Fetysze i fikcje. Antologia tekstów poświęconych emigracji polskiej po 1945 r. opublikowanych na łamach „Kultury” - ebook

Seria JERZY GIEDROYC I… to wspólne przedsięwzięcie Stowarzyszenia Instytut Literacki Kultura oraz Uniwersytetu Łódzkiego. Publikacje mają udostępniać i przybliżać historię oraz dorobek Instytutu Literackiego w Paryżu. Proponujemy Czytelnikom indywidualne i zbiorowe monografie naukowe; naukowe edycje archiwaliów i korespondencji z zasobów Archiwum Instytutu Literackiego oraz problemowe antologie tekstów z „Kultury” i „Zeszytów Historycznych”, a także reedycje wybranych książek opublikowanych w ramach Biblioteki „Kultury”.

*

Giedroyc był zdumiewającym przykładem emigranta łączącego w sobie wiele sprzeczności – szacunek dla zachodnich wartości i fascynację Wschodem, obawę przed ludźmi i cierpliwość oraz wyrozumiałość dla nich, wreszcie cechy „chorego na Polskę” patrioty i bezkompromisowego krytyka polskości prowincjonalnej, zaściankowej, antyeuropejskiej.

Ze Wstępu

Nie przestając być emigrantami politycznymi, to znaczy Polakami dążącymi do zmiany sytuacji w Polsce, autorzy zgromadzeni wokół pisma Giedroycia uprawiali krytykę emigracji. […] W roku 1945 wybrali rolę emigrantów, ale nie zrezygnowali z przywileju krytycznego myślenia. Antologia Aleksandry Sylburskiej i Rafała Stobieckiego doskonale tę odmienność środowiska „Kultury” paryskiej ukazuje. Syntetyczny, a jednocześnie bardzo treściwy Wstęp jest doskonałym wprowadzeniem w dzieje polskiej emigracji politycznej drugiej połowy XX wieku.

prof. dr hab. Andrzej S. Kowalczyk
Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza

Bardzo potrzebne i znakomicie opracowane wydanie tekstów z paryskiej „Kultury” dedykowanych emigracji. Cenne dopełnienie tego, co dzięki wieloletniej pracy zespołu historyków kierowanych przez prof. Rafała Stobieckiego już otrzymaliśmy.

prof. dr hab. Jan Pomorski, UMCS

Wprowadzenie 9

Część I. Teksty programowe 45

Apel Zespołu „Kultury” 47

Jan Bielatowicz, Literatura na emigracji 51

Andrzej Bobkowski, List 57

Józef Czapski, Spowiedź dziecięcia wieku 69

Melchior Wańkowicz, Klub Trzeciego Miejsca 81

Oświadczenie 83

Juliusz Mieroszewski, Literatura „oblężonego miasta” (Od londyńskiego korespondenta „Kultury”) 85

