Diakon kontra King Kong - ebook

1

SER OD JEZUSA

Diakon Cuffy Lambkin z kościoła baptystów Pięć Końców stał się chodzącym trupem w pewne chmurne popołudnie we wrześniu 1969 roku. To owego dnia staruszek diakon, przez kolegów zwany Kurtałką, wyszedł na skwer pośrodku osiedla komunalnego Cause na południowym Brooklynie, podstawił stareńkiego colta kalibru 38 pod nos dziewiętnastoletniemu dilerowi narkotyków nazwiskiem Deems Clemens i pociągnął za spust.

Po osiedlu krążyły rozmaite teorie na temat przyczyn, dla których Kurtałka – żylasty, roześmiany mężczyzna o brązowej karnacji, który kaszlał, rzęził, chrypiał, rżał i chlał po całym Cause przez istotną część siedemdziesięciu jeden lat swojego żywota – strzelił do najbardziej bezlitosnego z działających tu wśród bloków dilera. Kurtałka nie miał wrogów. Przez czternaście lat trenował osiedlową drużynę baseballową. Jego świętej pamięci żona Hettie była skarbniczką przykościelnego Klubu Bożonarodzeniowego. Spokojny chłop, wszyscy go uwielbiali. Więc co takiego się stało?

Rankiem po tym zajściu, pośrodku osiedla przy ławce pod masztem flagowym, emerytowani pracownicy komunalni, klosze z noclegowni, znudzone gospodynie domowe i wyrokowcy zebrali się jak co dzień, żeby siorbać darmową kawę i oddać cześć gwiaździstemu sztandarowi wciąganemu o poranku, a tym razem także dzielić się rozmaitymi teoriami na temat przyczyn postępku Kurtałki.

– Kurtałka miał gorączkę reumatyczną – orzekła siostra Veronica Gee, przewodnicząca Stowarzyszenia Lokatorów osiedla Cause i żona pastora w kościele baptystów Pięciu Końców, gdzie Kurtałka pełnił posługę od piętnastu lat. Wyjawiła zgromadzonym, że podczas zbliżającego się Dnia Rodzin i Przyjaciół kościoła zamierzał on wygłosić pierwsze w życiu kazanie, pod tytułem „Kto się nie spowiada, sałaty nie jada”. Dorzuciła też, że zaginęły pieniądze zbierane na Klub Bożonarodzeniowy kościoła, dodając, że „jeśli to Kurtałka zabrał, to też z tej gorączki”.

Inną teorię miała siostra T.J. Billings, obdarzana czułym przydomkiem Bum-Bum, główna kościelna Pięciu Końców, której były mąż jako jedyny człowiek w bogatych dziejach tego zboru porzucił ją dla mężczyzny i przeżył (wyprowadził się na Alaskę). Twierdziła, że Kurtałka strzelił do Deemsa, bo do bloku numer 9 powróciły zagadkowe mrówki.

– Na Kurtałkę ktoś rzucił zły czar – powiedziała posępnie. – Mamy urok na osiedlu.

Panna Izi Cordero, wiceprzewodnicząca Stowarzyszenia na Rzecz Praw Stanowych dla Portoryko, oddział osiedle Cause, która stała nawet nie dziesięć metrów od Kurtałki, kiedy ten wycelował ze swojej muzealnej pukawki w czerep Deemsa i pociągnął za spust, oznajmiła, że cały ten bajzel wziął się z tego, że Kurtałka był szantażowany przez pewnego „podłego latynoskiego gangstera”, ale ona wiedziała dokładnie, kim jest ten gangster, i zamierzała podzielić się tą wiedzą z policją. Oczywiście wszyscy zdawali sobie doskonale sprawę, że chodziło o jej byłego z Dominikany, Joaquina, jedynego uczciwego bukmachera od loterii numerkowej na komunałkach, bo Izi i Joaquin nienawidzili się serdecznie i od dwudziestu lat każde knuło, jak tu doprowadzić do aresztowania tego drugiego. No i tak.

Pierna Kiełbacha, osiedlowy cieć i najlepszy kumpel Kurtałki, który co rano wciągał flagę na maszt i wydawał darmową kawę od Ośrodka Opieki nad Seniorami osiedla Cause, powiedział zebranym, że Kurtałka wygarnął do Deemsa, bo dwa lata wcześniej odwołano coroczne mecze baseballu między ich osiedlem a rywalami z komunałek Watch.

– Kurtałka to jedyny sędzia, na którego zgadzały się obie drużyny – przypominał z dumą.

Odczucia wszystkich najlepiej podsumował jednak Dominic Lefleur, Haitańska Sensacja Kulinarna, mieszkający w tym samym bloku co Kurtałka. Dominic dopiero co wrócił z dziewięciodniowej wizyty u matki w Port-au-Prince, gdzie jak zwykle zaraził się jakimś dziwnym wirusem z Trzeciego Świata i puścił go w dalszy obieg, przez co pół bloku wypróżniało się górą i dołem i całymi dniami omijało Dominica szerokim łukiem – choć on sam jakoś nigdy nie chorował. Całe to durne zajście widział z okna łazienki, bo akurat się golił. Przeszedł do kuchni, usiadł przy stole, żeby zjeść lunch ze swoją nastoletnią córką, telepiącą się w czterdziestostopniowej gorączce, i orzekł:

– Zawsze wiedziałem, że staruszek Kurtałka dokona w życiu czegoś wielkiego.

A prawda była taka, że nikt w komunałkach nie wiedział, czemu Kurtałka strzelił do Deemsa – nawet on sam. Stary diakon nie potrafiłby powiedzieć, czemu wypalił do Deemsa z rewolweru, tak samo, jak nie umiałby wyjaśnić, dlaczego księżyc wygląda jak gomółka sera albo skąd pojawiają się i gdzie znikają muszki owocowe, czy też jak miasto farbowało wody pobliskiego portu Causeway na zielono na Dzień Świętego Patryka. Poprzedniej nocy śniła mu się żona, Hettie, która zniknęła w wielkiej śnieżycy 1967 roku. Kurtałka uwielbiał opowiadać przyjaciołom tę historię.

