MENU
Nasze ceny
Przeczytaj fragment on-line
Życie z algorytmami - ebook
Żyjemy w świecie, w którym algorytmy decydują, co oglądamy, co kupujemy i jak myślimy. „Życie z algorytmami” to przewodnik, który pokazuje, jak nie dać się zmanipulować technologii, a zamiast tego świadomie z niej korzystać. Znajdziesz tu fakty, przykłady i praktyczne wskazówki, które pomogą Ci odzyskać kontrolę nad cyfrową codziennością i wykorzystać sztuczną inteligencję dla własnego rozwoju.
Ta publikacja spełnia wymagania dostępności zgodnie z dyrektywą EAA.
| Kategoria: | Inżynieria i technika |
| Zabezpieczenie: |
Watermark
|
| ISBN: | 978-83-8431-585-9 |
| Rozmiar pliku: | 2,1 MB |
FRAGMENT KSIĄŻKI
Rozdział 5: 7 mitów o sztucznej inteligencji, w które wciąż wierzymy
Sztuczna inteligencja jest dziś jednym z najczęściej omawianych tematów w mediach, biznesie i nauce. Wokół niej narosło jednak wiele mitów, które utrudniają zrozumienie, czym naprawdę jest i jak działa. Część z nich powstała przez sensacyjne nagłówki w prasie, część przez popkulturę, a część przez brak wiedzy technicznej. W tym rozdziale przyjrzymy się siedmiu najpopularniejszym przekonaniom na temat AI i sprawdzimy, jak mają się one do faktów.
Mit 1: Sztuczna inteligencja myśli jak człowiek
Wiele osób uważa, że AI rozumuje tak jak my, ma świadomość i własne intencje. Tymczasem algorytmy działają zupełnie inaczej.
Modele językowe, takie jak ChatGPT, nie myślą ani nie rozumieją świata. Generują odpowiedzi na podstawie wzorców z ogromnych zbiorów tekstów. To statystyka, a nie świadome rozumowanie.
Przykład: system może napisać opowiadanie w stylu Szekspira, ale nie ma pojęcia, kim był Szekspir. Odtwarza styl na podstawie danych, a nie zrozumienia.
Mit 2: AI jest nieomylna
Często zakłada się, że skoro komputer coś policzył, to wynik musi być poprawny. Rzeczywistość jest inna.
AI uczy się na danych, a dane są pełne błędów i uprzedzeń. Jeśli w zbiorze treningowym dominują pewne schematy, system będzie je powielał.
Badania przeprowadzone przez MIT Media Lab w 2018 roku pokazały, że systemy rozpoznawania twarzy miały dużo wyższą skuteczność w przypadku białych mężczyzn niż czarnoskórych kobiet. Wynikało to z nierównowagi w danych treningowych.
Mit 3: AI zabierze wszystkie miejsca pracy
Automatyzacja rzeczywiście zmienia rynek pracy, ale nie oznacza całkowitej likwidacji zawodów. Historia pokazuje, że technologia jednocześnie eliminuje jedne stanowiska i tworzy inne.
Raport Światowego Forum Ekonomicznego z 2023 roku przewiduje, że do 2027 roku automatyzacja zlikwiduje około 83 miliony miejsc pracy, ale w tym samym czasie powstanie 69 milionów nowych.
Przykładem są graficy. Proste projekty mogą być wykonywane przez AI, ale rośnie zapotrzebowanie na specjalistów od tzw. prompt engineering, którzy potrafią wydobyć z systemów najlepsze efekty.
Mit 4: AI sama podejmuje decyzje
Popularne jest przekonanie, że algorytmy „same decydują”. W rzeczywistości każda decyzja jest wynikiem zaprojektowanego procesu. Człowiek ustala, jakie dane zbierać, jak je przetwarzać i jakie kryteria przyjąć.
Problem polega na tym, że proces bywa tak złożony, że nawet twórcy nie potrafią wytłumaczyć, dlaczego algorytm podjął taką, a nie inną decyzję. To tzw. problem czarnej skrzynki.
