Złota bransoleta - ebook

Rozdział 1

Było już wpół do siódmej, a do dużego sklepu komisowego na Nowym Świecie wciąż jeszcze napływali klienci. Tłoczyli się przy ladzie, pochłaniali wzrokiem futra, telewizory, kolorowe gąbki i krawaty, pytali o cenę, czasem próbowali się targować i – zmiażdżeni wyniosłym uśmieszkiem ekspedientów (tu nie bazar, proszę pana!) – miękli, wyciągając różowe setki z portfela. Wielu jednak nie kupowało niczego. Przychodzili po prostu popatrzeć. Chłopcy w wieku szkolnym wpatrywali się roziskrzonymi oczami w nowiutkie watermany i parkery, połyskujące złotą stalówką. Kobiety oburzały się na wysokie ceny lub szeptały coś do siebie, chłonąc wzrokiem różowe słoiki z kremem Pondsa czy Elisabeth Arden, po sto kilkadziesiąt złotych za słoik.

– Taki sam moja kosmetyczka sprzeda pani za dwadzieścia złotych – powiedziała przysadzista blondynka do stojącej obok szczupłej pani w kożuszku. – Na czystym smalcu i żółtkach. Tylko ona nie nazywa się Elisabeth Arden, a po prostu Kowalska. I tyle! – wzruszyła ramionami.

Szczupła pani westchnęła cicho. Któż by to ze zwykłego smalcu potrafił zrobić takie różowe, pachnące cudo, po którym skóra na twarzy jak aksamit. Nie uwierzyła blondynce.

Kierownik sklepu, Andrzej Zadrożny, spojrzał wymownie na zegarek, a potem na wysokiego, przystojnego ekspedienta w dziale futer.

– Zaraz siódma – mruknął. – Panie Jurku, zamykamy! Wywalaj pan te baby. – Ostatnie zdanie wypowiedział samymi wargami, ściszając głos do szeptu.

Ekspedient Jerzy Cichoń uśmiechnął się sennie do niezdecydowanej klientki, która zastygła w podziwie nad brązowym puszystym zwojem nylonowych „misiów”.

– Dziewięć tysięcy, proszę pani – rzucił od niechcenia.

I tak nie kupisz, po co tracimy czas – pomyślał, wpatrując się w nią wąskimi zielonymi oczami.

Klientka zaczerwieniła się lekko i odsunęła „misie” z zakłopotaniem.

– Nie podobają mi się – usiłowała zachować równowagę. – Przyjdę za jakiś czas, może będzie pan miał coś lepszego.

– Proszę uprzejmie! – zawiesił futro na ramiączku. Był zawsze bez zarzutu wobec klientów, lecz w duchu lekceważył ich straszliwie, o ile nie mieli pieniędzy na słone komisowe ceny. Imponowali mu tylko ci nieliczni, którzy przychodzili z grubo wypchanym portfelem, przymierzali niedbale i płacili bez zmrużenia oka. Dla tych przeznaczał specjalną kategorię uśmiechów i ukłonów. Cichoń bowiem cenił w życiu tylko pieniądze.

Klientka odeszła. Zadrożny zakręcił się w miejscu, wyjrzał na ulicę, chwilę stał zamyślony na środku sklepu, po czym zdecydowanym krokiem podszedł do działu futer. Ekspedient zasunął oszklone drzwi długiej szafy i zbliżył się do niego jakby od niechcenia. Zetknęli się ramionami.

– Ma pan coś? – szepnął kierownik chowając twarz w jasne popielice.

– Za naszyjnik… – odparł Cichoń pochylając głowę nad srebrnym lisem.

– Ile?

– Dwanaście tysięcy. Idiotka, przyniosła same pięćdziesiątki. Wyglądam, jakby mi spuchło lewe ramię.

– Tsss… niedobrze! – Zadrożny skrzywił się. – Niech pan chowa równomiernie w obu rękawach.

– Boi się pan Zawadzkiego?

– Cholera go wie! Od pewnego czasu ma niedobre oczy, kiedy na nas patrzy. Może się czegoś domyśla…

– A pan ma coś?

– Sześć pięćsetek. Broszka i te fidrygałki złocone. Stara Szlemańska. Baba ma forsy jak lodu.

Ekspedient wydął ładne usta.

– Na co jej biżuteria? Próchno, nad grobem stoi, zębów nie ma, tylko mamle tymi szczękami. Mogłaby sobie choć wstawić nylonowe.

– Cicho pan bądź! To nasza najlepsza klientka. Broszka miała fałszywy kamień…

Obaj parsknęli śmiechem. Zadrożny wyprostował się i odwrócił. Za nim stał drugi ekspedient, Zawadzki.

– Chciałem zapytać, panie kierowniku, czy mógłbym jutro przyjść trochę później – powiedział patrząc gdzieś w bok. – Żona mi zachorowała i mam kłopot z dzieckiem.

Zadrożny odetchnął z ulgą.

– A dobrze – odparł. – To dlatego chodzi pan ostatnio taki niewyraźny? Trzeba mi było od razu powiedzieć, zwolniłbym pana na dzień czy dwa. Czekaj pan, właściwie… – spojrzał pytająco na Jerzego. Ten skinął głową. – Może pan nawet jutro w ogóle nie przyjść. Damy sobie jakoś radę. No, leć pan do domu!

Był teraz życzliwy, chętny do udzielania pomocy, bo znalazł powód, dla którego tamten wzbudzał w nim ostatnio niepokój.

– Dziękuję panu. – Zawadzki pożegnał się i wyszedł do małego pokoiku za sklepem, gdzie chowali płaszcze i grzali sobie herbatę na elektrycznej maszynce. Przy umywalni młoda kasjerka myła ręce, przecierając pumeksem palce zaplamione atramentem. Kasę miała już przeliczoną, spieszyło jej się do kina.