– Piękny był dzień – mówił. – Śnieg sypał się z nieba jak popiół. Taki wielki, biały koc. Całe osiedle takie spokojne i czyste. Zjedliśmy z Hettie na noc trochę krabów, potem staliśmy w oknie i patrzyliśmy na Statuę Wolności w porcie. A później poszliśmy spać… W środku nocy potrząsnęła mnie, aż się obudziłem. Otwieram oczy, a tu po pokoju lata takie światełko. Jakby płomyczek świecy. Tak krążyło w koło, w koło, aż wyleciało za drzwi. Hettie powiedziała: „To światło Boga. Idę nazbierać w porcie trąbek anielskich”. Włożyła płaszcz i wyszła za nim.

Kiedy pytano Kurtałkę, czemu nie poszedł za nią, do portu było przecież niedaleko, odpowiadał z niedowierzaniem:

– Przecież szła za Bożym światłem. A poza tym, to tam działa Słoniu.

Była to zasadna uwaga. Tommy Elefante, onże Słoniu, był tęgawym, posępnym Włochem, który ubierał się w niedopasowane garnitury, a interesami w branży budowlanej i transportowej kierował ze starego wagonu towarowego nad nabrzeżem, dwie przecznice od osiedla Cause i ledwie jedną od kościoła, do którego chodził Kurtałka. Słoniu i jego milkliwi, ponurzy Włosi, którzy w środku nocy trudzili się wnoszeniem i wynoszeniem Bóg wie czego z tego wagonu, stanowili zagadkę. Wszyscy się ich śmiertelnie bali. Nawet Deems, choć taki był z niego wredny gnój, ze Słoniem nie zadzierał.

Dlatego też Kurtałka z podjęciem poszukiwań Hettie zaczekał do rana. Była niedziela. Wstał wcześnie. Mieszkańcy komunałek wciąż spali, świeży śnieg leżał przeważnie nietknięty. Po śladach żony Kurtałka doszedł na nabrzeże, tam urwały się one nad samą wodą. Gdy spojrzał na zatokę, zobaczył, że wysoko w górze szybuje kruk. „Piękny był – opowiadał potem przyjaciołom. – Zatoczył kilka kół, a potem wzbił się wyżej i znikł”. Śledził ptaka, póki ten nie zniknął mu z pola widzenia, po czym pobrnął przez śnieg do skromnego budynku z bloczków żużlobetonowych, kościoła baptystów Pięciu Końców, którego mikra gromadka wiernych zbierała się na nabożeństwo o ósmej rano. Kiedy wchodził, wielebny Gee, stojący przy kazalnicy, przed jedynym źródłem ciepła w budynku, starą kozą opalaną drewnem, wyczytywał właśnie listę obłożnie chorych i niedomagających.

Kurtałka zajął miejsce na ławce wśród garstki przysypiających wiernych, wziął sobie maleńki, jednostronicowy program nabożeństwa, w miejscu na intencję drżącą dłonią nagryzmolił „Hettie” i oddał karteczkę kościelnej, siostrze Gee, ubranej na biało. Ta podeszła do męża i wręczyła mu kartkę akurat w chwili, kiedy zaczynał wyczytywać listę intencji. A ta zawsze była długa, choć przeważnie zapełniały ją wciąż te same nazwiska: ten tam chory w Dallas, ta dogorywająca gdzieś w Queens, no i oczywiście siostra Paul, jedna z pierwotnych założycielek kościoła Pięciu Końców. Miała sto dwa lata, w domu starców hen w Bensonhurst mieszkała już od tak dawna, że z całego zboru pamiętały ją tylko dwie osoby. Ba, co poniektórzy powątpiewali wręcz, czy siostra Paul wciąż żyje, w zborze rozlegały się pomruki, że ktoś – na przykład pastor – powinien wybrać się tam i sprawdzić. „Pojechałbym – odpowiadał wtedy pastor Gee – ale lubię mieć zęby”. Wszyscy wiedzieli, że ci biali z Bensonhurst to za czarnym nie przepadają. A poza tym, jak radośnie wskazywał wielebny, dziesięciny siostry Paul spływały pocztą regularnie co tydzień, zawsze po cztery dolary i trzynaście centów. A to był dobry znak.

Pastor Gee nawet nie mrugnął okiem, kiedy otrzymał kartkę z imieniem Hettie, tylko dalej odklepywał listę obłożnie chorych i niedomagających. Gdy przyszła kolej na nią, uśmiechnął się i rzucił: „Do góry głowa, bracie. Żona robotna to dla chłopa wygodna!”. Była to kpinka wymierzona w Kurtałkę, który od lat nie miał żadnej stałej roboty, podczas gdy Hettie wychowywała ich jedyne dziecko, ale ciągnęła też na regularnej posadzie. Pastor Gee był przystojny, dobroduszny i lubił pożartować, ale w owym czasie sam ciągnął za sobą smrodek skandalu, bo przyuważono go niedawno w barze u Silky’ego przy Van Marl Street, kiedy pracował nad nawracaniem konduktorki z metra, z bimbałami jak stąd do Milwaukee. Z tego względu zbór trzymał go teraz na krótkiej smyczy, kiedy więc nikt się nie zaśmiał, pastor spoważniał i wyczytał imię Hettie głośno, po czym zaintonował _Ktoś wzywa imię me_. Wierni dołączyli i wszyscy śpiewali i modlili się, i Kurtałka poczuł się lepiej. Podobnie jak wielebny Gee.

Tej nocy Hettie też nie wróciła do domu. Dwa dni później ludzie Słonia zauważyli jej ciało, unoszące się niedaleko brzegu przy pomoście, z twarzą delikatnie przesłoniętą szalem, który owinęła sobie wokół szyi, kiedy wychodziła z mieszkania. Wyciągnęli ją z zatoki, owinęli wełnianym kocem, wyłożyli delikatnie na sporym spłachetku czystego, białego śniegu opodal wagonu Słonia, po czym posłali kogoś po Kurtałkę. Kiedy ten dotarł na miejsce, bez słowa wręczyli mu zero osiem szkockiej, wezwali gliny i się ulotnili. Słoniu nie życzył sobie żadnego zamieszania. Hettie nie była z jego ludzi. Kurtałka świetnie to rozumiał.

