Zdrowe dziecko w zgodzie z naturą - ebook

Ajurweda
dla najmłodszych

KAROLINA: „Mamusiu, zobac, zlobiłem dla ciebie zesycik. Będzies w nim mogła pisać książkę. Zobac, jak się otwiera” – podekscytowany Jaś przybiegł do mnie, gdy siedziałam w bezruchu, patrząc na niezapisaną stronę w komputerze. Była końcówka lutego. Dwa miesiące wcześniej przeprowadziliśmy się na wieś. Odkąd mieszkamy w towarzystwie drzew, nasz syn stał się zdecydowanie spokojniejszy. Godzinami bawi się na dworze. Siedzi w pokoju i konstruuje „wynalazki” z kartonu. „Dziękuję ci, kochanie. Ale mamusia jakoś dziś nie potrafi niczego sensownego wymyślić” – przytuliłam go. Kiedy trzymałam go w swoich objęciach, nagle przyszło. Przed oczami zobaczyłam uśmiechnięte twarze Karolki i Jagody, naszych dziewczynek, ukochanych córek Maćka. Uśmiechnięte lub niezadowolone. Szczęśliwe lub nadąsane twarze. Twarze wszystkich cudownych dzieci, które w ostatnich latach pojawiły się w moim życiu. Przejęte twarze ich rodziców, którzy wkładają mnóstwo energii, aby zachęcić je do zjedzenia kawałka papryki, marchewki lub selera. Zaciekawione twarze ich mam i ojców w momencie, w którym zadają nam najczęściej podobne pytania. „Czy napiszecie coś o odżywianiu wegetariańskim dla dzieci?” lub „A co ajurweda mówi o diecie dla najmłodszych?” lub „Jak to zrobiliście, że Jaś je awokado i przyprawy?”. Liczba pytań z roku na rok rośnie, więc postanowiliśmy napisać książkę Zdrowe dziecko w zgodzie z naturą. Oboje z Maćkiem poczuliśmy, że nie chcemy się w tej książce zatrzymać na samej diecie. Podobnie jak w życiu chcemy pójść o kilka (a może nawet kilkanaście) kroków dalej. Pragniemy pisać o emocjach, o relacjach. O tym, jak owe emocje i relacje wpływają na rozwój naszego dziecka. Oddziałują na jego wybory życiowe i żywieniowe. Jak te wybory przekładają się na smaki pojawiające się na jego talerzu. Pragniemy też, jak we wszystkich dotychczasowych książkach, łączyć współczesną dietetykę z ajurwedą, najstarszą nauką o zdrowiu. Czytasz te słowa i zastanawiasz się, co w takim razie znajdziesz na kolejnych stronach Zdrowego dziecka?

W pierwszym rozdziale opowiemy o ajurwedzie i dzieciach. Będzie to krótkie wprowadzenie do tego starożytnego systemu, z którego dowiesz się, jak powietrze, przestrzeń, ogień, woda i ziemia, budujące każdy najmniejszy fragment otaczającej nas rzeczywistości, wpływają na zdrowie, nastawienie i odporność twojego dziecka. Po nim przeczytasz rozmowę z dr Radhą Jindal, pediatrą ajurwedyjską z Indii, która od kilku lat pracuje w Polsce. Pani doktor, prywatnie mama dwójki dzieci, opowie m.in. o tym, jak kondycja psychofizyczna rodziców w momencie poczęcia rzutują na naturę dziecka. Podpowie, jak dbać o odporność przy pomocy odpowiednio zbilansowanej diety. Jak zapobiegać, aby później nie leczyć. W PrzyGOTUJ się do gotowania już tradycyjnie omówimy najważniejsze zasady kuchni ajurwedyjskiej. Krok po kroku opiszemy, dlaczego płukanie i moczenie roślin strączkowych czy gotowanie świeżych, domowych posiłków są kluczowym elementem codziennej praktyki dbania o zdrowie całej rodziny. Wspólnie przygotujemy m.in. tzw. gomasio (makrobiotyczną sól sezamową), panierkę z mąki z ciecierzycy czy tradycyjne ghee, masło sklarowane. Wszystkie powyższe posłużą nam następnie w trakcie gotowania wiosenno-letniego i jesienno-zimowego, rodzinnego menu. W Dziecięcym jadłospisie wyjaśnimy, dlaczego zdaniem zarówno najstarszej nauki o życiu, jak i współczesnej dietetyki, najlepiej jest karmić na początku dziecko wyłącznie piersią (jeśli mamy oczywiście taką możliwość). Etapami omówimy pierwsze pokarmy, które mogą pojawiać się w diecie maluszka. Skupimy się na metodach obróbki termicznej oraz pierwszych napojach. W końcu przejdziemy do gotowania.

