Znaki (nie)pamięci. Teoria i praktyka upamiętniania w Polsce - ebook

W niniejszym tomie zaprezentowano zarówno teksty teoretyczne, jak i praktyczne studia przypadku przygotowane przez szesnastu autorów podejmujących z różnych perspektyw zagadnienie teorii i praktyki upamiętnienia w Polsce. Opracowania skupiają się przede wszystkim na relacji między pamięcią i niepamięcią z jednej strony oraz pamięcią i historią z drugiej.

Recenzowana praca stanowi interesującą pozycję, ukazując omawianą problematykę z perspektywy badaczy reprezentujących różne dyscypliny badawcze, co stanowi jej największy walor naukowy i poznawczy.

Najczęściej historię traktuje się jako domenę działalności ekspertów – historyków, zaś pamięć jako wytwór wspólnot pamięci. Ta ostatnia może obejmować pamięć rodzinną, czy komunikacyjną, jak i pamięć społeczności lokalnych, regionalnych czy narodowych. W tym drugim przypadku stanowi ona podstawę do kształtowania się tożsamości grupowej, ale może również być wykorzystywana do legitymizacji porządku politycznego. Wówczas często staje się polem walki ideologicznej.

Już wstępny przegląd treści prezentowanej tutaj książki wskazuje na wielopłaszczyznowość zagadnień związanych z (nie)pamięcią zbiorową i jej znakami w przestrzeni. Poczynając od rozważań teoretycznych mających na celu określenie zakresu i pola działań po studia przypadku skupiające się na performatywnym wymiarze pamięci zbiorowej – na uczestnikach rytuałów pamięci od grup rekonstruktorskich, poprzez młodzież dbającą o miejsca pamięci i świadków historii po rowerzystów budujących tor dla rowerów górskich na Kopcu Powstania Warszawskiego. Innym – niezbędnym wymiarem badań nad pamięcią zbiorową jest badanie pamięci miejsc, a więc w wąskim znaczeniu tego terminu – historii upamiętnień w krajobrazie kulturowym kraju.

Mamy nadzieję, że książka ta zainteresuje naukowców, studentów jak i pasjonatów interesujących się przeszłością i podchodzących do niej z wielu różnych perspektyw: historycznej, kulturoznawczej, antropologicznej, etnologicznej i socjologicznej.

Wstęp

Część I  - Teoria i definicje

Upamiętnienie jako forma praktyki kulturowej

Wojciech Burszta

Pojęcia traumy i pseudopamięci w studiach pamięcioznawczych

Łukasz Skoczylas

Czy Zagłada jest naszą historią?

Jolanta Ambrosewicz-Jacobs

(Anty)pomniki jako przedstawienia (nie)pamięci w mieście

Natalia Krzyżanowska

Rzeźba społeczna jako forma scalania zaburzonych przestrzeni

Łukasz Strzelczyk

„Mądra pamięć” czyli esej o zbliżeniu historii i pamięci

Tomasz Ceran

Część II – Studia przypadku: ludzie

Pamięć, joga i górskie rowery

Jacek Wajszczak

Czy pamiętamy i jak pamiętamy? Zbrodnia w Karolewie (wrzesień-grudzień 1939) w pamięci bliskich ofiar i lokalnej społeczności

Izabela Mazanowska

Konfrontacja pamięci indywidualnej i społecznej z doświadczeniem miejsca pamięci i Muzeum Dulag 121 w Pruszkowie

Agnieszka Praga

Resocjalizacja przez pamięć. Studium przypadku Młodzieżowego Ośrodka Wychowawczego w Kamionku Wielkim

Wirginia Węglińska

Niewidzialne uczynić widzialnym. Projekt „Stutthof. Nowy wymiar”

Piotr Chruścielski

Część III – Studia przypadku: miejsca

„Stutthof oboczyć muszę…”. Pamięć o KL Stutthof w pierwszych latach po wyzwoleniu (1945-1949). Między pamięcią ocalonego a praktyka urzędnika

Marcin Owsiński

Dzieje niepamięci. Powojenne losy byłego majątku w Chełmnie nad Nerem

Andrzej Grzegorczyk, Małgorzata Grzanka

Polityka niepamiętania. Ślady Litzmannstadt Getto w powojennej historii łódzkich Bałut

Błażej Ciarkowski

Żwirowisko – miejsce pamięci Polaków z Zaolzia. Studium przypadku

Sylwia Grudzień

Park im. G. Manitiusa w Poznaniu: przemiany przestrzeni dawnych cmentarzy ewangelickich a odbiór społeczny „niespójnego” dziedzictwa kulturowego

Joanna Wałkowska

Bibliografia

Noty o autorach