Żywoty arcybiskupów gnieźnieńskich, prymasów Korony Polskiej i Wielkiego Księstwa Litewskiego, od Wilibalda do Andrzeja Olszowskiego włącznie. Tom 1 - ebook

WSTĘP.

O ZA­ŁO­ŻE­NIU AR­CY­BI­SKUP­STWA GNIEŹ­NIEŃ­SKIE­GO.

Wia­ra Chrze­ści­jań­ska czę­ścio­wo w Pol­sce zna­na do­pie­ro w dru­giej po­ło­wie X wie­ku sta­ła się wy­zna­niem rzą­du i na­ro­du.

We­dług świa­dectw spół­cze­snych pi­sa­rzów, Mie­czy­sław, po­ślu­bia­jąc w roku 965 Dą­brów­kę księż­nicz­kę Cze­ską zo­bo­wią­zał się i sam chrze­ści­jań­stwo przy­jąć i pod­da­nych swo­ich do ochrzcze­nia się znie­wo­lić Ja­koż wier­ny obiet­ni­cy w r. 968 pierw­sze bi­skup­stwo w Pol­sce w Po­zna­niu za­ło­żył. Jor­dan był z po­cząt­ku je­dy­nym na całe pań­stwo mie­czy­sła­wow­skie bi­sku­pem, Gnie­zno daw­na sto­li­ca, otrzy­ma­ło ko­sciół, ale osob­ne­go bi­sku­pa nie ma­jąc, pod­le­ga­ło zwierzch­no­ści bi­sku­pa po­znań­skie­go. Były to cza­sy praw­dzi­we­go apo­stol­stwa na pół­no­cy. Ś-ty Woj­ciech bi­skup prag­ski przy­był do Pol­ski, na­wra­ca­jąc, tu­dzież umac­nia­jąc w wie­rze Po­la­ków, po­su­nął się da­lej do Prus, gdzie padł ofia­rą swo­jej gor­li­wo­ści w roku 997. Zna­ny był oso­bi­ście Bo­le­sła­wo­wi Wiel­kie­mu i ce­sa­rzo­wi Ot­to­no­wi III-mu a że śmierć mę­czeń­ską po­niósł, zwło­ki jego Bo­le­sław spro­wa­dzić roz­ka­zał do Gnie­zna i z usza­no­wa­niem w ko­ście­le miej­sco­wym zło­żyć.

Ce­sarz Otto III. do­wie­dziaw­szy się w Rzy­mie o mę­czeń­stwie świę­te­go rnę­ża roku 1000, gdy go tam cho­ro­ba za­sko­czy­ła, udał się do jego przy­czy­ny. Od­zy­skaw­szy zdro­wie po­sta­no­wił, sto­sow­nie do uczy­nio­ne­go w nie­mo­cy ślu­bu, od­być piel­grzym­kę do jego gro­bu, uwia­do­mio­ny o tem Bo­le­sław przy­jął wspa­nia­le do­stoj­ne­go go­ścia na gra­ni­cy swo­ie­go kra­ju. Za zbli­że­niem się do Gnie­zna Unger bi­skup po­znań­ski wpro­wa­dził go do ko­ścio­ła, gdzie ce­sarz mo­dląc się u zwłok Ś-tego Woj­cie­cha, wy­wią­zał się ze swo­je­go ślu­bu. Dla uczcze­nia pa­mię­ci świę­te­go, słu­żą­cą so­bie wła­dzą ko­ścioł gnieź­nień­ski na ar­cy­bi­skup­stwo wy­niósł, a że w or­sza­ku jego znaj­do­wał się wów­czas Ra­dyn brat Śte­go Woj­cie­cha, wnet go pierw­szym ar­cy­bi­sku­pem gnieź­nień­skim mia­no­wał. Spół­cze­śnie do­zwo­lił za­ło­żyć bi­skup­stwa, w Ko­ło­brze­gu, w Kra­ko­wie, i Wro­cła­wiu, pod­da­jąc je pod zwierzch­ność ko­ścio­ła gnieź­nień­skie­go, tyl­ko po­znań­skie po­zo­sta­ło w do­tych­cza­so­wej za­leż­no­ści od ar­cy­bi­skup­stwa mag­de­bur­skie­go.

Oto są je­dy­ne i naj­pew­niej­sze wia­do­mo­ści o za­ło­że­niu ar­cy­bi­skup­stwa w Gnieź­nie. Jo­achim Le­le­wel z po­rów­na­nia spół­cze­snych kro­ni­ka­rzy ob­cych, z po­źniej­szy­mi nie­co, kra­jo­wy­mi, w roz­pra­wie swo­jej "o związ­kach z Niem­ca­mi kró­lów pol­skich"* rzecz tę wier­nie wy­ło­żył. Tak więc, wy­li­cza­ni w ka­ta­lo­gach: Wi­li­bald, Hat­to, Ro­bert i Ś-ty Woj­ciech, ar­cy­bi­sku­pa­mi nie byli, i tyl­ko dla nada­nia wyż­szej sta­ro­żyt­no­ści ka­te­drze gnieź­nień­skiej przez póź­niej­szych pi­sa­rzów wy­mie­nie­ni są, jak­by rze­czy­wi­ście tę do­stoj­ność pia­sto­wa­li. Być może, iż ko­ścioł gnieź­nień­ski za­ło­żo­ny zo­stał w roku 965 spół­cze­śnie z przy­ję­ciem chrztu przez Mie­czy­sła­wa, że na­wet Wi­li­bald, Hat­to i Ro­bert byli rząd­ca­mi tego ko­ścio­ła, lecz prze­ciw świa­dec­twu spół­cze­sne­go Dit­ma­ra, tu­dzież naj­daw­niej­szych kro­ni­ka­rzów kra­jo­wych, za ar­cy­bi­sku­pów po­czy­ty­wać ich nie moż­na. Tak więc rok 1000 jest ro­kiem za­ło­że­nia ar­cy­bi­skup­stwa, a Ra­dyn po ła­ci­nie Gau­den­tym zwa­ny pierw­szym ar­cy­bi­sku­pem.