Na kolejnych stronach Zdrowego dziecka znajdziesz pomysły na śniadania, drugie śniadania, obiady, kolacje i desery, oparte na sezonowych i w znakomitej większości (ale nie wyłącznie) lokalnych produktach. Jak we wszystkich naszych dotychczasowych książkach, menu w Zdrowym dziecku jest dostosowane odpowiednio do okresu jesieni i zimy oraz wiosny i lata.

Książkę zamykają Leki z roślinnej apteki, czyli rozdział w całości poświęcony naturalnym sposobom, które pomogą twojemu dziecku wrócić do równowagi i zdrowia w przypadku m.in. przeziębienia czy biegunki. W ostatnim rozdziale Wanda Kruszyńska, konsultantka, terapeutka i doula ajurwedyjska, opisuje, również krok po kroku, jak wykonać cudowny masaż olejowy dziecka.

Jak wspomnieliśmy na początku, ta książka jest przykładem dialogu i łączenia. I choć w tytule znajdziecie słowo „ajurweda”, to na wszystkich stronach Zdrowego dziecka „prowadzi ona rozmowę” ze współczesną dietetyką. Starożytność w ten sposób łączy się z nowoczesnością. Przeplata się i uzupełnia. Dokładnie tak, jak dzieje się w naszym życiu. Starożytną mądrość ajurwedy reprezentuje m.in. wspomniana dr Radha Jindal, która ma wieloletnie doświadczenie pracy z dziećmi zarówno w Indiach, jak i w Polsce. Dr Radha ukończyła studia na Rajiv Gandhi University oraz Sri Sri University w Bangalore z tytułem lekarza ajurwedyjskiego (specjalizacja pediatria). Swoją wieloletnią karierę poświęciła najmłodszym. Przeprowadziła wiele badań mających na celu poprawę odporności dzieci i młodzieży. Starożytną mądrość ajurwedy reprezentuje również Przemysław Wardejn, nasz wieloletni przyjaciel, a ponadto konsultant ajurwedyjski, trener interpersonalny, nauczyciel medytacji i instruktor jogi. Ajurwedą zajmuje się ponad 15 lat. Uczył się jej w Kanadzie, Niemczech, Stanach Zjednoczonych, Polsce, ale przede wszystkim w Indiach. Podczas swoich kilkunastu pobytów w tym kraju spędził wiele miesięcy w rożnych klinikach ajurwedyjskich. Dyplom konsultanta uzyskał w Ayuskama Institute w Rishikesh. Jest twórcą aplikacji mobilnej do medytacji slowonline.org. Przemek jest autorem ramek Zdaniem konsultanta ajurwedyjskiego.

Pod kątem współczesnej dietetyki całą książkę sprawdziła i uzupełniła merytorycznie Hanna Stolińska, dietetyczka kliniczna i doktor nauk o zdrowiu. Hania publikuje regularnie w dodatku Zdrowie „Gazety Wyborczej”, pojawia się na antenie znanych i lubianych programów telewizyjnych. Na co dzień układa diety m.in. dla dzieci na diecie wegetariańskiej. Hania jest autorką ramek Doktor nauk o zdrowiu radzi. Pomogła nam również zbilansować całe menu.