– Panie Dzwoniec! – krzyknęła wychylając głowę do sklepu. – Gdzie pan chowa czyste ręczniki? W tę brudną szmatę nie można już rąk wycierać.

Posługacz sklepowy, Jan Dzwoniec, odstawił miotłę i wszedł do pokoiku. Był nieduży, chudy i na lewym oku miał czarną opaskę, wymowny dowód swego inwalidztwa.

– Zaraz się zrobi – szepnął otwierając małą szafkę, w której przechowywał różne utensylia gospodarcze. – Proszę, jest czysty ręcznik. A tamten zabiorę, to się wypierze.

– Idzie pan do domu? – spytała kasjerka Zawadzkiego.

Nie odpowiedział. Szybkim, chciwym wzrokiem rozglądał się po pokoiku, jakby go pierwszy raz widział. Zajrzał do szafki, potem za wieszaki i stuknął parokrotnie zgiętym palcem w ścianę.

– Czego pan szuka? – zdziwiła się. – Wczorajszego dnia? – zachichotała.

Odburknął coś i przyjrzał jej się podejrzliwie. Potem wpakował ręce w kieszenie płaszcza i nie żegnając się wyszedł na ulicę.

– Chamidło… – wzruszyła ramionami, trochę zła. Chciała, żeby ją wszyscy lubili, miała dopiero dwadzieścia cztery lata i świat wydawał jej się wciąż jeszcze ogromnie sympatyczny.

Powiesiła ręcznik i wróciła do sklepu. Zdała kasę kierownikowi.

– Zaniesie pan za mnie do banku? – przymilała się, niespokojna, że odmówi. – Tak się boję zawsze, że mnie kto napadnie!

– Zaniosę – odparł Zadrożny niecierpliwie. – Niech już pani idzie, bo on pewnie czeka przed kinem.

– O, zaraz jakiś „on”! – oburzyła się wdziewając szybko palto (a nuż się rozmyśli?). Chwyciła torebkę, krzyknęła: – Do widzenia! – i już jej nie było.

– Taaak… – Zadrożny rozejrzał się po sklepie i zamknął drzwi wejściowe. Na ulicy posługacz powoli, z wysiłkiem, odkręcał żelazną kratę.

– Chodźmy! – powiedział przystojny ekspedient gasząc światło. Przeszli do pokoiku. – Szybko, niech pan się śpieszy, póki Dzwoniec nie wróci.

– Ech, ta łajza… – Zadrożny wzruszył ramionami. – On nigdy niczego nie zauważy. Pełno śmieci zostawia po kątach.

Wspólnie odsunęli małą szafkę. Za nią w ścianie widniały szare metalowe drzwiczki wielkości dwóch dłoni. Wyglądały zupełnie tak, jakby za nimi znajdował się licznik elektryczny czy gazowy.

– Swoją drogą, piekielnie ryzykujemy! – mruknął Cichoń nasłuchując, czy posługacz nie wraca. – Tyle razy panu mówiłem, że lepiej byłoby trzymać to w domu albo gdzieś na mieście.

Zadrożny rzucił mu przelotne, drwiące spojrzenie. Doskonale wiedział, o co tamtemu chodziło. „W domu”, to znaczy u jednego z nich i dlaczegóżby nie u ekspedienta? Jakże łatwo potem upozorować kradzież czy nawet cały napad z włamaniem! Nie dowierzał swemu wspólnikowi. Właśnie tu, przy sklepie, było najpewniej, w tej skrytce, do której tylko Zadrożny miał kluczyk.

Otworzył drzwiczki i zajrzał do środka. W długim, wąskim schowku poukładane były pudełeczka z pierścionkami, trochę obcej waluty, parę zegarków wysokiej jakości i gruby pakiet stu- i pięćdziesięciozłotówek. Oddzielnie, zawinięta w bibułkę, leżała szeroka złota bransoleta.

– Dawaj pan te dwanaście tysięcy! – Odebrał od ekspedienta pieniądze, przeliczył i wsunął do schowka, dodawszy to, co sam utargował. Potem wyjął z kieszeni dwa pudełeczka z pierścionkami, których nie udało mu się sprzedać. Jerzy dorzucił dwa zegarki.

– Potrzebuję forsy – szepnął oglądając się, bo skrzypienie ściąganej kraty nagle ustało.

– Jutro po zamknięciu sklepu – odparł Zadrożny, podnosząc się i otrzepując pył z kolan. – Zostaniemy niby na przegląd futer.

Po zamknięciu… Cichoń zagryzł wargi. Pieniędzy potrzebował najpóźniej na jutro rano.

Zasunęli szafkę. W tej samej chwili Dzwoniec wszedł do pokoiku.

– Już pan sprzątnął? – zapytał kierownik myjąc ręce.

– A już, panie kierowniku – cicho odpowiedział inwalida.

Zadrożny spojrzał na niego z roztargnieniem. Zobaczył, że Dzwoniec chodzi w podartych, rozklapanych buciorach, i pomyślał, że trzeba mu będzie jednak dorzucić coś niecoś do tych sześciuset złotych pensji. Dorzucić, naturalnie, z własnej kieszeni. Uspokoiwszy w ten sposób sumienie, które od pewnego czasu rozmawiało z nim tylko tonem głębokiego wyrzutu, wytarł ręce i nałożył płaszcz.

– Czy mógłby mi pan pożyczyć dwa tysiące złotych? – zapytał Cichoń. – Do jutra tylko… Przecież… – urwał znacząco.

