................................................ 261
6.3. Wyłączenia w zakresie przedmiotów odziedziczonych lub darowanych dziecku ...... 267
7. Wybrane zagadnienia szczegółowe ................................................................... 275
7.1. Zarząd majątkiem dziecka a zarząd nieruchomością wspólną na przykładzie sprzedaży ....... 275
7.2. Zarząd majątkiem dziecka a jego uczestnictwo w spółce kapitałowej na przykładzie spółki z o.o. ... 278
7.3. Zarząd majątkiem dziecka a jego uczestnictwo w spółce osobowej na przykładzie spółki jawnej ... 286
8. Wnioski ................................................................................................................. 292
Rozdział IV. Obowiązki i prawa rodziców w zakresie zarządu majątkiem dziecka ............. 301
1. Obowiązki rodziców w zakresie zarządu majątkiem dziecka ...................... 301
1.1. Uwagi wprowadzające ................................................................................. 301
1.2. Ogólny obowiązek zarządu majątkiem dziecka ....................................... 303
1.3. Obowiązek zarządu majątkiem dziecka z zachowaniem reguł należytej staranności ..... 305
1.4. Obowiązek zarządu majątkiem dziecka zgodnie z zasadą dobra dziecka ...... 309
1.5. Obowiązek uzyskania zezwolenia sądu z art. 101 § 3 k.r.o. ................... 317
1.5.1. Obowiązek uzyskania zezwolenia sądu opiekuńczego ................ 317
1.5.2. Obowiązek uzyskania zezwolenia sądu spadku ............................ 321
1.6. Obowiązek zaspokajania potrzeb określonych w art. 103 k.r.o. z czystego dochodu z majątku dziecka ..................................................... 322
1.6.1. Uwagi ogólne ...................................................................................... 322
1.6.2. Obowiązek zaspokajania potrzeb dziecka i wychowującego się z nim rodzeństwa ...... 326
1.6.3. Obowiązek zaspokojenia potrzeb rodziny – zagadnienia ogólne . ... 329
1.6.4. Obowiązek zaspokojenia potrzeb rodziny – zagadnienia szczegółowe ........... 333
1.6.5. Wnioski de lege ferenda zgłoszone dotychczas w doktrynie ....... 336
1.6.6. Własne wnioski de lege ferenda ....................................................... 337
1.7. Obowiązek wdrażania dziecka do zarządu jego majątkiem .................. 341
1.8. Obowiązek współdziałania rodziców w zakresie zarządu majątkiem dziecka .. ............. 344
1.9. Obowiązek wydania zarządzanego majątku po ustaniu zarządu ......... 347
2. Prawa rodziców w zakresie zarządu majątkiem dziecka ............................... 349
3. Ingerencja sądu w przypadku naruszenia obowiązków związanych z zarządem majątkiem dziecka lub wystąpienia innych trudności związanych z zarządem ................................. 354
3.1. Uwagi ogólne ................................................................................................. 355
3.2. Ingerencja sądu na podstawie art. 109 k.r.o. ............................................. 356
3.2.1. Zagadnienia wprowadzające ............................................................ 356
3.2.2. Ingerencja sądu na podstawie art. 109 § 2 pkt 1 k.r.o. .................. 358
3.2.3. Ingerencja sądu na podstawie art. 109 § 2 pkt 2 k.r.o. .................. 359
3.2.4. Ingerencja sądu na podstawie art. 109 § 2 pkt 5 k.r.o. .................. 361
3.2.5. Ingerencja sądu na podstawie art. 109 § 3 k.r.o. ............................ 362
3.3. Ingerencja sądu na podstawie art. 104 k.r.o. ............................................. 365
4. Zagadnienia uzupełniające ................................................................................ 369
4.1. Dobrowolne przysporzenia rodziców na rzecz lub w interesie dziecka 369
4.2. Obowiązki rodziców wynikające pośrednio ze stosunku władzy rodzicielskiej lub niezależne od niego, a związane z sytuacją majątkową dziecka . ........................................... 376
4.2.1. Odpowiedzialność odszkodowawcza rodziców wobec dziecka .... 376
4.2.2. Odpowiedzialność odszkodowawcza rodziców wobec osób trzecich .. ........... 379
4.2.3. Obowiązek alimentacyjny rodziców wobec dziecka .................... 386