Uwaga

Całe menu w Zdrowym dziecku w zgodzie z naturą, podobnie jak wszystkie wskazówki dietetyczne, opisane zioła i przyprawy, naturalną suplementację, techniki oddechowe, medytacje, zabiegi (m.in. olejowe), szczególnie w przypadku poważnych zaburzeń i przewlekłych chorób, należy skonsultować z lekarzem (prowadzącym lub integracyjnym, czyli łączącym medycynę naturalną z konwencjonalną). Może on również pomóc wybrać optymalną dietę dziecka. Wszystkie opisane w Zdrowym dziecku w zgodzie z naturą naturalne metody, przyprawy, dieta, a nawet masaże olejowe czy medytacje mogą być uzupełnieniem terapii specjalistycznej. Przestrzegamy również przed zmniejszaniem dawek lub rezygnowaniem z przyjmowania leków na własną rękę.

Najstarsza nauka o życiu

KAROLINA: „Nie wiem, co się dzieje, ale zupełnie nie mam weny. Siadam przed komputerem i godzinami patrzę na niezapisaną kartkę...” – żaliłam się Iwonie, naszej zaprzyjaźnionej terapeutce, pracując nad Zdrowym dzieckiem w zgodzie z naturą. „A zastanawiałaś się nad tym, jaką masz relację z twoim Wewnętrznym Dzieckiem? Czy kochasz tę małą, czasami niesforną dziewczynkę? Czy dajesz jej czas na zabawę? Czy pozwalasz jej w pełni rozwinąć skrzydła? Póki tego nie zrobisz, nie będziesz w stanie w pełni zadbać o dziewczynki, o Jasia. A tym bardziej pisać książki w całości zadedykowanej dzieciom...” – powiedziała z miłością. Na początku poczułam opór. Mniej więcej w środku tej wypowiedzi zebrało mi się na płacz. Pierwsza łza popłynęła po prawym policzku. Kolejna po lewym. Po nich pojawiło się jeszcze więcej łez. Łez wzruszenia, zadziwienia i zrozumienia. Łez radości, wdzięczności. Łez smutku i bólu zarazem. W trakcie tej krótkiej telefonicznej rozmowy zobaczyłam bardzo wyraźnie, że przez całe lata zaniedbywałam moje wewnętrzne dziecko. Prawie całą energię życiową przerzuciłam na pracę. Miałam mało czasu na spacery, robienie babek z piasku czy zabawę w chowanego. Nie dbając o potrzeby tej wewnętrznej, pięcioletniej dziewczynki, nie byłam w stanie w pełni zrozumieć potrzeb Jasia. Odmawiałam sobie prawa do spontaniczności, do lekkości, do zabawy, więc automatycznie miałam opór przed zatracaniem się w zabawie z dziećmi. Medytacja, oddech, terapia, ale również praca nad Zdrowym dzieckiem pomogły mi uświadomić sobie, skąd bierze się mój opór. Może zabrzmi to dziwnie, ale gotując razem z Maćkiem potrawy dla najmłodszych, sama odbyłam „podróż” do czasów swojego dzieciństwa. Poczułam ciepło i miłość płynącą z każdego gestu mojej babci przygotowującej pierogi ruskie czy kluski na parze z jagodami. Poczułam słodycz i gorycz różnych momentów swojej młodości. W końcu całą sobą poczułam, że póki nie przytulę i nie pokocham swojego „wewnętrznego dziecka”, tej małej, niegdyś często smutnej, dziewczynki; póki nie odpuszczę lękowej kontroli; póki nie poczuję się bezpiecznie; póki sobie nie wybaczę, to nie nawiążę zdrowej, czystej i wypełnionej oceanem miłości relacji z Karolą, Jagodą i Jasiem. Bo „zdrowe dziecko” jest wypadkową wielu składowych. Jest rezultatem miłości, którą darzą go rodzice. Jest odbiciem ich relacji między sobą, ale również ich kontaktu z wewnętrznym „ja”. Jest odbiciem wszystkich jego relacji, które nawiązuje z dziadkami, rodzeństwem, a następnie z rówieśnikami. Lustrzanym odbiciem środowiska, w którym rośnie. Jest tym, co je. Tym, co czuje. Tym, co ogląda, czyta i rejestruje za pomocą zmysłów. Jest wielopoziomowym organizmem, złożonym z wzajemnie przenikających się warstw. Składa się z ciała, umysłu (w tym emocji), relacji społecznych i duszy, czyli ze wszystkich 4 poziomów zdrowia oraz równowagi, o których mówi ajurweda. To one warunkują jego zdrowie. Jego odporność. Jego szczęście. To prawda, że w Zdrowym dziecku skupiamy się w dużej mierze na ciele i diecie. Jednak poprzez smaki, konsystencje i zapachy, wpływamy również na umysł, na emocje. Opowiadamy też o oddechu, o zabiegach olejowych, o medytacji. A podstawą jest ajurweda, starożytny system, który pomaga zrównoważyć wszystkie poziomy życia.