Nabożeństwo pogrzebowe dla Hettie było typowym dla baptystów z Pięciu Końców pośmiertnym karnawałem. Pastor Gee spóźnił się na nie godzinę, bo od podagry stopy spuchły mu tak, że nie mógł włożyć niedzielnych butów. Szef zakładu pogrzebowego, stary, siwowłosy Morris Hurly, na którego wszyscy za plecami mówili Doris, bo… no cóż, wszyscy wiedzieli, jaki był Morris… znaczy, był tani i utalentowany i zawsze spóźniał się z ciałem o dwie godziny, ale wszyscy wiedzieli, że Hettie będzie wyglądała jak złoto i tak też było. Dzięki temu opóźnieniu pastor Gee zdążył rozstrzygnąć sprawę między kościelnymi, którzy pożarli się o rozmieszczenie kwiatów. Nikt nie wiedział, co gdzie stawiać. To zawsze Hettie decydowała, gdzie to, gdzie tamto, geranie wstawiała w ten kąt, róże przy tej ławce, azalie tu pod witrażowym oknem, na pociechę dla tej czy innej rodziny. Tego dnia jednak Hettie była gościem honorowym, co oznaczało, że kwiaty wylądowały gdzie bądź, tak jak odłożyli je dostawcy z kwiaciarni, i jak zwykle to siostra Gee musiała interweniować, żeby to wszystko porozdzielać. Tymczasem siostra Bibb, organistka kościoła o fascynujących krągłościach, w wieku lat pięćdziesięciu pięciu wciąż jędrna, gładka i brązowa jak czekoladowy batonik, zjawiła się w fatalnym stanie. Dręczył ją kac po corocznych rekolekcjach w grzechu, całonocnej zabawie na cztery fajerki, z dojeniem gorzały, lufa za lufą, tudzież rozkosznymi pracami językowymi w rowkach i lepkimi zachodami miłości z jej okazjonalnym kochankiem Pierną Kiełbachą, dopóki ten ostatni nie wycofał się z zabawy z powodu niedostatków kondycyjnych. Jak się kiedyś poskarżył Kurtałce, „Siostra Bibb to nie tylko z organów wszyściutko potrafi wycisnąć”. Do kościoła przyszła z bólem łupiącym w głowie, do tego i ramię sobie naciągnęła gdzieś w trakcie tych wieczornych błogich atrakcji ze skowytami. Siadła przy organach w otępieniu, opierając głowę na klawiszach, gdy wierni schodzili się do kościoła. Po kilku minutach opuściła jednak stanowisko i skierowała się do damskiej toalety w piwnicy, z nadzieją, że ta nie będzie zajęta. Niestety, po drodze potknęła się na schodach i paskudnie skręciła sobie kostkę. Uraz zniosła bez słowa bluźnierstwa czy skargi, pozostałości nocnych szaleństw zwróciła do muszli w bezludnej toalecie, poprawiła sobie szminkę, sprawdziła fryzurę i powróciła za klawisze, gdzie przez całe nabożeństwo grała, choć kostka spuchła jej do rozmiarów kantalupy. Potem pokuśtykała z powrotem do mieszkania, wściekła i skruszona, i pluła jadem na Pierną Kiełbachę, który odzyskał siły po nocnym brykaniu i zachciało mu się jeszcze. Ciągnął za nią pod jej blok jak szczeniaczek, trzymając się o pół przecznicy z tyłu i kryjąc za krzewami morw, które rosły szpalerami przy chodnikach osiedla. Za każdym razem, kiedy siostra Bibb oglądała się za siebie i widziała kapelutek Piernej Kiełbachy wystający znad krzewów, wpadała w szał.

– Poszedł mi stąd, zarazo – warczała. – Skończyło się między nami figlowanie!

Jednak Kurtałka przybył do kościoła w świetnej formie, bo poprzednią noc spędził na celebrowaniu życia Hettie z kumplem, Rufusem Harleyem, który pochodził z tego samego miasteczka i zaraz po Kiełbie był najlepszym kumplem Kurtałki na całym Brooklynie. Rufus pracował jako cieć na pobliskim osiedlu Watch, raptem parę przecznic od Cause, i choć z Pierną Kiełbachą niezbyt się dogadywał – w końcu pochodził z Karoliny Południowej, a Kiełba z Alabamy – to jednak pędził krzakówkę własnej receptury, zwaną King Kongiem, która smakowała każdemu. Kiełbie też.

Kurtałce nie podobała się nazwa specjału Rufusa, przez te wszystkie lata zdążył podsunąć mu kilka innych pomysłów.

– Toż by ci się to sprzedawało jak złoto, gdyby nie miało nazwy po gorylu – wypomniał mu raz. – A może tak Rozchodniaczek Rosalie albo Popitka Gedeona?

Rufus zawsze jednak zbywał te propozycje.

– Kiedyś nazywałem go „Sonny Liston” – oświadczył, nawiązując do budzącego lęk czarnego mistrza świata wagi ciężkiej, którego pięści niczym ciosy młotów nokautowały przeciwników – ale wtedy zjawił się Muhammad Ali.

Kurtałka musiał przyznać, że księżycówka Rufusa, jakkolwiek się nazywała, nie miała sobie równych na całym Brooklynie.

Gadało się im długo i radośnie, o ojczystym miasteczku Possum Point, i następnego ranka Kurtałka był w świetnej formie, siedział w pierwszej ławce kościoła baptystów Pięciu Końców i uśmiechał się, podczas gdy panie w bieli krzątały się wokół, a dwie najlepsze chórzystki poprztykały się o to, która będzie trzymać jedyny mikrofon. Kościelne boje to normalnie sprawy dyskretne, sykliwe, pełne cichych ciosów w plecy, intryg, rozpuszczanych szeptem plotek o niesmacznym ryżu z fasolą. Ta burda rozgrywała się jednak publicznie, a te są najlepsze. Wdały się w nią chórzystki Nanette i Sweet Corn, zwane też Kuzynkami, obie trzydziestotrzyletnie, piękne i wspaniale śpiewające. Wychowywały się razem, jak siostry, wciąż też razem mieszkały, ale ostatnio ścięły się okrutnie o młodego łapserdaka z komunałek, zwanego Deserkiem. Dało to fantastyczne efekty. Kuzynki wyładowywały swoją wzajemną wściekłość w muzyce, każda próbowała pokazać drugiej, gdzie jej miejsce, więc z bajeczną dzikością ryczały o nadchodzącym odkupieniu, które niesie nasz Pan i Zbawca Jezus Chrystus z Nazaretu.