5. Wnioski ................................................................................................................. 392
Rozdział V. Kompetencje subsydiarne rodziców w ramach zarządu majątkiem dziecka .. 399
1. Zagadnienia ogólne ............................................................................................. 399
2. Kompetencja rodzica z art. 17–19 k.c. .............................................................. 402
2.1. Zakres kompetencji rodzica z art. 17–19 k.c. ............................................ 402
2.2. Charakter prawny, forma i chwila wyrażenia zgody z art. 17–19 k.c. .. 406
2.3. Konsekwencje prawne braku wyrażenia zgody z art. 17–19 k.c. ........... 410
2.4. Kompetencja rodzica a kompetencja dziecka ........................................... 412
2.4.1. Kompetencja dziecka pozbawionego zdolności do czynności prawnych . ....... 412
2.4.2. Kompetencja dziecka o ograniczonej zdolności do czynności prawnych ............... 416
2.4.3. Wybrane zagadnienia szczegółowe ................................................. 418
3. Kompetencja rodzica z art. 22 k.c. .................................................................... 448
3.1. Charakter prawny czynności prawnej rodzica z art. 22 k.c. .................. 448
3.2. Zakres kompetencji rodzica z art. 22 k.c. ................................................. 451
3.3. Kompetencja dziecka uzyskana na podstawie art. 22 k.c. ...................... 457
3.4. Inne formy udostępnienia dziecku składników majątkowych .............. 462
4. Wnioski ................................................................................................................. 465
Rozdział VI. Kompetencja rodziców do reprezentowania dziecka w ramach zarządu jego majątkiem ...................................................................................................................... 473
1. Zagadnienia ogólne ............................................................................................. 473
2. Wyłączenia i ograniczenia w zakresie kompetencji do reprezentacji .......... 477
3. Kompetencja do reprezentacji a zarząd majątkiem dziecka ......................... 485
3.1. Kompetencja do reprezentacji w zakresie czynności zwykłego zarządu ........................... 485
3.2. Kompetencja do reprezentacji w zakresie czynności przekraczających zwykły zarząd ........... 488
3.2.1. Zezwolenie sądu opiekuńczego a kompetencja do reprezentacji 488
3.2.2. Zezwolenie sądu opiekuńczego a rozstrzygnięcie sądu z art. 97 § 2 k.r.o. ................ 493
3.2.3. Zezwolenie sądu opiekuńczego a wyłączenie reprezentacji z art. 98 § 2 k.r.o. ......... 495
3.2.4. Problem zezwolenia sądu opiekuńczego o charakterze blankietowym .............. 499
3.2.5. Brak zezwolenia sądu opiekuńczego a sankcja nieważności ....... 502
3.2.6. Zezwolenie sądu spadku w przypadkach wskazanych
w art. 640 1 k.p.c. .................................................................................. 508
4. Kompetencja do reprezentacji a kompetencja do umocowania pełnomocnika przez rodzica ..... 514
5. Problem działania rodzica we własnym imieniu w zakresie zarządu majątkiem dziecka ......... 517
5.1. Powszechność zjawiska ................................................................................ 517
5.2. Niezasadność zmian w ramach obowiązującego obecnie prawa .......... 521
5.3. Przypadki „uzasadnionego” działania rodzica we własnym imieniu w zakresie zarządu majątkiem dziecka ..................................................... 524
6. Wnioski ................................................................................................................. 530
Zakończenie .................................................................................................................. 537
Bibliografia .................................................................................................................... 567
Wykaz aktów prawnych .............................................................................................. 597
Orzecznictwo ................................................................................................................ 603