George Orwell. Moja wojna - ebook

Od redakcji wydania oryginalnego:

W pierw­szych trzech latach wojny Orwell pro­wa­dził dwa dzien­niki, obej­mu­jące okresy od 28 maja do 28 lipca 1940 roku oraz od 14 marca do 15 wrze­śnia 1942 roku. Pisał je ręcz­nie, podob­nie jak dzien­niki wcze­śniej­sze, i zamie­rzał dać póź­niej do prze­pi­sa­nia na maszy­nie. Pracę tę najprawdopodob­niej roz­po­częła we wrze­śniu 1942 roku jego żona Eileen. Z tek­stu zostały wtedy usu­nięte nie­które frag­menty, a opustki zazna­czono wie­lo­krop­kami w licz­bie od czte­rech do sze­ściu, co było stałą prak­tyką autora. Ręko­pis pierw­szego dzien­nika nie zacho­wał się.

W liście do Iana Angusa z 21 maja 1967 roku Inez Hol­den (1906–1974, bry­tyj­ska pisarka i dzien­ni­karka) stwier­dziła, że Orwell pra­gnął, aby doko­nała redak­cji jego _Dzien­nika wojen­nego_ i opu­bli­ko­wała go wraz z tym, który sama pro­wa­dziła. W rze­czo­nym liście powtó­rzyła krótki frag­ment ze swo­jego dzien­nika, zawie­ra­jący prośbę Orwella skie­ro­waną do Eileen: „Widzisz, znaj­dują się tam fakty doty­czące tre­ści publi­ka­cji pra­so­wych, obli­cze­nia, ile miej­sca gazety prze­zna­czają na reklamy, a ile na rela­cje z gonitw derby itd., a Inez dołą­czy do tego bab­skie impre­sjo­ni­styczne tek­sty ze swo­jego dzien­nika”. Wspólne przed­się­wzię­cie zakoń­czyło się fia­skiem, ponie­waż Inez Hol­den chciała zmie­niać te frag­menty u Orwella, z któ­rych tre­ścią się nie zga­dzała, albo te, które uznała za nie­zgodne z wła­snymi odczu­ciami. Jej dzien­niki uka­zały się w 1943 roku pod tytu­łem _It Was Dif­fe­rent at the Time_. Jak potem wspo­mi­nała, Gol­lancz ¹ nie chciał wydać dzien­nika Orwella powo­do­wany obawą, że nie­które osoby mogą poczuć się ura­żone. Wyjątki opu­bli­ko­wał „World Review” w czerwcu 1950 roku. Pani Hol­den dostar­czyła komen­ta­rze i uwagi, które umoż­li­wiły iden­ty­fi­ka­cję pew­nych osób i zda­rzeń.

Tytuł ory­gi­nalny _War-time Diary_ nadał dzien­ni­kom sam autor, który roz­po­czął ich pisa­nie w przed­dzień ewa­ku­acji około 345 000 bry­tyj­skich i sojusz­ni­czych żoł­nie­rzy z plaż Dun­kierki po kapi­tu­la­cji Fran­cji. Ope­ra­cję tę zakoń­czono 4 czerwca 1940 roku.Zapraszamy do zakupu pełnej wersji książki

1. Vic­tor Gol­lancz (1893–1967), bry­tyj­ski wydawca i dzia­łacz lewi­cowy, twórca popu­lar­nego The Left Book Club (Klub Książki Lewi­co­wej), zwo­len­nik socja­li­stów, a potem Par­tii Pracy, publi­ko­wał wcze­sne książki Orwella, choć po dru­giej woj­nie świa­to­wej odmó­wił – z przy­czyn poli­tycz­nych i świa­to­po­glą­do­wych – wyda­nia _Fol­warku zwie­rzę­cego_ i _Roku 1984_ (przyp. tłum.).

2. Pla­katy dużych roz­mia­rów z wybi­tymi wielką czcionką tytu­łami, dostar­czane wraz z nakła­dami gazet do punk­tów ich sprze­daży (przyp. tłum.).