Czym jest ajurweda?

Samo słowo pochodzi od sanskryckiego ayur – oznacza „zdrowie” lub „życie” – i veda, czyli „wiedza”. Ajurweda jest więc najstarszą nauką o zdrowiu, która liczy sobie blisko 5 tysięcy lat. Na dodatek nauką, którą od 1979 roku akredytuje Światowa Organizacja Zdrowia i klasyfikuje jako: „koncepcję zdrowia i terapii”. Warto wspomnieć, że ajurweda jest jednym z niewielu systemów medycyny niekonwencjonalnej, który od tysięcy lat wykorzystuje chirurgię!

Przede wszystkim ajurweda jest nauką o tym, jak nie chorować. Jak zapobiegać, a nie leczyć. W przepiękny sposób mówi o tym, jak żyć, aby jak najdłużej cieszyć się zdrowiem i szczęściem. Czy wiesz, że starożytne księgi wedyjskie wymieniają aż 6 poziomów choroby?

ZDANIEM KONSULTANTA AJURWEDYJSKIEGO

Mianem choroby w ajurwedzie określa się stan, w którym doświadczamy nawet najmniejszych zmian w funkcjonowaniu organizmu. Dzieje się tak, gdy któraś z dosz (czytaj dalej, a dowiesz się, czym jest tajemniczo brzmiąca dosza) wychodzi z równowagi, czyli jest jej za dużo.

Stadium 1. Dosza zaczyna się zbierać w swoim głównym organie: jelito grube dla vaty, jelito cienkie i dół żołądka dla pitty, góra żołądka i płuca dla kaphy. Symptomy zmiany są mało zauważalne: beknięcie, pieczenie, katar.

Stadium 2. Dosza wypełnia cały bazowy organ. Objawy jej nagromadzenia się są częstsze, ale wciąż dość rzadkie.

Stadium 3. Dosza wypełniła cały bazowy dla siebie organ i zaczyna z niego wyciekać. Objawy nasilają się, ale wciąż jeszcze często nie zauważamy narastających problemów. Uważamy to za coś normalnego, nierzadko przywykamy już do tych objawów, np. do gazów, zgagi, dodatkowych kilogramów.

Stadium 4. Dosza zaczyna krążyć po całym ciele w poszukiwaniu słabego miejsca, aby móc w nim się zagnieździć. Pojawiają się inne objawy podniesionej doszy, np. strzykające kolana, pryszcze, śluz.

Stadium 5. Dosza osadza się w organie, który mamy słabszy. Wówczas pojawiają się pierwsze oznaki choroby, jakie znamy z terminologii medycyny alopatycznej.

Stadium 6. Następuje zwyrodnienie i degeneracja organu osłabionego przez podniesioną doszę. Wtedy najczęściej idziemy do lekarza.

Co zrobić, aby uniknąć ostatnich, najbardziej niebezpiecznych stadiów choroby?