– Niestety, nie mam przy sobie – odparł kierownik. – Zgapił się pan – syknął przez zęby. – Trzeba było przedtem…

– A z utargu sklepowego? – rzucił ekspedient z bezczelną miną.

– Coś pan zwariował?! – oburzył się Zadrożny. – Przecież to wszystko muszę odnieść do banku. Siedzieć mam za pana czy co?

W oczach przystojnego ekspedienta zapalił się gniew. Przymknął na chwilę powieki. Gdy zdejmował płaszcz z wieszaka był już jednak spokojny i opanowany. Pożegnali się, po czym kierownik wraz z Dzwońcem, sapiąc i pomrukując, założyli ciężką sztabę, zamknęli kłódkę. Zadrożny schował do kieszeni klucze i postawiwszy kołnierz, bo wieczór był mroźny, szybkim krokiem poszedł w stronę Świętokrzyskiej. Dzwoniec mieszkał na Czerniakowie, więc rozstali się już przed sklepem.

*

Maria Zadrożna ciężko podniosła się z fotela. W kuchni na palniku gazowym gniewnie podskakiwała pokrywka od imbryka i kłęby pary wydobywały się wszystkimi możliwymi otworami.

– Nastawisz, a potem nie uważasz i woda kipi – powiedziała Maria do swej czternastoletniej córki. – Imbryk się przepali.

– Tato kupi nowy! – odrzuciła Joanna i roześmiała się. – Taki z gwizdkiem, zagraniczny. Tato mi wszystko kupi!

Zadrożny wyjrzał spoza numeru „Życia Warszawy”.

– Będzie wreszcie ta kolacja? – zapytał. – Jeść mi się chce. Czekam już godzinę.

– Czekasz najwyżej kwadrans. Nakrywaj, Joanno! – Maria pobrzękiwała w kuchni talerzami i nakładała na półmisek szynkę, baleron, ser emmenthaler i suchą „myśliwską”. Andrzej lubił jeść dużo i dobrze. Zawahała się, potem sięgnęła po patelnię.

– Usmażę jajecznicę – powiedziała. – Joanno, dla ciebie też?

– Nie, mamusiu, dziękuję…

Uczennica siódmej klasy zaczynała już dbać o linię. Moda szkolna nakazywała obecnie nie jadać kolacji. Kolacja była przeżytkiem, wymysłem rodziców, bezsensownym „zapychaniem kałduna” – jak określił Krzysiek, którego połowa klasy uwielbiała za zieloną skórzaną wiatrówkę, a połowa za niezwykłą znajomość tajników jazzowych. Joanna jadała kolację, ze wstydem wyłamywała się spod okrutnej tyranii, ale z czegoś trzeba było, dla spokoju sumienia, zrezygnować. Na przykład z jajecznicy – od tego podobno się tyje, nie cierpiała jajek.

– Mogę nastawić coś dla siebie? – spytała ojca przekręcając gałkę radia na krótkie fale. Na przyzwalające mruknięcie błyskawicznie przesunęła strzałkę na którąś z radiostacji amerykańskich. Przeraźliwie rozkrzyczała się trąbka.

– Joanno, zlituj się! – Maria zatkała uszy.

– Mamo, to przecież Armstrong… Wciąż ci mówię i mówię, a ty nic nie pamiętasz.

– Do końca życia nie rozróżnię tych twoich samb, mamb i rock and rollów – mruknęła Maria. – Zapamiętałam tylko, że jak komuś z orkiestry się odbija, wtedy jest mambo.

– Joannie się odbija? – znad gazety wyjrzało niespokojne niebieskie oko. – Daj jej trochę sody.

Obie roześmiały się.

– Tato jak czyta, to jest nieprzytomny. Ale i tak rozpoznaje Armstronga i nie pomyli go z Ellingtonem czy Goodmanem.

Gdy chodziło o jazz, Joanna była nieubłagana. Za punkt honoru postawiła sobie wyszkolić rodziców przynajmniej tak, aby orientowali się w najbardziej podstawowych sprawach jazzowych. Z ojcem szło jako tako; w rzeczywistości nauczył się po prostu głuchnąć, gdy wsadzał nos w gazetę, i zapytany o jakiś utwór czy nazwisko, odpowiadał na chybił trafił. Czasami nawet trafnie…

Z matką natomiast było o wiele gorzej. Wciąż jeszcze zatykała uszy albo wstrząsała się nerwowo. Kiedyś nawet, w przystępie rozpaczy, wykręciła po cichu dwie lampy w odbiorniku i przez parę dni rozkoszowała się błogą ciszą. Potem Joanna sprowadziła Krzyśka, który przywrócił radiu jego normalny wrzask.

Dzisiaj jednak Joanna miała respekt przed matką. Przydarzyły jej się w szkole różne nieprzyjemne rzeczy, które znalazły swój wyraz w dzienniczku. Należało więc politykować. Zrezygnowała z Armstronga i z pobłażliwym westchnieniem nastawiła Warszawę: „Z kraju i ze świata”.

– Wiesz, Marysiu – powiedział Zadrożny, nakładając ser na kawałek bułki paryskiej – jutro będę mógł ci dać pieniądze na tę belgijską froterkę z odkurzaczem.

– To świetnie. Dostałeś premię?

– Coś w tym rodzaju. Zresztą, co ci do tego?

Nie pytała więcej. Wierzyła mężowi bez zastrzeżeń, a on nie miał zwyczaju wtajemniczać jej w swój pokątny handel. Gdyby znała bliżej obroty tego handlu i udział męża w zyskach, mogłaby się zdziwić, że dopiero teraz otrzyma pieniądze na od dawna oczekiwaną froterkę. Gdyby znała…

Zadrożny miał swoje wydatki, o których żona nie musiała wiedzieć. Uważał, że ta ilość pieniędzy, którą daje na dom (a nie było to mało), powinna w zupełności na wszystko wystarczyć.