W 2020 roku badania opublikowane w „Nature” pokazały, że lekarze korzystający z systemów AI do diagnozowania chorób płuc nie zawsze wiedzieli, jakie cechy obrazów skłoniły algorytm do postawienia diagnozy. Dlatego coraz częściej mówi się o potrzebie „wyjaśnialnej sztucznej inteligencji”.
Mit 5: AI to zagrożenie egzystencjalne dla ludzkości już dziś
Nagłówki w mediach często straszą, że AI zdominuje świat i wyeliminuje ludzi. W rzeczywistości obecne systemy nie mają świadomości ani autonomii.
Realnym zagrożeniem są dziś nadużycia: dezinformacja, deepfake’i, manipulacja opinią publiczną czy dyskryminacja w rekrutacji. To wyzwania, które wymagają regulacji i świadomego korzystania z technologii.
Eksperci, w tym naukowcy z Uniwersytetu Stanforda, wskazują, że choć długoterminowe ryzyka są istotne, obecnie powinniśmy skupić się na bieżących problemach społecznych i etycznych.
Mit 6: AI jest tylko dla dużych firm i naukowców
Jeszcze kilka lat temu tak mogło być. Jednak dziś dostęp do narzędzi AI ma praktycznie każdy.
Darmowe lub tanie aplikacje pozwalają generować teksty, grafiki, muzykę czy analizować dane. Narzędzia takie jak ChatGPT, MidJourney czy Copilot są używane przez studentów, nauczycieli, freelancerów i małe firmy.
To sprawia, że AI nie jest już elitarnym narzędziem. Każdy może się nauczyć korzystać z niej na własny użytek.
Mit 7: AI rozwiąże wszystkie problemy
Niektórzy wierzą, że wystarczy wdrożyć AI, aby firma, szkoła czy instytucja od razu działała lepiej. To błędne podejście.
AI to narzędzie, które może wspierać człowieka, ale nie zastąpi strategii, kompetencji i etyki. Jeśli procesy są źle zaprojektowane, sztuczna inteligencja je tylko przyspieszy, zamiast naprawić.
Przykładem jest edukacja. Sama obecność aplikacji AI w szkole nie gwarantuje lepszej nauki. Potrzebne są odpowiednie metody dydaktyczne i nauczyciele, którzy potrafią wykorzystać technologię w praktyce.
Jak oddzielić fakty od mitów
— Zawsze pytaj o źródło informacji. Nagłówki prasowe często wyolbrzymiają.
— Sprawdzaj raporty instytucji badawczych — OECD, WEF, MIT, Stanford publikują regularnie analizy o AI.
— Pamiętaj, że sztuczna inteligencja to nie magia, tylko matematyka i dane. Jej możliwości są duże, ale mają granice.
Ćwiczenie
Wybierz jeden z mitów, w który sam kiedyś wierzyłeś. Spróbuj znaleźć trzy wiarygodne źródła, które go obalają. Zapisz wnioski. To proste ćwiczenie uczy krytycznego podejścia do informacji o AI.
Podsumowanie
Sztuczna inteligencja budzi emocje i obawy, dlatego łatwo o mity. Warto pamiętać, że nie jest ani cudownym rozwiązaniem wszystkich problemów, ani natychmiastowym zagrożeniem dla ludzkości. To narzędzie, które wymaga świadomego i odpowiedzialnego użycia.
Świadomość mitów i faktów to pierwszy krok, aby korzystać z AI w sposób mądry i bezpieczny.Rozdział 7: Jak chronić swoją prywatność w 10 krokach
Ochrona prywatności w świecie cyfrowym stała się jednym z najważniejszych wyzwań współczesności. Jeszcze dwadzieścia lat temu większość życia toczyła się poza siecią. Dziś niemal każda aktywność zostawia ślad cyfrowy — od wyszukania informacji w Google, przez zakupy w internecie, po rozmowy w komunikatorach.
Według badania Eurobarometer z 2021 roku aż 69% Europejczyków obawia się, że ich dane osobowe nie są bezpieczne w sieci. Obawy te są uzasadnione, ponieważ firmy technologiczne zarabiają miliardy, gromadząc i analizując dane, a wycieki baz danych zdarzają się regularnie.