Przedmowa 93

Stanisław Zarzewski, Fetysze i fikcje emigracji 97

Juliusz Mieroszewski, Ewolucjoniści i „wyzwoleńcy” 121

Juliusz Mieroszewski, Materiały do refleksji (IV) 129

Kazimierz Sabbat, Rola polityczna emigracji 139

Juliusz Mieroszewski, O Żydach, Kosmopolakach i Wschodniakach 149

Tadeusz Wyrwa, Kolega to zrobi… 161

Piotr Wandycz, Czy emigracja jest jeszcze potrzebna? 169

Gustaw Herling-Grudziński, O wygnaniu 183

Część II. Dylematy polityczne polskiej emigracji 191

Stanisław Zarzewski, Zjednoczenie bez treści 193

Juliusz Mieroszewski, Polacy i… poganie 201

Stefan Korboński, O naprawie Rzeczypospolitej Emigracyjnej 215

Tomasz Mianowicz, O Wolnej Europie bez mitologii 221

Adam Warzel, Rozmowa z prof. Jerzym Zubrzyckim 233

Część III. Życie intelektualne i kulturalne Polaków na obczyźnie 239

Wojciech Zaleski, Zjazd naukowy w Monachium 241

Emil Cioran, Witold Gombrowicz, Dogodności i niedogodności wygnania 245

Józef Wittlin, Blaski i nędze wygnania 253

Maria Danilewiczowa, Najważniejszy problem 269

Literatura emigracyjna w wieży Babel języków 297

Alicja Iwańska, Nowojorskie Millenium 323

[Jerzy Stempowski] Paweł Hostowiec, Dwadzieścia lat później 329

Bohdan Brodziński, Co zostanie z polskiego Londynu? 337

Jacek Bierezin, Takiego zwierzęcia nie ma 345

Renata Gorczyńska, Polski Nowy Jork na ziemi i w chmurach 351

Hanna Świderska, Wydawnictwa emigracyjne 1945–1989 359

Część IV. Główne ośrodki polskiego uchodźstwa 371

Wacław Alfred Zbyszewski, Bilans emigracji w Anglii 373

Wacław Alfred Zbyszewski, Polonia belgijska 383

Jan Wójcik, Polacy w Brazylii 393

Piotr Kalinowski, Polonia we Francji 417

Adam Nasielski, Młode pokolenie emigracyjne 431

Alina Grabowska, Raj utracony – raj odzyskany 439

Alicja Zawadzka-Wetz, Nowa emigracja 455

Zbigniew Byrski, Polska, PRL i Polonia amerykańska 463

Benedykt Heydenkorn, Nowa emigracja w Kanadzie 481

[Aleksander Wirpsza] Leszek Szaruga, Wstydliwy temat 489

Część V. Polska codzienność na emigracji 497

Ewa Gieratowa, Nowizna 499

[Hanna Świderska] Grażyna Nowak, List z Londynu 515

Danuta Mostwin, Dzieci powojennej emigracji 529

Józef Garliński, Na zachodniej półkuli 539

Część VI. Emigracja a Kraj 541

Tymon Terlecki, Emigracja i Kraj 543

Zbigniew Florczak, Examen libre 557

[Jerzy Stempowski] Paweł Hostowiec, Odprężenie ogarnia emigrację 569

Klaudiusz Hrabyk, Kraj i emigracja 579

[Hanna Świderska] Grażyna Nowak, List z Londynu 589

O pomoc dla opozycji w kraju 605

[Zdzisław Najder] Socjusz, Przy zasadach stójmy 607

Stosunek „służebny” 621

Małgorzata Dziewięcka, Emigranci 623

Teresa Torańska, Rozmowa z Janem Nowakiem 627

Krzysztof Pomian, Rozmowa Krzysztofa Pomiana z Jerzym Giedroyciem 637

Sen i jawa 639

Część VII. Współpraca z uchodźcami z Europy Środkowo-Wschodniej 641

Juliusz Mieroszewski, O międzynarodową brygadę europejską 643

[Paweł Zdziechowski] Józef Ursyn, Kolegium Wolnej Europy 653

Miara odpowiedzialności 665

Komentarz do Komentarzy 667

Deklaracja w sprawie ukraińskiej 671

Deklaracja solidarności 673

Natalia Gorbaniewska, Pożegnanie „Kontynentu” Maksimowa 675

Część VIII. W poszukiwaniu emigracyjnej tożsamości. Badania i ankiety na łamach „Kultury” 677

Juliusz Mieroszewski, Oblicze emigracji 679

Jerzy Zubrzycki, Socjologia polskiej emigracji 695

Jerzy Zubrzycki, Socjologia polskiej emigracji 711

Juliusz Mieroszewski, Literatura emigracyjna a Kraj 731

Juliusz Mieroszewski, Literatura emigracyjna a Kraj (dok.) 765

Kamila Chylińska, Emigracja polska po 1967 r. 773

Aleksander Gella, Inteligencja polska na obczyźnie (wstępne wyniki badań socjologicznych) 821

Grażyna Pomian, Marek Tabin, Emigracja z socjalizmu (Ankieta „Kultury”: dlaczego jestem na Zachodzie) 835

Kronika wydarzeń 1969–2000 (wybór) 861

Biogramy autorów tekstów 931

Wykaz skrótów 951

Indeks nazwisk 955