Na zegarze ściennym w stołowym pokoju, gdzie sypiał Andrzej, wybiła dziesiąta.

– Joanno, spać! – powiedziała Maria. – I umyj zęby.

– Zaaraz… – przeciągnęła Joanna pochłaniając ostatnie kartki książki. Zawsze targowała się o późniejsze chodzenie spać; nerwowa i wrażliwa, najlepiej czuła się wieczorem i zdawało jej się, że nigdy nie zaśnie przed północą. Zasypiała zresztą niemal natychmiast.

– Nie zaraz, tylko już! – zaprotestowała Maria. – Co wieczór ta sama historia. Idź do łazienki! Ja też chcę się położyć.

W pokoju Marii, która spała z córką, dawno już zgasło światło, a Zadrożny wciąż przewracał się z boku na bok na miękkim tapczanie i nie mógł zasnąć. Pamięć przywodziła na myśl gniewny wzrok Cichonia, gdy odmówił mu pożyczki, a opowiadanie Zawadzkiego o chorej żonie wydało mu się teraz blagą, jakimś podejrzanym wykrętem.

Czy on w ogóle jest żonaty? – zastanowił się i aż usiadł z wrażenia. – Nigdy o tej żonie nic nie mówił. A jeżeli to kłamstwo, jeżeli podpatrzył i…

Zapalił nocną lampkę. Spojrzał na zegarek: było wpół do dwunastej. Spuścił nogi z tapczanu, drapał się i czochrał wzdychając z niepokojem. Zobaczył w wyobraźni Jerzego Cichonia, jak wraca – właśnie w tej chwili – do sklepu, jak otwiera kłódkę zapasowym kluczem (mógł go podrobić w okresie, kiedy Zadrożny miał grypę i Cichoń go zastępował), wchodzi do pokoiku, sięga do skrytki, wyjmuje pieniądze, biżuterię…

– Idiotyzm! – mruknął do siebie. – Zresztą, jeśli w tej chwili to robi, to i tak już za późno. Zanim przyjdę, ulotni się.

Strasznie mu się nie chciało wychodzić z ciepłego łóżka na mróz. Tak. Ale jeżeli Cichoń właśnie ubiera się, wkłada płaszcz, zamyka drzwi od mieszkania i…

– Boże drogi! – westchnął wsuwając bose nogi w pantofle. Poczłapał do okna i odsunął brzeg firanki. W świetle latarni śnieg iskrzył się na chodniku i chrzęścił pod nogami nielicznych, zapóźnionych przechodniów.

Wstrząsnął nim dreszcz chłodu. Spojrzał z tęsknotą na rozrzuconą pościel. Przez drzwi usłyszał, jak Joanna poruszyła się na łóżku, mamrocząc coś przez sen. Joanna… Obiecał jej kupić futerko z nylonowych „misiów” i po prostu zapomniał. A w sklepie są właśnie takie śliczne, nieduże, paryskie „misie”. Znał klientkę, która przyniosła je w komis; zawsze miała najładniejsze rzeczy i zawsze francuskie.

Przyszło mu na myśl, że jeżeli Cichoń okradnie skrytkę, to on nie tylko nie kupi futerka ani nie da żonie na belgijską froterkę, ale zabraknie mu w tym miesiącu na utrzymanie domu. Maria dostała pieniądze na pierwsze dziesięć dni, a dziś był już siódmy. Przy dość wystawnym trybie życia, jaki prowadzili, pensja kierownika nie wystarczała nawet na pół miesiąca.

Tak czy owak, trzeba było iść. Ubierał się szybko, uważając, aby nie sprawiać hałasu. Maria miała lekki sen, a nie chciał się tłumaczyć.

Gdy wyszedł na ulicę, mróz błyskawicznie uszczypnął go w nos, przejął dreszczem i wycisnął łzy z rozespanych oczu. Przyspieszył kroku. Nagle opanował go dziwny lęk. Przed czym? Przed utratą pieniędzy czy też… A jeżeli Cichoń tam będzie, to co wtedy? Poczuł raptem, że boi się tego wysokiego, silnego ekspedienta. Nie miał przy sobie żadnej broni, nic, czym mógłby w razie czego…

Co za bzdury! – żachnął się. – Przecież to w gruncie rzeczy dobry chłopak i potrafi się z nim dogadać. Ostatecznie, możemy od razu podzielić zyski, nie czekając jutra. Ostatecznie, można mu dać te dwie, no – trzy setki więcej. Młody jest, babiarz.

Znów przyśpieszył kroku. Ale dziwne, niewytłumaczalne uczucie strachu nie chciało od niego odejść.

A jeżeli przyjdzie Zawadzki – myślał. – Co wtedy zrobić, jak się wytłumaczyć? Wciągnąć go do spółki? Nie potrafi i zepsuje interes. Ale dlaczego, u licha, w ogóle ma ktoś przyjść? Skrytkę założyli z Cichoniem jeszcze w listopadzie, a teraz był styczeń. Tylko że jeszcze nigdy nie było w niej tyle pieniędzy, co dziś. Kto o tym wie? Tylko ja i Cichoń – pomyślał, co go bynajmniej nie uspokoiło.

Dojrzał z daleka ciemne, okratowane okna sklepu. Ulica była pusta. Podszedł, dotknął palcami kraty i syknął cofając rękę. Zapiekło jak ogień. – Ty ośle! – mruknął. – Gołą ręką do metalu, w taki mróz.