Na szczęście istnieją sprawdzone metody, dzięki którym można znacząco zwiększyć bezpieczeństwo swojej prywatności. W tym rozdziale przedstawiamy dziesięć praktycznych kroków, które każdy może zastosować.
Krok 1: Sprawdź ustawienia prywatności w telefonie i komputerze
Większość urządzeń ma wbudowane opcje ograniczania zbierania danych. Warto przejrzeć ustawienia systemowe i sprawdzić, które aplikacje mają dostęp do lokalizacji, mikrofonu czy aparatu.
Przykład: w 2020 roku odkryto, że niektóre aplikacje na iOS korzystały z mikrofonu w tle, mimo że użytkownicy nie byli tego świadomi. Apple wprowadziło więc powiadomienia sygnalizujące aktywny dostęp do mikrofonu i kamery.
Krok 2: Korzystaj z menedżera haseł
Hasła są najczęściej pierwszą linią obrony. Problem w tym, że większość osób używa tych samych haseł w wielu miejscach. Według raportu NordPass (2022) najpopularniejsze hasło na świecie to nadal „123456”.
Menedżery haseł, takie jak Bitwarden, 1Password czy KeePass, generują silne i unikalne hasła, które są przechowywane w zaszyfrowanej bazie. Dzięki temu nie trzeba pamiętać kilkudziesięciu różnych kombinacji.
Krok 3: Włącz uwierzytelnianie dwuskładnikowe
Uwierzytelnianie dwuskładnikowe (2FA) to dodatkowa warstwa zabezpieczeń. Nawet jeśli ktoś pozna Twoje hasło, nie zaloguje się bez drugiego elementu, np. kodu SMS lub aplikacji generującej tokeny.
Google w 2021 roku poinformowało, że wprowadzenie 2FA zmniejszyło liczbę udanych ataków na konta o ponad 50%.
Krok 4: Używaj szyfrowanych komunikatorów
Nie wszystkie komunikatory są równie bezpieczne. Standardowe SMS-y nie mają żadnego szyfrowania, a tradycyjny e-mail bywa podatny na przechwytywanie.
Komunikatory takie jak Signal czy WhatsApp stosują szyfrowanie end-to-end, co oznacza, że treść wiadomości jest widoczna tylko dla nadawcy i odbiorcy. Nawet właściciel aplikacji nie ma do niej dostępu.
Krok 5: Korzystaj z VPN
Publiczne sieci Wi-Fi są wygodne, ale ryzykowne. Osoba z podstawową wiedzą techniczną może przechwycić dane przesyłane w niezabezpieczonej sieci.
VPN (Virtual Private Network) szyfruje ruch internetowy i ukrywa adres IP. Dzięki temu trudniej jest śledzić Twoją aktywność online. Należy jednak wybierać sprawdzone usługi, które nie przechowują logów — np. ProtonVPN czy Mullvad.
Krok 6: Minimalizuj ślad cyfrowy
Nie każda rejestracja w serwisie wymaga podania pełnych danych osobowych. Warto korzystać z aliasów e-mail (np. SimpleLogin) i ograniczać informacje w profilach publicznych.
Przykład: LinkedIn pozwala ukryć adres e-mail przed osobami spoza sieci kontaktów. To drobny krok, ale zmniejsza ryzyko spamu i phishingu.
Krok 7: Regularnie aktualizuj oprogramowanie
Luki w systemach operacyjnych i aplikacjach są jednym z najczęściej wykorzystywanych wektorów ataku. Według raportu Cisco 2020 aż 60% udanych włamań nastąpiło przez nieaktualne oprogramowanie.
Aktualizacje często zawierają poprawki bezpieczeństwa, dlatego nie warto odkładać ich instalacji.
Krok 8: Ogranicz korzystanie z darmowych aplikacji
Jak opisaliśmy w poprzednim rozdziale, darmowe aplikacje często zarabiają na sprzedaży danych. Zanim zainstalujesz kolejną aplikację pogodową czy latarkę, sprawdź, kto jest jej właścicielem i jakie uprawnienia wymaga.
Jeśli masz wybór, lepiej zapłacić kilka złotych za aplikację, która nie śledzi użytkownika, niż płacić danymi i prywatnością.