Umiejętnie obserwować swoje ciało, które daje dość czytelne znaki już od pierwszych momentów nierównowagi. Zachowuje się trochę niczym kapiący kran. Wystarczy po prostu w odpowiednim momencie mocniej go zakręcić!

Od kogo/czego zależy, na którym poziomie choroby zatrzymamy jej rozwój? Od naszej uważności. Od naszej umiejętności łączenia zdobytej od specjalistów wiedzy z wrażliwością na zmiany zachodzące w umyśle i ciele – naszym czy naszego dziecka. Aby łatwiej owe zmiany zaobserwować, ajurweda opiera całą swoją filozofię na 5 podstawowych żywiołach i koncepcji 3 dosz.

ZDANIEM KONSULTANTA AJURWEDYJSKIEGO

Nasze ciało – dla lepszego zobrazowania zależności pomiędzy doszami – można porównać do dobrze funkcjonującego domu – wyjaśnia Przemek Wardejn. Fundament, na którym jest zbudowany – to kapha. Pokój dzienny, gdzie stoi piec i kominek, załatwiamy wszystkie bieżące sprawy – to pitta. Natomiast poddasze to przestronne miejsce, w którym lubimy figlować lub pisać wiersze – odpowiada vacie.

Jeśli jest pomiędzy tymi przestrzeniami równowaga, w domu panuje harmonia. Gdy jednak ogień płonie choć trochę poza kominkiem, powstaje pożar. Aby podtrzymać ogień w piecu, potrzeba powietrza. Jednak gdy jest go za dużo, ogień gaśnie i z upływem czasu w domu zaczyna tworzyć się wilgoć, powstaje pleśń. To najczęściej spotykany model nierównowagi w ajurwedzie. Vata, czyli nadmiar powietrza, gasi ogień trawienny, czyli pittę, i z biegiem czasu w organizmie wytwarza się śluz – kapha, a wówczas łapiemy niepotrzebne kilogramy.

Czym są nieustannie tańczące w nas żywioły
i tajemniczo brzmiące dosze?

MACIEK: Czym jest więc owa tajemnicza „dosza”? Nim ją zdefiniuję, chciałbym przenieść się kilka tysięcy lat wstecz. Do okresu, gdy starożytni riszi tworzyli Wedy. Pojawiło się w nich pojęcie „anu”. „Anu” to nic innego jak „atom”. Już wówczas wiedziano, że nie jest on cząstką elementarną (dziś nazywaną fundamentalną), czyli najmniejszą, niepodzielną częścią materii. Od lat fizycy bezskutecznie próbują ją ustalić. Okazuje się jednak, że każdą najmniejszą cząstkę udaje się podzielić. Można ją tak dzielić i dzielić w nieskończoność. Podział materii na atomy lub mniejsze kwarki wydaje się mało precyzyjny. Dlatego starożytni riszi cały wszechświat podzielili na 5 podstawowych elementów – żywiołów. Ziemia, woda, ogień, powietrze i przestrzeń budują otaczający nas świat i nas samych. Z nich składają się 3 tzw. dosze – vata, pitta i kapha. Vata, pitta i kapha to odpowiednio powietrze i przestrzeń, ogień i woda oraz woda z ziemią. Rodzimy się z jedną lub kilkoma dominującymi doszami w ciele – to one określają właśnie naszą „konstytucję”, przez ajurwedę nazywaną prakriti. W trakcie naszego życia poszczególne dosze na skutek ciągłych zmian wychodzą ze stanu równowagi. Zaczynają dominować w ciele. Jak wyjaśnił Przemek, ta dominacja dosz, innymi słowy nadmiar danego żywiołu prowadzi do chorób – zarówno psychicznych, jak i fizycznych. Podstawowym celem ajurwedy jest więc przywrócenie równowagi w organizmie.

------------------------------------------------------------------------

Zapraszamy do zakupu pełnej wersji książki

------------------------------------------------------------------------