Wszedł w podwórze. Skręcił w prawo i zamarł w bezruchu. Stał tak jakiś czas, z bijącym sercem, czując strugi potu oblewające mu kark i plecy.

Na ziemi leżała kłódka, a obok niej sztaba. W wąskiej szparze pod drzwiami małego pokoiku Zadrożny dojrzał nikłe, poruszające się światełko. – Latarka – pomyślał. – Nawet nie zasłonił szpary, widać pewny swego. Ogarnęła go wściekłość. – Ach, piękny paniczyku! – zżuł w zębach grube przekleństwo. – Zaraz się rozprawimy. Pieniędzy mu trzeba, nie mógł zaczekać do jutra… Kanalia! Dziwkarz!

Schylił się macając pod murem. Wygrzebał spod śniegu parę cegieł, wybrał jedną i zacisnął w ręce. Podsunął się zwolna pod ścianę. Gwałtownym ruchem targnął za klamkę, konstatując jednocześnie ze zdziwieniem, że drzwi nie były zamknięte na klucz. To spotęgowało jego gniew. Wskoczył do środka. Światło latarki drgnęło, zamigotało po ścianach i zgasło. W tym migotaniu Zadrożny ujrzał jeszcze, jak jakaś postać, skulona obok skrytki, zrywa się i odwraca twarz w jego stronę…

*

Przechodzący obok sklepu komisowego sześćdziesięcioletni buchalter Józef Nawrocki przystanął nagle i zaczął nasłuchiwać. Gdzieś z głębi podwórza czy sklepu doleciał go zdławiony krzyk.

Czekał przez dłuższą chwilę, czy krzyk się nie powtórzy. Ale panowała już cisza. – Zdawało mi się… – szepnął. Wsunął ręce głębiej w kieszenie palta i podreptał do domu. Mroźna noc styczniowa nie usposabiała do dłuższych postojów na ulicy.

*

Sklep komisowy otwierano o godzinie jedenastej. O dziesiątej zjawiał się zwykle posługacz Dzwoniec, a w chwilę po nim szybkim, energicznym krokiem nadchodził kierownik. Ale tym razem Jan Dzwoniec nie mógł się go jakoś doczekać. Zmarzł stojąc na dworze, przestępował z nogi na nogę i rozcierał zziębnięte ręce, a Zadrożnego jak nie było, tak nie było.

Przez podwórze przechodził dozorca domu, Pietruszka. Przystanął obok Dzwońca.

– Zimno, co? – zagadnął.

– A zimno – przytaknął inwalida przytupując. Chwilę milczeli.

– Kierownik się spóźnia – zauważył dozorca. – Dochodzi wpół do jedenastej.

– Ale!… – Dzwoniec zaniepokoił się. – To już tak późno?

– Może zachorował?

– A może.

– Kto wtedy przyniesie klucze?

– Klucze? Chyba pan Cichoń. A bo ja wiem…

Dozorca wzruszył ramionami. – Gapa! – pomyślał. Machinalnie przyglądał się kłódce przy zasuwie, która wisiała jakoś dziwnie przekrzywiona. Nagle podszedł bliżej i ujął kłódkę w rękę.

– Ej, widzi pan?! – krzyknął zdumiony. – Przecie otwarta!

– Ja-jak to „otwarta”? – zająknął się posługacz. – Wczoraj zamknęliśmy, to nie może być otwarta.

Kłódka w rękach dozorcy otworzyła się bez oporu. Teraz obaj dopadli sztaby, odsunęli ją i chwycili za klamkę. I drzwi nie były zamknięte. Dozorca cofnął się ze strachem.

– Nie, ja już wolę nie wchodzić! – powiedział stanowczo. – W sklepie pewnie byli złodzieje. Trzeba po milicję… a milicja nie lubi, jak się ślady zadepcze.

– Święty Antoni! – posługaczowi trzęsły się ręce i głowa jak w ataku febry. – Złodzieje w sklepie? Może jeszcze tam siedzą?

– Idź pan, głupiś czy co? Do rana by siedzieli i czekali, aż milicjanty po nich przyjdą? Walaj pan do telefonu, tu obok w aptece. Albo stój pan, ale nie właź do środka i nie wpuszczaj nikogo, a ja pójdę zadzwonić. O, idzie jeden z waszych…

Z bramy wynurzył się Jerzy Cichoń.

– Co się stało? – zapytał ze zdziwieniem, widząc trzęsącego się ze strachu Dzwońca. – Czemu nie wchodzi do sklepu?

Na wyjaśnienie posługacza ekspedient zbladł, potem poczerwieniał i zacisnął szczęki. Chciał coś powiedzieć, ale w tej chwili nadeszła kasjerka. Była wesoła, zaróżowiona od mrozu, pełna energii.

– Co tak stoicie jak zmarznięte wróble?! – zawołała ze śmiechem. – Nie ma jeszcze kierownika? Stało się coś? – zmieniła ton widząc ich twarze.

– Sklep jest otwarty – odparł cicho Dzwoniec. – Pewnie w środku… złodzieje.

Zastanowiła się chwilę, po czym parsknęła gniewnie:

– No to przecież trzeba wejść i zobaczyć! Czemu pan stoi, panie Jerzy? Wyście wszyscy powariowali! Złodzieje o jedenastej rano?

Cichoń ujął ją za ramię.

– Niech pani tam nie wchodzi. Poczekamy na milicję…

– A jak się okaże, że nie było żadnych złodziei, tylko Zadrożny źle zamknął kłódkę, to dopiero wygłupimy się przed milicją! – rzuciła uwalniając rękę. – Zresztą, zostańcie, ja sama zobaczę.

Otworzyła drzwi do małego pokoiku i weszła.