Pastor Gee, natchniony widokiem unoszących się pod szatami cudnych piersi Kuzynek, kiedy te grzmotem niosły pieśń, sam wygłosił piorunującą eulogię, by zatrzeć wrażenie tego swojego żartu na temat Hettie, gdy zabrały już ją portowe wody, dzięki czemu było to najlepsze nabożeństwo na odejście do domu Pana, jakie od lat widziano w kościele baptystów Pięciu Końców.

Kurtałka patrzył na to wszystko w zachwycie, rozkoszował się widowiskiem, zadziwiony tym, jak Ochotne Robotnice w białych sukienkach i wyszukanych kapeluszach krzątały się dookoła, zajmowały nim i jego synem, Pulchną Łapką, siedzącym obok. Pulchna Łapka, niewidomy dwudziestosześciolatek, o którym powiadano, że studnię rozumu miał raczej suchą, wyrósł z małej pyzy w smukłego przystojniaka, o rysach jak rzeźbione w czekoladzie ukrytych pod drogimi ciemnymi okularami, które zafundował mu jakiś dawno zapomniany pracownik opieki socjalnej. Jak zwykle ignorował on wszystko, co działo się wokół, ale potem, na kościelnym poczęstunku, nic nie zjadł, co nie było dla niego normalne. Sam Kurtałka cieszył się jednak jak dziecko.

– Cudownie było – mówił przyjaciołom po nabożeństwie. – Hettie byłaby wniebowzięta.

Tej nocy śnił o Hettie, i – jak często czynił to wieczorami za jej życia – przedstawiał jej tytuły kazań, które zamierzał kiedyś wygłosić, co z reguły ją śmieszyło, bo tytuły to miał zawsze, ale treści jakoś nigdy: _Pobłogosław, Boże, krowie_, _Dziękuję Mu za kukurydzę_, czy _Kiedy kura robi „Uhu!_”. Tej nocy jednak wyglądała na rozdrażnioną, siedziała na krześle ubrana w fioletową sukienkę, krzyżując nogi i ze zmarszczonymi brwiami słuchając jego słów, przeszedł więc do najświeższych wieści o jej pogrzebie. Opisał jej, jak piękne było nabożeństwo i kwiaty, i posiłek, i przemowy, i muzyka, i jaki był szczęśliwy, że otrzymała swoje skrzydła i odeszła po wiekuistą nagrodę, choć zdałoby się, żeby zostawiła mu jakąś radę względem uzyskania za nią zapomogi z Ubezpieczeń Społecznych. Czyż nie wiedziała, że tak stać cały dzień w kolejce w biurze Ubezpieczeń Społecznych tam w centrum to straszne zawracanie głowy? No i co z pieniędzmi na Klub Bożonarodzeniowy, co je zbierała, bo członkowie kościoła Pięciu Końców co tydzień odkładali po trochu, żeby w grudniu mieć z czego kupić prezenty świąteczne dla dzieci? Hettie, skarbniczka klubu, nigdy nie wyjawiła, gdzie ukrywała kolektę.

– Wszyscy się pytają, gdzie forsa – zaczął. – Było powiedzieć, gdzie ją skitrałaś.

Hettie zignorowała zaczepkę, napinając zmięte miejsce przy dekolcie.

– Przestałbyś gadać do mojego wewnętrznego dziecka – powiedziała. – Gadałeś tylko do niego przez pięćdziesiąt jeden lat.

– Gdzie pieniądze?

– Sprawdź se srakę, kundlu zachlany!

– Naszych groszy też tam trochę było, przecież wiesz!

– Naszych? – prychnęła. – Od dwudziestu lat ani centa żeś nie dorzucił, ty lumpie leniwy, do niczego, tylko byś se na humorek żłopał! – Wstała i zaraz się zaczęło, kłócili się już jak za dawnych lat, z małej sprzeczki wyrosła regularna, z rykiem, zianiem ogniem, na sto dwa i chuj, i ciągnęła się nawet po tym, jak się już obudził, bo Hettie jak zwykle chodziła za nim, podparta pod boki, i miotała kąśliwe uwagi, kiedy on usiłował jej uciec, rzucając ripostami przez ramię.

Kłócili się i tego dnia, i następnego, burcząc na siebie przez śniadania, obiady i kolacje. Ktoś z zewnątrz pomyślałby, że Kurtałka gada do ścian, kiedy zajmuje się swoimi codziennymi obowiązkami: do kotłowni osiedla na szybką bombę z Pierną Kiełbachą, schodami na górę do mieszkania 4G, znów na dół, żeby odprowadzić Kluska Paluszka tam, skąd zabierał go autobus do ośrodka dla niewidomych, potem w teren, żeby obrobić się ze wszystkimi fuchami, i z powrotem do domu. Gdziekolwiek poszedł, wciąż burczeli na siebie z Hettie. Czy przynajmniej Kurtałka na nią burczał. Sąsiedzi oczywiście nie widzieli Hettie: gapili się tylko na niego, kiedy kłócił się z kimś, kogo nie mogli dostrzec. Kurtałce nie przeszkadzało, że się na niego gapią. Awantury z Hettie były najnormalniejszą rzeczą pod słońcem. Miał w tym czterdzieści lat wprawy.

A jednak nie mieściło mu się to w głowie. Znikła ta delikatna, nieśmiała, słodziuchna drobinka, co w Possum Point chichrała się, kiedy wymykali się w wyrośniętą kukurydzę na polu jej taty, a on wylewał jej wino w dekolt bluzki i kciukami miział cycki. Teraz była czysto nowojorska: niepoważna, pyskata i jeszcze bezczelna, wyskakiwała znikąd o najdziwniejszych porach dnia, za każdym razem w nowej peruce, psiakość – podejrzewał, że był to dar Pański dla niej za całą mordęgę za życia. Tego ranka, kiedy strzelił do Deemsa, pokazała mu się jako ruda, co go zaskoczyło, a co gorsza, kiedy po raz enty zapytał o pieniądze Klubu Bożonarodzeniowego, to się regularnie wściekła.

– No gdzie są te dolary, kobito? Muszę ludziom wyłożyć ich grosz.

– Nie mogę ci powiedzieć.

– Toż to kradzież!

– Aha, odezwał się! A ser to kto kradł?