3. W Lon­dy­nie uka­zy­wały się wów­czas trzy wie­czorne gazety: „Star”, „Eve­ning News” i „Eve­ning Stan­dard”, do dziś prze­trwała tylko ta ostat­nia (przyp. red. wyd. ang.).

4. Bri­tish Expe­di­tio­nary Force, Bry­tyj­ski Kor­pus Eks­pe­dy­cyjny we Fran­cji (przyp. tłum.).

5. 5 Eileen (1906–1945), pierw­sza żona Orwella (przyp. tłum.).

6. 6 Alfred Duff-Cooper (1890–1954), od 1952 wiceh­ra­bia Nor­wich, poli­tyk kon­ser­wa­tywny, dyplo­mata, pisarz. Po ustą­pie­niu ze sta­no­wi­ska pierw­szego lorda admi­ra­li­cji, co nastą­piło za przy­czyną jego nie­po­ro­zu­mień z Cham­ber­la­inem w kwe­stii kon­fe­ren­cji mona­chij­skiej, stał się ducho­wym przy­wódcą patrio­tycz­nej pra­wicy. W maju 1940 roku Chur­chill mia­no­wał go mini­strem infor­ma­cji (przyp. red. wyd. ang.).

7. Tygo­dnik socja­li­styczny (wyda­wany potem przez Ray­monda Post­gate’a), z któ­rym długo współ­pra­co­wał Orwell, pisząc recen­zje i arty­kuły (przyp. red. wyd. ang.).

8. Dzien­nik bry­tyj­skiej Par­tii Komu­ni­stycz­nej (przyp. red. wyd. ang.).

9. Perio­dyk The Bri­tish Union of Fasci­sts (faszy­stow­skiego ugru­po­wa­nia Black­shirts Oswalda Mosleya – przyp. tłum.).

10. W maju Max Ait­ken, pierw­szy baron Beaver­brook (1879–1964), kana­dyj­ski wła­ści­ciel gazet, został mia­no­wany przez Chur­chilla mini­strem ds. pro­duk­cji lot­ni­czej. Na tym sta­no­wi­sku wyka­zał sku­tecz­ność, choć jego dzia­ła­nia wzbu­dzały kon­tro­wer­sje. Potem został mini­strem ds. pro­duk­cji wojen­nej. W 1918 r. był mini­strem infor­ma­cji (przyp. red. wyd. ang.).

11. Franz Bor­ke­nau (1900–1957), austriacki socjo­log, pisarz i publi­cy­sta poli­tyczny, uro­dzony w Wied­niu; w latach 1921–1929 nale­żał do Nie­miec­kiej Par­tii Komu­ni­stycz­nej. Jego _Zur Sozio­lo­gie des Faschi­smus_ opu­bli­ko­wano w Tybin­dze w 1933 r., kiedy on sam wyemi­gro­wał po obję­ciu wła­dzy w Niem­czech przez nazi­stów. Zmarł w Zury­chu (przyp. red. wyd. ang.).

12. Cyril Con­nolly (1903–1974), bry­tyj­ski pisarz, dzien­ni­karz i kry­tyk lite­racki, dłu­go­letni przy­ja­ciel Orwella, w latach 1940–1950 wydawca perio­dyku lite­rackiego „Hori­zon”, także kie­row­nik działu lite­rackiego pisma „The Obse­rver”; po 1945 r. główny recen­zent ksią­żek dla „Sun­day Timsa” (przyp. tłum.).