Na jej krzyk, ostry i rozdzierający, obaj mężczyźni drgnęli i rzucili się do drzwi. Ale ona już wycofywała się tyłem, śmiertelnie blada, trzymając palce zaciśnięte przy ustach. Patrzyła wciąż w dół, na podłogę, jakby nie mogąc oderwać oczu od czegoś, co ją przejęło taką zgrozą… Na podwórze wszedł milicjant i dozorca.

*

– Mamo, kiedy tatuś wyszedł? – zapytała Joanna przecierając zaspane oczy i zatrzymując zdziwiony wzrok na pustym tapczanie ojca. Stała w drzwiach i rozkręcała papiloty z białych tasiemek.

– Nie wiem, dziecko – odparła z kuchni Maria, również zdziwiona tym bardzo widać wczesnym wyjściem męża z domu, a w dodatku bez śniadania. Nigdy mu się to jeszcze nie zdarzyło. – Pewnie przypomniał sobie, że ma coś pilnego do załatwienia przed pójściem do sklepu.

– A ja nie słyszałam, jak wychodził… a przecież nie śpię już od szóstej… albo od piątej – mamrotała Joanna przeciągając się jak kotka.

– Ech, pleciesz! – żachnęła się Maria. – Spałaś jak suseł aż do wpół do siódmej. No, ubieraj się, bo się spóźnisz do szkoły.

Przystanęła zamyślona nad stołem nakrytym do śniadania. Potem ukroiła parę kawałków chleba, posmarowała, obłożyła wędliną i zawinęła w papierowe serwetki. Postanowiła zajść w południe do sklepu i zanieść mężowi śniadanie.

*

– Miałem wczoraj dziwną historię – powiedział buchalter Nawrocki do swego kolegi, siedzącego przy sąsiednim biurku. – Wracałem w nocy z tych „nadliczbówek” – może była dwunasta albo coś koło tego – i przechodziłem Nowym Światem obok sklepu komisowego, wiesz, tego dużego z dwoma oknami wystawowymi…

– Wiem, niedaleko Świętokrzyskiej – przytaknął kolega wsypując cukier do herbaty. – Kupiłem tam kiedyś atrament do wiecznego pióra. Watermanowski.

– No i, proszę ciebie, idę ulicą i raptem słyszę krzyk.

– Krzyk?

– W każdym razie zdawało mi się, że to był krzyk. Taki, wiesz, jakiś przytłumiony, okropny… Jakby z wnętrza sklepu czy jeszcze dalej. Mogę wziąć od ciebie trochę cukru, bo zapomniałem kupić?… Dziękuję. Więc przystanąłem, czekam, może się jeszcze raz odezwie i zorientuję się, gdzie ten ktoś krzyczy. Ale nic już nie było. Stałem, stałem, tylko mi nogi zmarzły.

– Może koty się goniły? – kolega stuknął o biurko skorupką jajka na twardo. – One wtedy miauczą i wrzeszczą jak dziecko.

– W styczniu? To nie marzec.

– Z kotami różnie bywa. Miałem kiedyś kotkę, która trzy razy do roku… Wszystko jej było jedno, marzec czy lipiec.

– I co się z nią stało? – Nawrocki lubił zwierzęta.

– No, w końcu zdechła. Stara już była. Pochowałem ją na działce.

– Ja też miałem kotkę. Szalenie lubiła ryby.

Zaczęli z pasją zagłębiać się w kocie obyczaje.

*

Milicjant zbliżył się do trojga bezradnie stojących ludzi i zapytał:

– Czy wchodził już ktoś do sklepu? Co się pani stało? – dorzucił szybko, patrząc na kasjerkę.

– Tam… leży ktoś, cały we krwi… Jezus Maria, pełno tej krwi!… Prędko, panie! – pociągnęła go za rękaw. – Może jeszcze żyje?

Milicjant odsunął ją zdecydowanym ruchem i szeroko otworzył drzwi, wpuszczając strumień światła do mrocznego pokoiku. Teraz wszyscy zobaczyli mężczyznę leżącego nieruchomo na podłodze, ubranego w popielaty płaszcz z futrem. Wokół jego głowy zakrzepła wielka, ciemna kałuża krwi.

– Kierownik! – krzyknęła kasjerka zasłaniając oczy. Milicjant ostrożnie zrobił jeden duży krok, pochylił się nad leżącym, przyjrzał mu się bystro i ujął za rękę. Wyczuł słabiutkie kołatanie pulsu. Cofnął się i rozejrzał po zebranych.

– Pan jest tu dozorcą, prawda? Niech pan zadzwoni zaraz po karetkę Pogotowia. I jeżeli na ulicy jest jaki milicjant niech go pan tu do mnie ściągnie. Ale żywo! Może da się jeszcze uratować tego człowieka.

Wyjął notes i omiótł wzrokiem blade, zastraszone twarze.

– Pracownicy sklepu, tak? Pani też? Proszę podać nazwiska, adresy… Pani? – zwrócił się wpierw do kasjerki.

Dozorca, zdemobilizowany podoficer z II wojny, uwielbiał niezwykłe wydarzenia. Dotychczas trafiały mu się w kamienicy co najwyżej bójki małżeńskie i pijatyki. Teraz była to sprawa poważna. Czuł wzmożoną potrzebę działania, szukania czegoś czy kogoś, telefonowania tu czy tam, aby tylko nie pozostać na boku jako bierny świadek wypadku. Czytywał wiele powieści kryminalnych i zawsze zazdrościł detektywom.

Nie minęło pięć minut kiedy na podwórzu pojawiło się jeszcze dwóch milicjantów, ściągniętych przez dozorcę – jeden z ulicy, drugi (trochę na siłę) z pobliskiego baru, gdzie po nocnej służbie rozgrzewał się kuflem grzanego piwa.