Krok 9: Kontroluj reklamy i pliki cookie
Reklamy personalizowane to jedno z głównych źródeł zbierania danych. Można ograniczyć ich działanie, wyłączając personalizację reklam w ustawieniach Google i Apple.
Warto także regularnie czyścić pliki cookie w przeglądarce lub korzystać z rozszerzeń takich jak uBlock Origin czy Privacy Badger.
Krok 10: Edukuj się i ćwicz krytyczne podejście
Sztuczna inteligencja jest dziś jednym z najczęściej omawianych tematów w mediach, biznesie i nauce. Wokół niej narosło jednak wiele mitów, które utrudniają zrozumienie, czym naprawdę jest i jak działa. Część z nich powstała przez sensacyjne nagłówki w prasie, część przez popkulturę, a część przez brak wiedzy technicznej. W tym rozdziale przyjrzymy się siedmiu najpopularniejszym przekonaniom na temat AI i sprawdzimy, jak mają się one do faktów.
Mit 1: Sztuczna inteligencja myśli jak człowiek
Wiele osób uważa, że AI rozumuje tak jak my, ma świadomość i własne intencje. Tymczasem algorytmy działają zupełnie inaczej.
Modele językowe, takie jak ChatGPT, nie myślą ani nie rozumieją świata. Generują odpowiedzi na podstawie wzorców z ogromnych zbiorów tekstów. To statystyka, a nie świadome rozumowanie.
Przykład: system może napisać opowiadanie w stylu Szekspira, ale nie ma pojęcia, kim był Szekspir. Odtwarza styl na podstawie danych, a nie zrozumienia.
Mit 2: AI jest nieomylna
Często zakłada się, że skoro komputer coś policzył, to wynik musi być poprawny. Rzeczywistość jest inna.
AI uczy się na danych, a dane są pełne błędów i uprzedzeń. Jeśli w zbiorze treningowym dominują pewne schematy, system będzie je powielał.
Badania przeprowadzone przez MIT Media Lab w 2018 roku pokazały, że systemy rozpoznawania twarzy miały dużo wyższą skuteczność w przypadku białych mężczyzn niż czarnoskórych kobiet. Wynikało to z nierównowagi w danych treningowych.
Mit 3: AI zabierze wszystkie miejsca pracy
Automatyzacja rzeczywiście zmienia rynek pracy, ale nie oznacza całkowitej likwidacji zawodów. Historia pokazuje, że technologia jednocześnie eliminuje jedne stanowiska i tworzy inne.
Raport Światowego Forum Ekonomicznego z 2023 roku przewiduje, że do 2027 roku automatyzacja zlikwiduje około 83 miliony miejsc pracy, ale w tym samym czasie powstanie 69 milionów nowych.
Przykładem są graficy. Proste projekty mogą być wykonywane przez AI, ale rośnie zapotrzebowanie na specjalistów od tzw. prompt engineering, którzy potrafią wydobyć z systemów najlepsze efekty.
Mit 4: AI sama podejmuje decyzje
Popularne jest przekonanie, że algorytmy „same decydują”. W rzeczywistości każda decyzja jest wynikiem zaprojektowanego procesu. Człowiek ustala, jakie dane zbierać, jak je przetwarzać i jakie kryteria przyjąć.
Problem polega na tym, że proces bywa tak złożony, że nawet twórcy nie potrafią wytłumaczyć, dlaczego algorytm podjął taką, a nie inną decyzję. To tzw. problem czarnej skrzynki.
W 2020 roku badania opublikowane w „Nature” pokazały, że lekarze korzystający z systemów AI do diagnozowania chorób płuc nie zawsze wiedzieli, jakie cechy obrazów skłoniły algorytm do postawienia diagnozy. Dlatego coraz częściej mówi się o potrzebie „wyjaśnialnej sztucznej inteligencji”.
Mit 5: AI to zagrożenie egzystencjalne dla ludzkości już dziś
Nagłówki w mediach często straszą, że AI zdominuje świat i wyeliminuje ludzi. W rzeczywistości obecne systemy nie mają świadomości ani autonomii.