13. Osoba nie­zi­den­ty­fi­ko­wana (przyp. red. wyd. ang.).

14. Pod tym imie­niem znano Law­rence’a Fre­de­ricka O’Shau­gh­nessy’ego, uko­cha­nego brata Eileen. W ory­gi­nale Orwell nie podaje jego imie­nia, wsta­wia tylko cztery krót­kie kre­ski. Law­rence był wybit­nym chi­rur­giem klatki pier­sio­wej i serca, czte­ro­krot­nym sty­pen­dy­stą nauko­wym, stu­dio­wał medy­cynę w Dur­ham i w Ber­li­nie. W latach 1933–1935 pia­sto­wał sta­no­wi­sko tzw. Hun­te­rian Pro­fes­sor (od nazwi­ska Wil­liama Hun­tera , słyn­nego szkoc­kiego leka­rza, ana­toma i chi­rurga, zało­ży­ciela lon­dyń­skiej aka­de­mii The Hun­te­rian School of Medi­cine, także wybit­nego kolek­cjo­nera dzieł sztuki – przyp. tłum.) w The Royal Col­lege of Sur­ge­ons. W roku 1938 otrzy­mał nagrodę wraz z zaszczyt­nym wyróż­nie­niem za roz­prawę z dzie­dziny chi­rur­gii klatki pier­sio­wej. W chwili wybu­chu wojny roz­po­czął służbę w The Royal Army Medi­cine Corps (Kor­pu­sie Medycz­nym Bry­tyj­skich Sił Lądo­wych); zgi­nął na plaży Dun­kierki, opa­tru­jąc ran­nych. Miał wtedy 36 lat i sto­pień majora. Jego żona Gwen także była lekarką. Śmierć uko­cha­nego brata była dla Eileen dotkli­wym cio­sem. (przyp. red. wyd. ang.).

15. Éamon de Valera (1882–1975), irlandzki przy­wódca poli­tyczny; wtedy pre­mier Wol­nego Pań­stwa Irlan­dii. W 1959 r. został wybrany na pre­zy­denta Irlan­dii (przyp. red. wyd. ang.).

16. Popu­larna gazeta nie­dzielna (przyp. red. wyd. ang.).

17. 1 lipca obję­tość ta została zmniej­szona do 6 stron (przyp. red. wyd. ang.).

18. Kru­schen Salts, paten­to­wany lek dostępny w wol­nej sprze­daży aptecz­nej, mie­szanka soli magnezu, sodu i potasu z dodat­kiem kwasu cytry­no­wego, na­dal popu­larny w Wiel­kiej Bry­ta­nii. Usuwa z orga­ni­zmu tok­syny i regu­luje pracę układu pokar­mo­wego. Zaży­wany także przez osoby dotknięte poda­grą, reu­ma­ty­zmem i zapa­le­niem kostno-sta­wo­wym. Bile Beans, wyna­le­ziony w 1899 r. w Austra­lii lek paten­to­wany, rodzaj zio­ło­wego pana­ceum, mie­sza­nina środ­ków prze­czysz­cza­ją­cych, ziół pobu­dza­ją­cych wydzie­la­nie żółci i sub­stan­cji wia­tro­pęd­nych. Miał postać pigu­łek i zachwa­lano go jako śro­dek na „zdro­wie wewnętrzne” (_inner helth_). Miał jakoby leczyć więk­szość scho­rzeń, od mala­rii przez nie­straw­ność, żół­taczkę, aż po nie­świeży oddech i nad­kwa­sotę żołąd­kową. Sprze­da­wany w Wiel­kiej Bry­ta­nii jesz­cze w latach osiem­dzie­sią­tych XX w. (przyp. tłum.).

19. Mar­got Asqu­ith (1864–1945), wdowa po Her­ber­cie Hen­rym Asqu­icie, earlu Oks­fordu i Asqu­ith, pre­mie­rze w latach 1906–1916 (przyp. red. wyd. ang.).

20. Podane przez autora liczby istot­nie odpo­wia­dały rze­czy­wi­stym. Pomimo iż utra­cono więk­szość uzbro­je­nia i sprzętu, spod Dun­kierki zdo­łano ewa­ku­ować 198 000 żoł­nie­rzy bry­tyj­skich oraz 140 000 żoł­nie­rzy w więk­szo­ści fran­cu­skich i bel­gij­skich. Spo­śród 41 jed­no­stek pły­wa­ją­cych, które uczest­ni­czyły w ope­ra­cji, 6 zato­piono, a 19 znisz­czono. Z por­tów Nor­man­dii i Bre­ta­nii zostało ewa­ku­owa­nych na Wyspy ok. 220 000 żoł­nie­rzy służby czyn­nej (przyp. red. wyd. ang.).