Podeszli do zebranych, pozdrowili kolegę i wymienili między sobą parę fachowych uwag. Wyższy milicjant, w stopniu sierżanta, stanął w progu, zlustrował uważnymi oczami mały pokoik i zmarszczył nos.

– Trzeba zawiadomić wydział śledczy komendy miasta – mruknął. – A ten… żyje?

– Żyje – odparł pierwszy milicjant. – Chciałem obmyć mu głowę, ale boję się ruszyć – poharatany, cały we krwi. Nie mam przy sobie środków dezynfekcyjnych. Pogotowie powinno zaraz przyjechać.

Naraz wyprężył się i zasalutował. Sierżant obejrzał się i szeroki, poufały uśmiech rozjaśnił mu twarz. Na podwórze, wraz z dozorcą, który coś tam opowiadał półgłosem, wchodził szczupły, niewysoki kapitan milicji o pociągłej, śniadej twarzy i czarnych oczach. Sierżant podszedł do niego i zastygł w pół kroku, salutując.

– Dzień dobry, towarzyszu kapitanie! – powiedział z nie ukrywanym zadowoleniem. – Właśnie chciałem do was dzwonić. Brzydka sprawa, wydaje mi się…

Oficer uścisnął mu rękę, kiwnął głową pozostałym i o nic nie pytając wszedł do pokoiku.

– Człowieku, jak ci się udało go złapać?! – spytał sierżant dozorcę… – Szedł ulicą?

– Ten kapitan? Nie, był w aptece i słyszał mój telefon do Pogotowia. A kto to jest?

– Kolego! – Pierwszy milicjant trącił sierżanta w łokieć. – Jak on się nazywa?

Sierżant pochylił mu się do ucha.

– To przecież kapitan Szczęsny. No… Biały Kapitan!

Milicjant aż gwizdnął z przejęcia.

– Skąd go znacie? – zapytał trzeci.

– Pracowałem z nim kiedyś w komisariacie, jeszcze jak był porucznikiem. Potem awansował i przeszedł do… – urwał.

– Kamiński! – dobiegło wołanie z pokoiku.

– Tak jest, kapitanie! Idę.

Poprawił czapkę i ostrożnie przestąpił próg. Nadjechała szara warszawa z niebieskimi literami „MO”; do pokoiku weszli technik dochodzeniowy i fotograf śledczy. W tej samej chwili z ulicy dobiegło żałosne wycie karetki Pogotowia. Skierowany przez jednego z milicjantów popielaty samochód z czerwonym krzyżem wjeżdżał powoli w podwórze. Młody lekarz, z zasępioną twarzą, pochylił się nad Zadrożnym, zbadał pobieżnie puls i przyklęknąwszy, ostrożnie dotykał palcami zakrwawionej czaszki. Sanitariusz podał mu miskę z wodą, wrzuciwszy do niej fioletowe kryształki kali hypermanganici.

Kapitan Szczęsny pochylił się, obserwując ruchy rąk doktora, który delikatnie obmywał rany z zakrzepłej krwi.

– Nożem… – mruknął lekarz na wpół do siebie, na wpół do oficera.

– Cios zadano od przodu, parokrotnie, dwa razy w głowę i raz w szyję – uzupełnił Szczęsny.

– Tak. Tętnica przecięta. Dlatego taki duży upływ krwi. Zresztą obejrzy pan sobie dokładnie przy sekcji.

Szczęsny spojrzał na niego z zastanowieniem.

– Myśli pan, doktorze, że to koniec?

– Najdalej za dwie, trzy godziny. Przecież on tu leży – zawahał się, przyjrzał raz jeszcze ranom – chyba od wczesnego rana albo i dłużej. Koński organizm, że dotąd wytrzymał.

Szczęsny odwrócił się i szepnął coś do Kamińskiego, który wybiegł z podwórza; po paru minutach był już z powrotem i powiedział do oficera:

– Zastałem go. Będzie za kwadrans.

Szofer i sanitariusz podeszli z noszami. Ale kapitan nie wpuścił ich do środka. Wraz z lekarzem ostrożnie unieśli Zadrożnego z podłogi i dopiero za progiem położyli go na noszach.

– Chwileczkę, doktorze – powiedział – czy to będzie miało jakieś konsekwencje dla rannego, jeżeli zatrzyma się pan jeszcze parę minut, zanim nadjedzie nasz lekarz medycyny sądowej?

Doktor z Pogotowia wzruszył ramionami.

– Według mnie nic mu już zaszkodzić nie może. Ani pomóc. Proszę bardzo, możemy poczekać.

Wyjął z torby strzykawkę i zrobił Zadrożnemu zastrzyk cardiasolu. Szczęsny podszedł do karetki; stał tuż przy rannym, wpijając się wzrokiem w jego lekko uchylone usta. Lecz kierownik sklepu wciąż leżał jak martwy i tylko ledwo wyczuwalny puls był oznaką, że jeszcze żyje. Sanitariusz rozmawiał o czymś z zapłakaną kasjerką, a dozorca, zrezygnowawszy z rozpędzania gapiów na podwórzu, opowiadał po raz setny, jak to on pierwszy zobaczył przekrzywioną kłódkę i naruszoną sztabę. Jeden z milicjantów poszedł pod wskazany mu adres ekspedienta Zawadzkiego, drugi rozmyślał, jak się wykręcić od zawiadomienia rodziny konającego kierownika. Takie misje należą bowiem do najprzykrzejszych w niełatwej i niewesołej służbie milicjanta…

Nadszedł doktor Stern z Zakładu Medycyny Sądowej, porozmawiał chwilę z lekarzem Pogotowia i karetka wraz z jednym z milicjantów odjechała. Wtedy ekspert wszedł ze Szczęsnym do pokoiku.