To ostatnie go zabolało. Nowojorski Zarząd Mieszkań Komunalnych, megabulwa przerośniętej biurokracji, matecznik kantów, wałków, gierek, pociotów na etatach, alimenciarzy, wymuszaczy wziątek i dawnych nominatów politycznych, którzy swoje rządy nad Cause i wszystkimi pozostałymi czterdziestoma pięcioma osiedlami komunalnymi Nowego Jorku sprawowali z arogancką nonszalancją, od lat z niewiadomych powodów darzył te akurat bloki fantastyczną perłą, jaką był darmowy ser. Kto nacisnął ten guzik, kto wypełnił kwity, kto sprawił, że ser zjawiał się jak z kapelusza magika, tego nikt nie wiedział, nawet Bum-Bum, która z ustalenia źródła sera uczyniła na wiele lat swoje _cause d’être_. Zakładano, że to właśnie Zarząd go dostarczał, ale nikt nie był aż tak głupi, żeby drażnić tę bestię dzwonieniem z pytaniami do centrali na Manhattanie. Bo i po co? Ser przychodził za friko. Przez wiele lat przybywał z mechaniczną regularnością, w każdą pierwszą sobotę miesiąca we wczesnych godzinach porannych czarodziejsko objawiał się w kotłowni Piernej Kiełbachy w piwnicy bloku numer 17. Dziesięć skrzynek świeżo schłodzonego nabiału w pięciofuntowych klockach. To nie był tradycyjny „wyrób seropodobny” znany mieszkańcom komunałek ani żadne tam śmierdzące, obeschłe, oporne resztki serów szwajcarskich zwinięte gdzieś z jakiegoś sklepu osiedlowego, gdzie obrastały pleśnią w zasyfiałych ladach chłodniczych, co noc obgryzane przez myszy, aż w końcu kupił je jakiś frajer świeżo przybyły z Santo Domingo. Ten był świeżutki, tłuściutki, pyszniutki, jędrniutki, mięciutki, kremowy, no ni chuja, krowy by się o niego zabijały, rozkosznie słony, regularny ser dla białych ludzi, żaden tam krowi placek, ser, za który warto by życie oddać, ser, od którego aż serce śpiewało, ser, co wygrywał z królami serów, ser taki, że nawet Sir Syr takiego nie jadł, taki ser, że Apokalipsę by odwołali, tak wyśmienity, że w każdą pierwszą sobotę miesiąca ustawiała się po niego kolejka: matki, córki, ojcowie, dziadkowie, inwalidzi na wózkach, dzieciaki, krewni spoza miasta, biali z niedalekich uliczek Brooklyn Heights, a nawet Latynosi z sortowni śmieci przy Concord Avenue, wszyscy stali w ogonku ciągnącym się od kotłowni Kiełby do drzwi wyjściowych z bloku numer 17, dalej rampą do chodnika, za winkiel budynku i aż prawie do masztu na placu. Ci niefartowni na końcu kolejki wciąż musieli oglądać się przez ramię, czy czasem gliny nie idą – coś tak dobrego, darmowe czy nie, musiało się brać z jakichś przewałów – gdy tymczasem ci bliżej początku oblizywali się i nerwowo podsuwali naprzód, wiedząc, że podejść tak blisko, że już widziało się ten ser, tylko po to, by ujrzeć, jak się kończy, to było doznanie pokrewne stosunkowi przerywanemu.

Przyjaźń Kurtałki z bardzo ważną personą rozdawcy tego towaru, Pierną Kiełbachą, gwarantowała mu oczywiście jeden klocek sera niezależnie od skali popytu, co zawsze było dobrą nowiną dla niego i Hettie. Szczególnie ona uwielbiała ten ser. Dlatego był taki wściekły, że mu go wypomniała.

– Sama żarłaś ten ser, nie było tak? – zaczął. – Chapałaś go jak pies szynkę. Kradziony czy nie, smakował ci jak trzeba.

– Bo był od Jezusa.

Wściekł się wtedy i pieklił na nią, aż w końcu znikła.

Te ich kłótnie w tygodniach poprzedzających postrzelenie Deemsa zrobiły się tak zawzięte, że Kurtałka zaczął szykować sobie argumenty zawczasu, przed pojawieniem się Hettie, dojąc bimber pod jej nieobecność, żeby wyklarować myśli i zmyć pajęczyny z mózgu, by móc precyzyjnie przedstawić swoje rozumowanie, pokazać żonie, kto tu rządzi, kiedy się w końcu objawiała, a przez to mieszkańcom bloków jawił się jeszcze dziwaczniej, bo widywali Kurtałkę po korytarzach, jak wymachując w powietrzu butelką Rufusowego King Konga, gadał właściwie do nikogo: „No więc kto dostarcza ser, Jezus czy ja? Skoro to ja staję w kolejce po ser… I to ja odbieram ser. I to ja tacham ten ser do domu, w deszcz czy śnieg. Więc kto dostarcza ser? Jezus czy ja?”.

Przyjaciele mu to wybaczali. Sąsiedzi ignorowali. Kościółkowa familia z Pięciu Końców wzruszała tylko ramionami. Wielkie mi co, że Kurtek jest z deka trzepnięty. Na Cause każdy jeden miał powód mieć nieco nierówno pod sufitem. Weźmy taką Nevę Ramos, dominikańską piękność z bloku numer 5, która lała szklankę wody na głowę każdemu mężczyźnie, co jak ostatni głupek stanąłby pod jej oknem. Albo Odpada Washingtona z bloku numer 7, co sypiał w starej fabryce przy nabrzeżu Vitalego i co zimę zwijali go za kradzieże, zawsze z tego samego spożywczaka na Park Slope. Czy Bum-Bum, która co rano przed robotą szła pod czarnego Chrystusa wymalowanego na tylnej ścianie kościoła Pięciu Końców i modliła się w głos, żeby jej byłego szlag trafił, żeby mu Pan Bóg jajca podpalił, aż by skwierczały jak dwa malutkie placki ziemniaczane na patelni. To wszystko dało się objaśnić. Nevę skrzywdził w pracy szef. Odpad chciał do aresztu, gdzie mieli ogrzewanie. Mąż siostry Bum-Bum rzucił ją dla mężczyzny. No i co z tego? Na Cause każdy miał powody, żeby mu odbiło. Prawie wszystko, gdy już się działo, to z konkretnych powodów.