21. Słowo „wyco­fane” (w oryg. _sup­pres­sed_) suge­ruje dzia­ła­nie cen­zury; zaka­zano ich wtedy z uwagi na koniecz­ność oszczęd­nego gospo­da­ro­wa­nia surow­cami oraz ogra­ni­cze­nia impor­towe; prze­zna­czony do przy­wozu papier mogły zastą­pić w ładow­niach stat­ków inne mate­riały (przyp. red. wyd. ang.).

22. Sir Staf­ford Cripps (1889–1952), bry­tyj­ski poli­tyk labu­rzy­stow­ski, praw­nik, pod­czas pierw­szej wojny świa­to­wej słu­żył we Fran­cji. Przy­wódca lewi­co­wego skrzy­dła w Labour Party, w 1939 r. został przej­ściowo z niej usu­nięty za wzy­wa­nie do utwo­rze­nia wspól­nego frontu z komu­ni­stami. Rok póź­niej mia­no­wany amba­sa­do­rem bry­tyj­skim w ZSRR; w 1942 r., po powro­cie do ojczy­zny, został lor­dem skarb­ni­kiem pie­częci, następ­nie był mini­strem lot­nic­twa, a w 1945 r., po doj­ściu do wła­dzy Labour Party, został mia­no­wany przez pre­miera Attlego mini­strem skarbu. Nale­żał do współ­twór­ców zawią­za­nia przez pań­stwa zachod­nie wojen­nego przy­mie­rza z ZSRR. Popie­rał nacjo­na­li­za­cję klu­czo­wych gałęzi gospo­darki. W 1946 r. jego misja w Indiach (gdzie miał nego­cjo­wać warunki przy­zna­nia nie­pod­le­gło­ści temu kra­jowi) zakoń­czyła się nie­po­wo­dze­niem; wła­śnie wtedy zary­so­wał się przy­szły podział tej kolo­nii bry­tyj­skiej na Indie i Paki­stan. W 1947 r. został mini­strem ds. gospo­dar­czych, potem ponow­nie mini­strem skarbu. Kon­ty­nu­ował poli­tykę racjo­no­wa­nia żyw­no­ści i arty­ku­łów prze­my­sło­wych oraz spra­wo­wa­nia przez pań­stwo ści­słej kon­troli nad gospo­darką.
Umoż­li­wiło to stłu­mie­nie infla­cji przy utrzy­ma­niu peł­nego zatrud­nie­nia oraz reali­za­cję pro­gra­mów rzą­do­wych nale­żą­cych do wpro­wa­dza­nego sys­temu _welfare stale_. W 1949 r. zde­wa­lu­ował o 30 pro­cent funta bry­tyj­skiego. Od 1950 r. z przy­czyn zdro­wot­nych w sta­nie spo­czynku (przyp. tłum.).

23. Bry­tyj­ski sklep spo­żyw­czy (przyp. tłum.).

24. Local Defence Volun­te­ers (Ochot­nicy Lokal­nej Obrony Cywil­nej), potem Home Guard (Obrona Tery­to­rialna). Orwell wstą­pił 12 czerwca do jed­nostki, która nosiła nazwę Kom­pa­nia C, 5 Lon­dyń­ski Bata­lion Okrę­gowy (C Com­pany, 5th County of Lon­don Bat­ta­lion); nie­ba­wem awan­so­wał do stop­nia sier­żanta i miał pod swo­imi roz­ka­zami 10 pod­wład­nych. Trak­to­wał swoje obo­wiązki bar­dzo poważ­nie (przyp. red. wyd. ang.).

25. Cho­dzi o Lord’s Cric­ket Gro­und, słynny teren do gry w kry­kieta w dziel­nicy St. John’s Wood w Lon­dy­nie; jest to rów­nież sie­dziba bry­tyj­skiego i walij­skiego związku kry­kie­to­wego, a także Mię­dzy­na­ro­do­wej Rady Kry­kieta (Inter­na­tio­nal Cric­ket Coun­cil). Odby­wają się tam naj­waż­niej­sze mecze kry­kieta – bry­tyj­skie i mię­dzy­na­ro­dowe (przyp. tłum.).