– Więc tak – zaczął – z tego, co powiedział mi mój młody kolega wnioskuję, że pobity leżał tu co najmniej pięć do sześciu godzin. Wystąpiły już bowiem zmiany zapalne w otoczeniu rany – zaczerwienienie i obrzęk. Na zdrowy rozum rzecz biorąc, nie przypuszczam, żeby napadnięto go po godzinie piątej rano, kiedy ludzie zaczynają już się kręcić po podwórzu. Jeżeli więc nie odzyska przytomności, a trzeba się z tym poważnie liczyć, i nic nam nie powie, można przyjąć, że napadu dokonano gdzieś między północą a trzecią lub czwartą rano.

– Spróbujemy zresztą dowiedzieć się czegoś od jego rodziny. Narzędzia zbrodni na razie nie znalazłem. Ale był to nóż niewielki o mocnym, szerokim ostrzu. Obrzydliwa broń. W dodatku musiała być zabrudzona, bo w ranie zaczynał się już proces ropienia.

Doktor Stern rozejrzał się po pokoiku. Na ścianie, niedaleko małej szafki, dostrzegł parę ciemnych plamek. Ostrożnie zdrapał splamiony tynk do szklanej probówki i schował do kieszeni.

– Prawdopodobnie krew – rzucił szukając dalej. – Jeżeli tak, to promieniste położenie plam… rozprysk, hm… w tym kierunku, a więc – mruczał do siebie, oglądając ścianę przez lupę – tak, to by się zgadzało, o ile uraz zadano skośnie do powierzchni ciała.

– Wygląda mi to tak – powiedział Szczęsny. – Kierownik wszedł nocą do tego pokoju i otrzymał cios od kogoś, kto już tutaj był. Musiał się zaczaić czy też po prostu znajdował się… o, w tym miejscu, koło szafki. Ciekawe, dlaczego… – urwał, przyglądając się machinalnie załamaniu światła na krawędzi umywalni. – Uderzenie w szyję poszło z dołu do góry. Wskazywałoby więc na to, że przestępca w momencie wejścia kierownika siedział czy przykucnął niedaleko szafki… Potem odwrócił się i skoczył. Jak kot, wprost do gardła.

– Zupełnie słusznie – przyznał Stern, zaskoczony śmiałym rozumowaniem.

– Jeszcze jedno, doktorze… Nie wiem, czy mówił panu o tym lekarz Pogotowia, ale na wewnętrznej stronie palców rąk tego nieszczęśnika znalazł dwie małe ranki cięte, zupełnie świeże. Musiał więc zasłaniać się rękami przed ciosem w szyję, którego zresztą nie uniknął.

Porozmawiali jeszcze chwilę, po czym lekarz odjechał. Kapitan Szczęsny, oddawszy pracowników i sklep pod opiekę milicjantów, z najbliższego automatu połączył się wpierw ze swoim szefem, następnie z dzielnicową komendą MO. Poinformował znajomego porucznika, iż na polecenie wydziału śledczego komendy miasta bierze sprawę w swoje ręce. Poprosił tylko o zawiadomienie prokuratora, po czym spiesznie wyszedł na ulicę i złapał przejeżdżającą taksówkę. Był zły, że nie pojechał razem z karetką. Nie wiadomo, jak się wywiąże z polecenia młody, nieznany mu milicjant. Może ranny odzyskał przytomność, może powie, kto go tak urządził. Tak, to by było najprostsze rozwiązanie sprawy, ale z doświadczenia wiedział, że te „najprostsze” zdarzają się, niestety, dość rzadko…

Rozdział 2

W dyżurce szpitala kapitan Szczęsny stracił parę cennych minut, zanim dogadał się z portierem i wyjaśnił, o co chodzi. Okazało się, że w ostatniej godzinie przywieziono trzech pokaleczonych mężczyzn i wszyscy – jak określił portier – byli już jedną nogą na tamtym świecie.

Wreszcie ubrano go w biały kitel i znalazł się na korytarzu wyłożonym ciemnozielonym linoleum, przed drzwiami małej salki operacyjnej. Nacisnął klamkę, ale w tej samej chwili ktoś otworzył drzwi z tamtej strony i stanęła w nich pielęgniarka. Miała rude włosy pod białym czepkiem i bladą twarz w drobne piegi.

– Pan do kogo? Teraz nie wolno wchodzić… – umilkła, widząc milicyjny mundur pod rozpiętym kitlem. Szczęsny odsunął ją lekko, jak zbyteczny przedmiot, i podszedł do stołu operacyjnego. Pochylony nad pacjentem lekarz, ze strzykawką w ręku, miał bardzo zafrasowaną minę. Spojrzał na wchodzącego, skrzywił się i potrząsnął głową przecząco.

– On już żadnych zeznań nie złoży! – powiedział ze złością, odrzucając strzykawkę na tacę z narzędziami. – Przywożą człowieka pokrajanego jak wieprza, i to Bóg wie po ilu godzinach! Trzeba być chyba cudotwórcą…

Kapitan długo spoglądał na bladą, nieruchomą twarz, spowitą w bandaże. Psiakrew! – pomyślał. – Szukaj teraz wiatru w polu.

Gładził w zamyśleniu swoje jasne, prawie białe włosy, dziwnie odbijające od śniadej twarzy i czarnych oczu.

KONIEC BEZPŁATNEGO FRAGMENTU

ZAPRASZAMY DO ZAKUPU PEŁNEJ WERSJI