Realnym zagrożeniem są dziś nadużycia: dezinformacja, deepfake’i, manipulacja opinią publiczną czy dyskryminacja w rekrutacji. To wyzwania, które wymagają regulacji i świadomego korzystania z technologii.
Eksperci, w tym naukowcy z Uniwersytetu Stanforda, wskazują, że choć długoterminowe ryzyka są istotne, obecnie powinniśmy skupić się na bieżących problemach społecznych i etycznych.
Mit 6: AI jest tylko dla dużych firm i naukowców
Jeszcze kilka lat temu tak mogło być. Jednak dziś dostęp do narzędzi AI ma praktycznie każdy.
Darmowe lub tanie aplikacje pozwalają generować teksty, grafiki, muzykę czy analizować dane. Narzędzia takie jak ChatGPT, MidJourney czy Copilot są używane przez studentów, nauczycieli, freelancerów i małe firmy.
To sprawia, że AI nie jest już elitarnym narzędziem. Każdy może się nauczyć korzystać z niej na własny użytek.
Mit 7: AI rozwiąże wszystkie problemy
Niektórzy wierzą, że wystarczy wdrożyć AI, aby firma, szkoła czy instytucja od razu działała lepiej. To błędne podejście.
AI to narzędzie, które może wspierać człowieka, ale nie zastąpi strategii, kompetencji i etyki. Jeśli procesy są źle zaprojektowane, sztuczna inteligencja je tylko przyspieszy, zamiast naprawić.
Przykładem jest edukacja. Sama obecność aplikacji AI w szkole nie gwarantuje lepszej nauki. Potrzebne są odpowiednie metody dydaktyczne i nauczyciele, którzy potrafią wykorzystać technologię w praktyce.
Jak oddzielić fakty od mitów
— Zawsze pytaj o źródło informacji. Nagłówki prasowe często wyolbrzymiają.
— Sprawdzaj raporty instytucji badawczych — OECD, WEF, MIT, Stanford publikują regularnie analizy o AI.
— Pamiętaj, że sztuczna inteligencja to nie magia, tylko matematyka i dane. Jej możliwości są duże, ale mają granice.
Ćwiczenie
Wybierz jeden z mitów, w który sam kiedyś wierzyłeś. Spróbuj znaleźć trzy wiarygodne źródła, które go obalają. Zapisz wnioski. To proste ćwiczenie uczy krytycznego podejścia do informacji o AI.
Podsumowanie
Sztuczna inteligencja budzi emocje i obawy, dlatego łatwo o mity. Warto pamiętać, że nie jest ani cudownym rozwiązaniem wszystkich problemów, ani natychmiastowym zagrożeniem dla ludzkości. To narzędzie, które wymaga świadomego i odpowiedzialnego użycia.
Świadomość mitów i faktów to pierwszy krok, aby korzystać z AI w sposób mądry i bezpieczny.Rozdział 7: Jak chronić swoją prywatność w 10 krokach
Ochrona prywatności w świecie cyfrowym stała się jednym z najważniejszych wyzwań współczesności. Jeszcze dwadzieścia lat temu większość życia toczyła się poza siecią. Dziś niemal każda aktywność zostawia ślad cyfrowy — od wyszukania informacji w Google, przez zakupy w internecie, po rozmowy w komunikatorach.
Według badania Eurobarometer z 2021 roku aż 69% Europejczyków obawia się, że ich dane osobowe nie są bezpieczne w sieci. Obawy te są uzasadnione, ponieważ firmy technologiczne zarabiają miliardy, gromadząc i analizując dane, a wycieki baz danych zdarzają się regularnie.
Na szczęście istnieją sprawdzone metody, dzięki którym można znacząco zwiększyć bezpieczeństwo swojej prywatności. W tym rozdziale przedstawiamy dziesięć praktycznych kroków, które każdy może zastosować.
Krok 1: Sprawdź ustawienia prywatności w telefonie i komputerze
Większość urządzeń ma wbudowane opcje ograniczania zbierania danych. Warto przejrzeć ustawienia systemowe i sprawdzić, które aplikacje mają dostęp do lokalizacji, mikrofonu czy aparatu.