Dopóki Kurtałka nie strzelił do Deemsa. To było co innego. Szukanie w tym sensu było jak próba znalezienia wytłumaczenia faktu, że Deems ze śliczniutkiego grzdyla od chmur zawracania i najlepszego baseballisty, jakiego widziały te bloki, przeobraził się w potwornego handlarza trucizną, morderczego osiłka urokliwego jak jaki cyklop. Niemożliwa sprawa.

– Jakby wróżby z chińskich ciasteczek nie miały daty ważności, to może Kurtałka by jeszcze trochę pociągnął – stwierdziła Bum-Bum. – Ale tak ogólnie, to już po nim, tak na moje oko. – I miała rację. Wszyscy tak mówili. Kurtałka był już niczym chodzący truposz.2

TRUP NIEBOSZCZYK

Rzecz jasna, ludkowie z osiedla Cause już od lat prorokowali Kurtałce śmierć. Każdej wiosny, kiedy mieszkańcy komunałek wyłaniali się z mieszkań jak wychodzące z norek świstaki, żeby przejść się po skwerze i zakosztować takiego świeżego powietrza, jakie jeszcze się na osiedlu ostało, a wskutek bliskości oczyszczalni ścieków nie było go wiele, któryś z lokatorów dostrzegał Kurtałkę brnącego naprzód po nocce spędzonej na żłopaniu bimbru, zwanego King Kongiem, u Rufusa, czy przy kontraktowym wiście w barze Silky’s na Van Marl Street i stwierdzał: „Już po nim”. Kiedy Kurtałka złapał w pięćdziesiątym ósmym wirusa tej grypy, co rozłożyła połowę bloku numer 9, a dla diakona Erskine’a z Namiotu Słowa Bożego Potężnej Ręki skończyła się przypięciem ostatnich skrzydeł, siostra Bum-Bum oświadczyła: „On to już się stąd zabiera”. Kiedy w sześćdziesiątym drugim, po trzecim udarze, przyjechała po niego karetka, Ginny Rodriguez z bloku numer 19 burknęła: „Koniec z chłopem”. W tym samym roku panna Izi ze Stowarzyszenia na Rzecz Praw Stanowych dla Portoryko wygrała na loterii bilety na mecz nowojorskich Metsów na stadionie Polo Grounds. Obstawiła zwycięstwo Metsów, choć w tym roku przerżnęli sto dwadzieścia meczów, i faktycznie wygrali, co zachęciło ją, by dwa tygodnie później obwieścić zejście Kurtałki. Jak objaśniała, Dominic Lefleur, Haitańska Sensacja, powrócił właśnie z Port-au-Prince, gdzie odwiedzał matkę, i sama widziała, jak Kurtałka padł jak stał pod drzwiami swojego mieszkania na trzecim piętrze, zmieciony nieznanym wirusem przywleczonym owego roku przez Dominica właśnie. Jak mówiła, „zrobił łubudubu dup”. Koniec. Kaplica. Pozamiatane. Jako dowód przywoływała też czarną furgonetkę z kostnicy miejskiej, która tejże nocy przyjechała zabrać zwłoki, ale zaraz następnego ranka musiała wszystko odszczekać, bo okazało się, że przedmiotowe ciało należało do brata Sensacji z Haiti, imieniem El Haji, nawróconego na islam, czym złamał serce matki – chłop padł na atak serca po pierwszym dniu pracy jako kierowca miejskiego autobusu, a starał się o tę posadę w Zarządzie Komunikacji trzy lata, ludzie, w głowie się nie mieści.

Tym niemniej wydawało się, że Kurtałce pisana jest rychła śmierć. Ba, nawet co optymistyczniejsi członkowie kościoła baptystów Pięciu Końców – gdzie Kurtałka służył jako diakon, jak też prezes miejscowego oddziału Czterdziestej Siódmej Loży Wspaniałego Bractwa Brooklińskich Łosi, która to za zawrotną sumę szesnastu dolarów i siedemdziesięciu pięciu centów (płatne co rok, prosimy wyłącznie przekazem pocztowym) zyskała od szefostwa kościoła Pięciu Końców permanentną gwarancję „opochówkowania wszelkich członków Loży Brooklińskich Łosi, którzy potrzebują ostatniej posługi, naturalnie po kosztach”, przy czym sam Kurtałka miał honorowo pełnić funkcję jednego z niosących trumnę – przepowiadali mu zgon. Jak trzeźwo konstatowała siostra Veronica Gee z Pięciu Końców: „Kurtałka to człowiek chory”.

I miała rację. W wieku siedemdziesięciu jeden lat Kurtałka zdążył już doświadczyć niemal każdej choroby znanej ludzkości. Miał podagrę. Miał hemoroidy. Miał reumatoidalne zapalenie stawów, które tak sponiewierało mu kręgosłup, że w pochmurne dni chodził jak garbus. Na lewym ramieniu miał cystę rozmiaru cytryny, a w kroczu przepuklinę wielką jak pomarańcza. Gdy ta ostatnia urosła do wielkości grejpfruta, lekarze zalecili zabieg operacyjny. Kurtałka zignorował to, więc miła pracownica społeczna z miejscowej przychodni zapisywała go na wszelkie możliwe wynalazki z dziedziny leczenia alternatywnego: akupunkturę, magnetoterapię, ziołolecznictwo, terapie holistyczne, przykładanie pijawek, analizę kroku czy genetycznie modyfikowane środki pochodzenia roślinnego. Nic nie pomogło.

Z każdym niepowodzeniem stan zdrowia Kurtałki pogarszał się, a wieszczby śmierci sypały się coraz częściej, coraz mroczniejsze. Tyle że żadna się nie ziściła. A prawda była taka, że – czego nie wiedział żaden z lokatorów Cause – śmierć Cuffy’ego Jaspera Lambkina, bo tak się naprawdę nazywał, została przepowiedziana jeszcze na długo przed tym, jak pojawił się on na osiedlu. Kiedy siedemdziesiąt jeden lat wcześniej klaps w tyłek powitał go na świecie w Possum Point w Karolinie Południowej, akuszerka, która odebrała poród, ze zgrozą patrzyła, jak przez otwarte okno do izby wleciał ptak, zatrzepotał skrzydłami nad główką niemowlęcia, po czym wyleciał z powrotem na dwór. Zły znak. „Będzie przygłupem”, powiedziała, wręczyła dziecko matce – i znikła, wyniosła się do stolicy, gdzie wyszła za hydraulika i do końca życia dała sobie spokój z porodami.