26. Mary­le­bone Cric­ket Club, insty­tu­cja nad­zo­ru­jąca wtedy bry­tyj­skie i mię­dzy­na­ro­dowe roz­grywki kry­kieta (przyp. red. wyd. ang.). MCC jest też wła­ści­cie­lem Lord’s (przyp. tłum.).

27. Kor­pus Pio­nie­rów (The Pio­neer Corps) był orga­ni­za­cją podobną do cywil­nej służby pomoc­ni­czej, odpo­wied­ni­kiem Con­struc­tion Bat­ta­lions w Mary­narce Wojen­nej Sta­nów Zjed­no­czo­nych. Słu­żyły w nim m.in. osoby uzna­wane przez wła­dze bry­tyj­skie za tzw. ele­ment nie­pewny poli­tycz­nie; czę­sto byli to żydow­scy uchodźcy z Nie­miec i z innych kra­jów Europy. W póź­niej­szym okre­sie wojny wielu „pio­nie­rom” powie­rzano zaję­cia w dzie­dzi­nach wyma­ga­ją­cych bez­względ­nej lojal­no­ści wobec pań­stwa; ich inte­li­gen­cja oraz bogata nie­jed­no­krot­nie wie­dza spe­cja­li­styczna były tam znacz­nie lepiej wyko­rzy­sty­wane (przyp. tłum.).

28. Robot­ni­czy okręg wybor­czy w dziel­nicy Lon­dynu East End (przyp. red. wyd. ang.).

29. Black­shirts, człon­ko­wie The Bri­tish Union of Fac­si­sts, par­tii sir Oswalda Mosleya (przyp. tłum.).

30. Geo­rge Lans­bury (1859–1940), zago­rzały pacy­fi­sta (przyp. red. wyd. ang.). Bry­tyj­ski poli­tyk i dzia­łacz związ­kowy, czło­nek Libe­ral Party, potem socjal­de­mo­krata, zwo­len­nik i wyznawca tzw. socja­li­zmu chrze­ści­jań­skiego. Nale­żał też do Inde­pen­dent Labour Party, a potem do labu­rzy­stów. Współ­za­ło­ży­ciel dzien­nika „Daily Herald”, pod­czas pierw­szej wojny świa­to­wej pacy­fi­sta. W 1928 r. wybrany na sta­no­wi­sko prze­wod­ni­czą­cego Labour Party, zaj­mo­wał też urząd w labu­rzy­stow­skim rzą­dzie Ram­saya Mac­Do­nalda; ustą­pił w 1931 r., potem prze­wo­dził opo­zy­cji labu­rzy­stów w Izbie Gmin. Nie­na­wi­dził faszy­zmu, lecz jako pacy­fi­sta sprze­ci­wiał się zwal­cza­niu go prze­mocą. W przeded­niu dru­giej wojny świa­to­wej pro­wa­dził roz­mowy z przy­wód­cami wielu państw euro­pej­skich, m.in. z Hitle­rem, usi­łu­jąc zapo­biec roz­po­czę­ciu dzia­łań zbroj­nych. Po nie­po­wo­dze­niu swo­jej misji zmarł roz­cza­ro­wany i zgorzk­niały (przyp. tłum.).

31. _Ditto_ (łac.) – tak samo.

32. Juan Negrin Lopez (1887–1956), pro­fe­sor fizjo­lo­gii, poli­tyk hisz­pań­ski, od 1936 r. mini­ster finan­sów w rzą­dzie Fran­cisa Largo Caba­lerro. W maju 1937 r. mia­no­wany pre­mie­rem; po klę­sce repu­bliki od 1939 r. na emi­gra­cji, gdzie orga­ni­zo­wał pomoc dla uchodź­ców repu­bli­kań­skich (przyp. tłum.).

33. Zob. opu­bli­ko­waną cztery lata wcze­śniej powieść Orwella _Wiwat aspi­di­stra!_, w któ­rej dał on wyraz swo­jej nie­chęci do podob­nych bane­rów rekla­mo­wych (_adver­ti­zing posters_), z idio­tycz­nie się uśmie­cha­ją­cymi, wiel-gach­nymi twa­rzami o bar­wie różo­wej szynki (przyp. red. wyd. ang.).

