Żywienie chorych z nowotworami - ebook

WSTĘP

W ostatnich dziesięcioleciach obserwuje się stały wzrost zachorowań i zgonów z powodu nowotworów złośliwych. Wiąże się to głównie ze starzeniem się populacji oraz z oddziaływaniem czynników związanych z nieprawidłowym stylem życia, zwłaszcza wadliwym żywieniem, małą aktywnością fizyczną i paleniem tytoniu.

W przypadku zdiagnozowania nowotworu złośliwego przeprowadza się dwa zasadnicze rodzaje terapii. Pierwszy z nich to leczenie przeciwnowotworowe, w którego skład wchodzą zabieg chirurgiczny oraz radioi/lub chemioterapia, tj. stosowanie leków cytostatycznych lub cytotoksycznych. Drugim jest leczenie wspomagające. Aby leczenie nowotworu było optymalne, obie metody powinno się stosować jednocześnie. Tym bardziej że terapia przeciwnowotworowa często wiąże się z działaniami niepożądanymi, takimi jak powikłania metaboliczne, septyczne i inne. Jednym z ważnych elementów leczenia wspomagającego jest także właściwe postępowanie żywieniowe.

Życie osoby z rozpoznanym nowotworem zmienia się całkowicie już od chwili postawienia diagnozy. Wykryciu choroby towarzyszy wiele różnych emocji – strach, przygnębienie, poczucie bezradności, złość itp. Rozpoznanie raka i terapia z nim związana zmienia nie tylko życie chorego, lecz także jego bliskich.

Ideą, która przyświecała stworzeniu tego poradnika, było przekazanie aktualnej wiedzy na temat możliwości wspierania podstawowych metod leczenia nowotworów poprzez dbałość o właściwy stan odżywienia i sposób żywienia osób nimi dotkniętych. Zawarto tutaj praktyczne wskazówki dla lekarzy, dietetyków, pacjentów oraz osób opiekujących się chorymi na nowotwory złośliwe.1. NAJCZĘSTSZE NOWOTWORY ZŁOŚLIWE W POPULACJI

Systematyczny wzrost zachorowalności i umieralności z powodu nowotworów złośliwych jest drugim, po chorobach układu krążenia, najważniejszym problemem zdrowia publicznego współczesnego świata. W skali globalnej w 2008 r. nowotwory o różnych lokalizacjach i rokowaniach zdiagnozowano u blisko 12,7 mln osób, natomiast u 7,6 mln były one przyczyną śmierci. Eksperci przewidują, że do 2030 r. liczba zgonów z powodu chorób nowotworowych wzrośnie do 13,1 mln.

Dane epidemiologiczne dotyczące skali nowych zachorowań i zgonów z powodu nowotworów złośliwych w populacji polskiej są równie niepokojące. Od 1990 do 2009 r. ogólna liczba zachorowań wzrosła średnio o około 40%, podczas gdy liczba zgonów – o ponad 20%. Dynamikę narastania w Polsce zachorowalności na nowotwory i umieralności z ich powodu w ciągu ostatnich 19 lat przedstawiają ryciny 1 i 2.

Ryc. 1. Liczba zachorowań na nowotwory w Polsce w 1990 i 2009 r.

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Krajowego Rejestru Nowotworów.

Ryc. 2. Liczba zgonów z powodu nowotworów w Polsce w 1990 i 2009 r.

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Krajowego Rejestru Nowotworów.

Struktura zachorowalności i umieralności różni się w zależności od płci. W 2009 r. kobiety w Polsce najczęściej zapadały na nowotwory piersi, jelita grubego, płuca, macicy i jajnika (ryc. 3). Natomiast u mężczyzn najczęstsze lokalizacje zdiagnozowanych nowotworów to płuca, gruczoł krokowy, jelito grube, pęcherz moczowy, żołądek i nerki (ryc. 4).

Ryc. 3. Struktura zachorowań kobiet na nowotwory w Polsce w 2009 r.

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Krajowego Rejestru Nowotworów.

Ryc. 4. Struktura zachorowań mężczyzn na nowotwory w Polsce w 2009 r.

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Krajowego Rejestru Nowotworów.

Do nowotworów będących najczęstszą przyczyną zgonu kobiet w 2009 r. w Polsce zaliczamy: nowotwory płuca, piersi, jelita grubego, jajnika i trzustki, natomiast mężczyźni umierali głównie z powodu raka płuc, jelita grubego, gruczołu krokowego i żołądka.

Wśród mężczyzn w ciągu ostatnich kilku dekad zmniejszył się odsetek palących, co spowodowało wyraźny spadek częstości zachorowań na raka płuc i zgonów z tego powodu. Jednakże w tej grupie osób płuca nadal są dominującą lokalizacją nowotworów. W 2009 r. ten typ raka po raz trzeci był pierwszą przyczyną zgonów kobiet, tym samym wyprzedzając do niedawna przodujący pod tym względem nowotwór piersi. Drugim spośród najczęściej występujących nowotworów złośliwych, charakteryzującym się dużą dynamiką wzrostu w populacji polskiej, jest rak jelita grubego – w 2009 r. chorowało na niego 10% kobiet i 12,1% mężczyzn. Korzystne trendy dotyczą natomiast raka żołądka, zwłaszcza u mężczyzn – tu, na przestrzeni ostatnich 40 lat, obserwuje się wyraźną tendencję spadkową zarówno w zachorowalności, jak i umieralności. W ciągu minionej dekady w Polsce umieralność kobiet z powodu nowotworu piersi utrzymuje się na stałym poziomie pomimo rosnącej zachorowalności. Według epidemiologów jest to efekt skuteczności działań profilaktycznych w zakresie badań diagnostycznych podjętych w ostatnich latach. Niestety, wśród Polek nadal na wysokim poziomie utrzymuje się umieralność spowodowana nowotworem szyjki macicy, który m.in. w Finlandii czy Szwecji występuje obecnie sporadycznie. Charakterystykę struktury zgonów w 2009 r. w Polsce, których przyczyną były nowotwory, obrazują ryciny 5 i 6.

Ryc. 5. Struktura zgonów kobiet z powodu nowotworów w Polsce w 2009 r.

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Krajowego Rejestru Nowotworów.

Ryc. 6. Struktura zgonów mężczyzn z powodu nowotworów w Polsce w 2009 r.

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Krajowego Rejestru Nowotworów.