Pech zdawał się śledzić malca krok w krok. Mały Cuffy zaliczył kolki, dur brzuszny, odrę, świnkę i szkarlatynę. W wieku dwóch lat łykał wszystko, co wpadło mu w ręce: kamyki małe i duże, ziemię, łyżeczki, a raz drewniana łyżka weszła mu w ucho tak, że musiał ją wyciągać lekarz z kliniki uniwersyteckiej w Columbii. Kiedy miał trzy latka, przyjechał pobłogosławić szkraba młody pastor z pobliskiego zboru, a Cuffy zarzygał mu na zielono całą świeżą, białą koszulę. Pastor oznajmił, że „mały jest z diabłem ugadany”, i wyjechał do Chicago, gdzie rzucił koloratkę i pod pseudonimem Tampa Red został bluesmanem, nagrał megahit _Z diabłem ugadany_, w końcu zmarł nieznany i bez grosza przy duszy, ale stopniowo trafił do historii, upamiętniany przez badaczy muzyki i kursy wykładowe uniwersytetów całego świata, wielbiony przez białych pisarzy i teoretyków muzyki za ów klasyczny bluesowy szlagier, który stał się fundamentem wartego czterdzieści milionów imperium producenckiego Gospel Stam Music, choć ani on, ani Kurtałka nie zarobili na tym kawałku złamanego centa.

W wieku pięciu lat mały Kurtałka podraczkował do lustra i napluł na własne odbicie (tak się przywołuje diabła), wskutek czego trzonowce wyrosły mu dopiero, kiedy miał lat dziewięć. A matka próbowała wszystkiego, żeby mu wreszcie wylazły. Wykopała kreta, obcięła mu łapki i powiesiła je jak naszyjnik na szyi synka. Nacierała mu dziąsła świeżym króliczym móżdżkiem. Upychała mu po kieszeniach wężowe grzechotki, świńskie ogony, a w końcu nawet zęby aligatora, wszystko nadaremnie. Dała psu wejść na Cuffy’ego, ale zwierz tylko go użarł i nawiał. W końcu ściągnęła starą znachorkę z archipelagu Sea Islands, która ścięła z krzewu zieloną gałązkę, powiedziała do niej prawdziwe imię Cuffy’ego i zawiesiła w woreczku wylotem do dołu w kącie izby. Na odchodnym powiedziała: „I teraz przez osiem miesięcy nie nazywaj go prawdziwym imieniem”. Matka zastosowała się do polecenia, wołając na malca „Kurtałka”, które to określenie podsłuchała, zbierając bawełnę na farmie J.C. Yancy’ego z hrabstwa Barnwell, gdzie połownikowała – jeden z białych ekonomów użył go na określenie swojej eleganckiej, nowiutkiej sportowej marynarki w biało-zieloną kratę, którą dumnie nosił po południu tegoż dnia, kiedy ją kupił, i który na koniu w ostrym słońcu Południa wyglądał po prostu olśniewająco, ze strzelbą na udach, przysypiając na swoim wierzchowcu na końcu rzędu krzewów bawełny, podczas gdy kolorowi pracownicy farmy śmiali się w kułak, a reszta białych nadzorców pokpiwała w głos. Osiem miesięcy później mama obudziła się i stwierdziła, że w ustach dziesięcioletniego Kurtałki zaroiło się od trzonowców. Podekscytowana, odnalazła tamtą znachorkę, która przybyła, zajrzała Cuffy’emu do ust i oznajmiła: „Będzie miał zębów więcej jak aligator”, na co mama radośnie pogładziła chłopaka po głowie, położyła się zdrzemnąć i wyzionęła ducha.

Mały nigdy nie pozbierał się po śmierci matki. Ból w sercu spęczniał mu do wielkości arbuza. Znachorka miała jednak rację – zębów narosło mu jak dla dwóch chłopa. Pleniły się niczym chwasty. Przedtrzonowce, trzonowce, siekacze, masywne długie podwójne kły, z przodu zębiska szerokie, w głębi wąskie. Było ich jednak zbyt wiele, cisnęły się w dziąsłach, więc trzeba je było rwać – ekstrakcji dokonywali zachwyceni biali studenci stomatologii z uniwersytetu stanowego Karoliny Południowej, w rozpaczliwej potrzebie pacjentów, nad którymi mogliby pracować, by zaliczyć prace dyplomowe, przez co Kurtałkę wielce sobie cenili, rwąc mu zęby i opłacając go słodkimi muffinkami oraz flaszeczkami whiskey, bo chłopak odkrył już czar alkoholu, po części wskutek świętowania ożenku ojca z macochą, która często zalecała, by młody poszedł się bawić na górze Sassafras, odległej o czterysta z hakiem kilometrów, i skoczył na golasa z jej szczytu. W wieku lat czternastu był już pijakiem i marzeniem studentów stomatologii. Gdy miał lat piętnaście, odkryli go studenci innych dziedzin medycyny, bo dopadła go pierwsza z serii chorób. Po osiemnastce wskutek sepsy węzły chłonne napuchły mu wielkie jak gałki lodów. Wróciła odra, a po niej kolejne infekcje, które zwęszyły soczyste mięsko naznaczonego śmiercią frajera, więc próbowały szczęścia z jego ciałem: szkarlatyna, anemia, ostra infekcja wirusowa, zatorowość płucna. Gdy miał lat dwadzieścia, zaliczył rundkę z toczniem, ale przeszło. W wieku lat dwudziestu dziewięciu został kopnięty przez muła, wskutek czego pękł mu prawy oczodół i minęło kilka miesięcy, nim przestał się zataczać. Jako trzydziestojednolatek stracił lewy kciuk pod piłą do drewna. Zachwyceni studenci medycyny z uniwersytetu przyszyli mu go z powrotem (siedemdziesiąt cztery szwy), zrzucili się i kupili mu w prezencie używaną piłę mechaniczną, z pomocą której urżnął sobie wielki paluch prawej stopy. Ten też przyszyli (trzydzieści siedem szwów), dzięki czemu dwóch dostało świetne staże medyczne w szpitalach w północno-wschodnich Stanach, skąd przysłali mu tyle pieniędzy, że Cuffy zafundował sobie drugiego muła i nóż myśliwski, którym niechcący zajechał się w aortę podczas zdzierania skóry z królika. Stracił wtedy przytomność i omal nie umarł, lecz migiem trafił do szpitala, gdzie przez trzy minuty leżał na stole operacyjnym bez tętna, ale wrócił do żywych, kiedy stażysta chirurg dziabnął go próbnikiem w paluch – siadł zaraz prosto, klnąc, na czym świat stoi. Gdy miał pięćdziesiąt jeden lat, zaliczył ostatni bój z odrą, potem ona też mu odpuściła. Wtedy zaś Cuffy Jasper Lambkin, przechrzczony przez matkę na Kurtałkę, kochany i uwielbiany przez wszystkich, kogo znał w Possum Point, z wyjątkiem tej dwójki, na której akurat spoczywała odpowiedzialność za jego miłe bytowanie w świecie, a mianowicie macochy i ojca, mimo wyrazów wdzięczności i namów studentów medycyny macierzystego stanu Karoliny Południowej wyniósł się do Nowego Jorku, gdzie dołączył do żony, Hettie Purvis, jego ukochanej z dzieciństwa, która przeprowadziła się tam wcześniej i całkiem nieźle urządziła dla nich gniazdko, bo znalazła sobie pracę jako służąca u porządnej białej rodziny z Brooklynu.