34. Nie­miecka ofi­cyna wydaw­ni­cza, która zapro­po­no­wała Orwel­lowi wyda­nie powie­ści _Brak tchu_ w serii ksią­żek bele­try­stycz­nych w języku angiel­skim, roz­pro­wa­dza­nych potem w Euro­pie, głów­nie jed­nak w Niem­czech. Cie­kawe, że Orwell wyra­ził zgodę na usu­nię­cie z utworu frag­men­tów o wydźwięku nie­ko­rzyst­nym dla Hitlera (przyp. tłum.). Orwell pod­pi­sał z tą ofi­cyną umowę dokład­nie na trzy dni przed wypo­wie­dze­niem wojny Niem­com przez Wielką Bry­ta­nię. Książka nie uka­zała się dru­kiem (przyp. red. wyd. ang.).

35. Vic­tor Wil­liam (Peter) Wat­son (1908–1956), zamożny mło­dzie­niec, który po wielu podró­żach posta­no­wił ok. roku 1939 poświę­cić się sztuce; wraz z przy­ja­cie­lem Cyri­lem Con­nol­lym zało­żył pismo „Hori­zon”, które fak­tycz­nie finan­so­wał i dla któ­rego dostar­czał mate­riały do działu „Sztuka”. W 1948 r. został jed­nym z zało­ży­cieli Insti­tute of Cotem­po­rary Arts (Insty­tut Sztuk Współ­cze­snych). Był wiel­bi­cie­lem pisar­stwa Orwella. (przyp. red. wyd. ang.).

36. Unity Val­ky­rie Mit­ford (1914–1948), czwarta córka lorda Rodes­dale, poczy­na­jąc od roku 1934, w któ­rym poznała Hitlera, była jego zwo­len­niczką i fana­tyczną wiel­bi­cielką. W stycz­niu 1940 r. została ode­słana z Nie­miec do ojczy­zny z raną głowy po nie­uda­nej pró­bie samo­bój­stwa. Żyła potem w odosob­nie­niu (przyp. red. wyd. ang.).

37. Być może cho­dzi o Micha­ela, wła­ści­ciela nie­wiel­kiej fabryczki odzie­żo­wej, wspo­mnia­nej w zapi­sce pod datą 3.9.40 (przyp. red. wyd. ang.).

38. Duży gmach usy­tu­owany przy Tra­fal­gar Squ­are w Lon­dy­nie. Wów­czas znaj­do­wało się tam Biuro Wyso­kiego Komi­sa­rza Kanady w Zjed­no­czo­nym Kró­le­stwie, obec­nie pozo­stały tylko nie­które jego wydziały. Jest czymś w rodzaju cen­trum kul­tu­ral­nego Kanady, orga­ni­zo­wane są tam kana­dyj­skie imprezy kul­tu­ralne, wer­ni­saże, wystawy, kon­certy, odczyty, kon­fe­ren­cje itd. Działa w nim też zna­ko­mi­cie wypo­sa­żona biblio­teka oraz kana­dyj­ski ośro­dek infor­ma­cyjny (przyp. tłum.).

39. Gwen O’Shau­gh­nessy, bra­towa Eileen. Na początku wojny ist­niał rzą­dowy plan ewa­ku­owa­nia dzieci do Kanady i Sta­nów Zjed­no­czo­nych. Lau­rence, syn Gwen (w czerwcu 1940 r. miał rok i sie­dem mie­sięcy), został ewa­ku­owany do Kanady na pokła­dzie jed­nego z ostat­nich stat­ków wyzna­czo­nych do tego celu, nim podobna jed­nostka, „City of Bena­res”, została zato­piona na Atlan­tyku (przyp. red. wyd. ang.).

40. Naj­praw­do­po­dob­niej cho­dzi o ten dzien­nik, choć u Orwella wid­nieje w tym miej­scu pięć krót­kich kre­sek (przyp. red. wyd. ang.).