Przykład: w 2020 roku odkryto, że niektóre aplikacje na iOS korzystały z mikrofonu w tle, mimo że użytkownicy nie byli tego świadomi. Apple wprowadziło więc powiadomienia sygnalizujące aktywny dostęp do mikrofonu i kamery.
Krok 2: Korzystaj z menedżera haseł
Hasła są najczęściej pierwszą linią obrony. Problem w tym, że większość osób używa tych samych haseł w wielu miejscach. Według raportu NordPass (2022) najpopularniejsze hasło na świecie to nadal „123456”.
Menedżery haseł, takie jak Bitwarden, 1Password czy KeePass, generują silne i unikalne hasła, które są przechowywane w zaszyfrowanej bazie. Dzięki temu nie trzeba pamiętać kilkudziesięciu różnych kombinacji.
Krok 3: Włącz uwierzytelnianie dwuskładnikowe
Uwierzytelnianie dwuskładnikowe (2FA) to dodatkowa warstwa zabezpieczeń. Nawet jeśli ktoś pozna Twoje hasło, nie zaloguje się bez drugiego elementu, np. kodu SMS lub aplikacji generującej tokeny.
Google w 2021 roku poinformowało, że wprowadzenie 2FA zmniejszyło liczbę udanych ataków na konta o ponad 50%.
Krok 4: Używaj szyfrowanych komunikatorów
Nie wszystkie komunikatory są równie bezpieczne. Standardowe SMS-y nie mają żadnego szyfrowania, a tradycyjny e-mail bywa podatny na przechwytywanie.
Komunikatory takie jak Signal czy WhatsApp stosują szyfrowanie end-to-end, co oznacza, że treść wiadomości jest widoczna tylko dla nadawcy i odbiorcy. Nawet właściciel aplikacji nie ma do niej dostępu.
Krok 5: Korzystaj z VPN
Publiczne sieci Wi-Fi są wygodne, ale ryzykowne. Osoba z podstawową wiedzą techniczną może przechwycić dane przesyłane w niezabezpieczonej sieci.
VPN (Virtual Private Network) szyfruje ruch internetowy i ukrywa adres IP. Dzięki temu trudniej jest śledzić Twoją aktywność online. Należy jednak wybierać sprawdzone usługi, które nie przechowują logów — np. ProtonVPN czy Mullvad.
Krok 6: Minimalizuj ślad cyfrowy
Nie każda rejestracja w serwisie wymaga podania pełnych danych osobowych. Warto korzystać z aliasów e-mail (np. SimpleLogin) i ograniczać informacje w profilach publicznych.
Przykład: LinkedIn pozwala ukryć adres e-mail przed osobami spoza sieci kontaktów. To drobny krok, ale zmniejsza ryzyko spamu i phishingu.
Krok 7: Regularnie aktualizuj oprogramowanie
Luki w systemach operacyjnych i aplikacjach są jednym z najczęściej wykorzystywanych wektorów ataku. Według raportu Cisco 2020 aż 60% udanych włamań nastąpiło przez nieaktualne oprogramowanie.
Aktualizacje często zawierają poprawki bezpieczeństwa, dlatego nie warto odkładać ich instalacji.
Krok 8: Ogranicz korzystanie z darmowych aplikacji
Jak opisaliśmy w poprzednim rozdziale, darmowe aplikacje często zarabiają na sprzedaży danych. Zanim zainstalujesz kolejną aplikację pogodową czy latarkę, sprawdź, kto jest jej właścicielem i jakie uprawnienia wymaga.
Jeśli masz wybór, lepiej zapłacić kilka złotych za aplikację, która nie śledzi użytkownika, niż płacić danymi i prywatnością.
Krok 9: Kontroluj reklamy i pliki cookie
Reklamy personalizowane to jedno z głównych źródeł zbierania danych. Można ograniczyć ich działanie, wyłączając personalizację reklam w ustawieniach Google i Apple.
Warto także regularnie czyścić pliki cookie w przeglądarce lub korzystać z rozszerzeń takich jak uBlock Origin czy Privacy Badger.
Krok 10: Edukuj się i ćwicz krytyczne podejście
więcej..