Na osiedle Cause przybył w roku 1949, plując krwią i odkrztuszając upiorną czarną flegmę, żłopiąc wódę domowej roboty, z czasem jednak przesiadł się na umiłowanego King Konga produkcji Rufusa, którym konserwował się nieźle, póki nie stuknęła mu sześćdziesiątka, a potem zaczęły się operacje. Lekarze demontowali go etapami. Najpierw płuco. Potem jeden wielki paluch, następnie drugi, a dalej już regularnie: migdałki, pęcherz, śledziona, dwa zabiegi na nerki. Przez cały ten czas Kurtałka chlał, aż go jaja rwały, i harował jak niewolnik, bo był złotą rączką. Piec, telewizor, okno, samochód – wszystko umiał naprawić. Co więcej, jako wychowany na wsi, miał też najlepszą rękę do roślin na całym osiedlu. Lubiło go wszystko, co tylko rosło: pomidory, zioła, fasola, mlecze, ogóreczniki, wilczomlecze, dzikie geranie. Nie było takiej rośliny, której Kurtałka nie wywabiłby z ukrycia, takiego nasienia, które dzięki niemu nie przywitałoby się ze słońcem, ani takiego zwierza, którego nie zdołałby przywołać czy poszczuć do działania miłym uśmiechem i zręcznymi dłońmi. Kurtałka był chodzącym geniuszem, człekokształtną katastrofą, lumpem, cudem medycyny, a także najlepszym sędzią baseballowym, jaki się trafił tam w komunałkach, a przy tym założycielem i trenerem Ogólnoosiedlowej Drużyny Baseballu Chłopców. Dla mieszkańców osiedla Cause był bezcenną złotą rączką, tym, którego się wołało, kiedy kotu po sesji w kuwecie utknął w zadku kawałek gówienka, bo Kurtałka swoje na wsi przeżył i nie było niczego, co odstręczyłoby go od działania na chwałę Bożą. To samo, jeśli przybyły z wizytą duszpasterską pastor ważył ponad dwieście kilo i miał cukrzycę i na kościelnym przyjęciu przedobrzył z opychaniem się karkówką i kurczakiem, więc zbór potrzebował człowieka, który pomógłby temu cielsku w sam raz do wożenia osiemnastokołowcem podnieść się z toalety i wsiąść do autobusu z powrotem na Bronx, bo przecież kiedyś w końcu trzeba kościół na noc pozamykać, ludzie chcą spać – tak, tu również Kurtałka był niezastąpiony. Żadna robota nie była poniżej jego godności, żaden cud zbyt wspaniały, żaden smród zbyt mdlący. Dlatego też, kiedy mieszkańcy osiedla widywali go po południu, jak zygzakiem, ululany, wędrował przez skwer do kolejnej pracy, pomrukiwali między sobą: „Głupi chłop, aż dziw bierze”, ale po cichu myśleli: „Świat dalej toczy się swym torem”.

Jednak panowała ogólna zgoda, że kiedy wpakował kulkę w Deemsa Clemensa, to wszystko się zmieniło.

Clemens był z nowego miotu czarnych na osiedlu. Żaden tam kolorowy chłopak z Południa, Portoryko czy Barbadosu, który przybył do Nowego Jorku z pustymi kieszeniami, Biblią i marzeniem. Nie spokorniał przez lata rwania bawełny w Karolinie Północnej czy cięcia trzciny cukrowej pod San Juan. Do Nowego Jorku nie trafił z jakiejś biednej okolicy, gdzie dzieciaki biegały na bosaka, a do jedzenia była zupa z żółwia na kurzych gnatach, skąd do Wielkiego Jabłka przybywało się na obolałych nogach, z groszami w kieszeni, a perspektywa sprzątania, przetykania toalet i wywożenia śmieci budziła przeogromne szczęście, zaś żyło się nadzieją na miłą robótkę w miejskich instytucjach albo nawet i wykształcenie z łaski dobrych białych. Deems miał wyjebane: na białych, na wykształcenie, na trzcinę cukrową i bawełnę, nawet na baseball, choć kiedyś był w nim świetny. Wszystkie te sprawy starych nie były dla niego warte ani centa. On był synem Cause, młodym i bystrym, i tłukł kasę jak wściekły, sprzedając towar na skalę, jakiej w tych komunałkach nigdy przedtem nie widziano. Miał ważnych przyjaciół i ważne koneksje od wschodnich rewirów Nowego Jorku aż po Far Rockaway w Queens, a jeśli na osiedlu znalazł się ktoś na tyle głupi, żeby mu coś gadać, to albo zbierał okrutne baty, albo i kończył w urnie, gdzieś na tyłach cmentarza.

Wszyscy więc zgadzali się, że Kurtałce w końcu zabrakło szczęścia – że zaiste był już z niego trup nieboszczyk.