41. Praw­do­po­dob­nie cho­dzi o Richarda Cros­smana (1907–1974), uczo­nego, inte­lek­tu­ali­stę, dzien­ni­ka­rza i lewi­co­wego poli­tyka. W latach 1938–1955 był on zastępcą redak­tora naczel­nego dzien­nika „The New Sta­te­sman”; w latach 1970–1972 redak­to­rem naczel­nym. W latach 1945–1970 był też posłem z ramie­nia Labour Party; w latach 1964–1966 spra­wo­wał urząd mini­stra ds. budow­nic­twa i samo­rzą­dów; w latach 1964–1966 był mini­strem zdro­wia i opieki spo­łecz­nej (przyp. red. wyd. ang.).

42. W dniach 16–17 kwiet­nia 1940 r. bry­tyj­ska 146 Bry­gada Pie­choty wylą­do­wała w nor­we­skim Namsos (ok. 300 mil na pół­noc od Oslo). Wyco­fano ją 2 i 3 maja. Ostat­nie oddziały alianc­kie opu­ściły Nor­we­gię 9 czerwca (przyp. red. wyd. ang.).

43. Aneu­rin Bevan (1897–1970), Walij­czyk z pocho­dze­nia, bry­tyj­ski poli­tyk lewi­cowy, akty­wi­sta związ­kowy, syn gór­nika. Jeden z przy­wód­ców walij­skich gór­ni­ków pod­czas słyn­nego strajku powszech­nego w Wiel­kiej Bry­ta­nii roz­po­czę­tego 3 maja 1926 r., czło­nek komi­tetu redak­cyj­nego dzien­nika socja­li­stycz­nego „Tri­bune”. Zwal­czał gabi­net Cham­ber­la­ina; pod­czas dru­giej wojny świa­to­wej jeden z lide­rów lewicy w Izbie Gmin, prze­ciw­nik gabi­netu koali­cyj­nego, sprze­ci­wiał się m.in., cen­zu­ro­wa­niu prasy i radia oraz wpro­wa­dze­niu prze­pi­sów praw­nych pozwa­la­ją­cych wła­dzom na aresz­to­wa­nie oby­wa­teli bez sądu. Zwo­len­nik zna­cjo­na­li­zo­wa­nia bry­tyj­skiego gór­nic­twa oraz, pod­czas wojny, otwar­cia w Euro­pie dru­giego frontu. W 1945 r., po zwy­cię­stwie wybor­czym labu­rzy­stów, mia­no­wany mini­strem zdro­wia. Na tym sta­no­wi­sku był współ­twórcą Natio­nal Health Service, powszech­nego, zna­ko­mi­cie dzia­ła­ją­cego, pań­stwo­wego sys­temu ubez­pie­czeń zdro­wot­nych. Od 1951 r. mini­ster pracy, współ­two­rzył sprawny, bar­dzo efek­tywny i ist­nie­jący bodaj w szcząt­ko­wej for­mie po dziś dzień sys­tem welfare State, czyli pań­stwa dobro­bytu, obej­mu­jący swoją opieką przede wszyst­kim pra­cow­ni­ków najem­nych. W póź­niej­szych latach prze­ciw­nik nad­mier­nych wydat­ków na zbro­je­nia, zwłasz­cza ato­mowe. Lider lewego skrzy­dła Labour Party w Izbie Gmin. W roku 1959 wybrany na wice­prze­wod­ni­czą­cego par­tii. Zmarł na cho­robę nowo­two­rową (przyp. tłum.). W 1949 r. Orwell powie­dział jed­nemu z przy­ja­ciół, co nastę­puje: „Gdy­bym tylko mógł zostać szarą emi­nen­cją Nye’a, wkrótce posta­wi­li­by­śmy kraj na nogi”. G.R. Strauss (1901––1979), otrzy­mał doży­wot­nią god­ność para Anglii, był posłem labu­rzy­stow­skim, nale­żał do kie­row­nic­twa pisma „Tri­bune” (przyp. red. wyd. ang.).

44. Rząd Neville’a Cham­ber­la­ina upadł 10 maja 1940 r., po czym powstał nowy gabi­net, sfor­mo­wany przez Win­stona Chur­chilla. Ów wspa­nia­ło­myśl­nie włą­czył doń Cham­ber­la­ina (przyp. red. wyd. ang.).

45. Ray­ner Hep­pen­stall (1911–1981), bry­tyj­ski pro­zaik, poeta, kry­tyk lite­racki, dzien­ni­karz, tłu­macz, pro­du­cent pro­gra­mów radio­wych w BBC. Przy­ja­ciel Orwella, z któ­rym wspól­nie miesz­kali pod­czas pierw­szego pobytu w Lon­dy­nie. Jeden z naj­bar­dziej poczyt­nych pisa­rzy bry­tyj­skich w latach trzy­dzie­stych XX w., obec­nie cał­ko­wi­cie zapo­mniany. U schyłku życia pra­wi­cowy reak­cjo­ni­sta (przyp. tłum.).

46. Jest to cza­sow­nik utwo­rzony od nazwi­ska płk. Blimpa. Był on uoso­bie­niem bry­tyj­skiego ultra­szo­wi­ni­zmu. Twórcą tej postaci był kary­ka­tu­rzy­sta David Low, Nowo­ze­land­czyk szkocko-irlandz­kiego pocho­dze­nia, anty­fa­szy­sta i anty­pra­wi­co­wiec, który w 1919 r. roz­po­czął pracę w Lon­dy­nie i zamiesz­czał rysunki saty­ryczne w dzien­ni­kach „Eve­ning News” i „Man­che­ster Guar­dian”. Postać odzia­nego tylko w ręcz­nik na bio­drach puł­kow­nika (zasad­ni­czym miej­scem jego sta­cjo­no­wa­nia była łaź­nia turecka) sta­no­wiła (naj­czę­ściej, choć nie zawsze) motyw małego rysunku obocz­nego, będą­cego jakby komen­ta­rzem do głów­nej kary­ka­tury poli­tycz­nej; wygła­szała roz­ma­ite bzdury i nie­do­rzecz­no­ści z pozy­cji skraj­nie pra­wi­co­wych, czę­sto bli­skich orien­ta­cjom Hitler–Mus­so­lini–Franco. Poja­wiła się naj­praw­do­po­dob­niej na prze­ło­mie lat dwu­dzie­stych i trzy­dzie­stych XX w. Blimp uosa­biał bry­tyj­ski esta­bli­sh­ment niż­szego szcze­bla z lat trzy­dzie­stych XX w., widziany w krzy­wym zwier­cia­dle. Poprzez tę postać Low kry­ty­ko­wał i wyszy­dzał moral­ność bry­tyj­skiej wyż­szej klasy, jej izo­la­cjo­nizm, sno­bizm, zadu­fa­nie i prze­świad­cze­nie o wyż­szo­ści Angli­ków nad innymi naro­dami. Kary­ka­tury Blimpa poja­wiały się mniej wię­cej do początku lat pięć­dzie­sią­tych (wcze­śniej Low kil­ka­krot­nie zapo­wia­dał, że nie będzie go ryso­wać, ale nie dotrzy­my­wał słowa). Nazwi­sko płk. Blimpa jest akro­ni­mem ame­ry­kań­skiej nazwy _type B of limp diri­gi­ble_ – miękki ste­ro­wiec typu B. Był to nie­wielki ste­ro­wiec uży­wany m.in. pod­czas pierw­szej wojny świa­to­wej do patro­lo­wa­nia wybrzeży mor­skich. Praw­do­po­dob­nie ta „anty­nie­miecka” rola zain­spi­ro­wała Lowa do prze­ję­cia tego skrótu jako nazwi­ska (przyp. tłum.).

47. Moż­liwe, że cho­dzi tu o Richarda Cros­smana albo Cyrila Con­nolly’ego. Inez Hol­den suge­ro­wała jed­nak, że być może Orwell miał na myśli Chri­sto­phera Hol­lisa albo swo­jego tajem­ni­czego zna­jo­mego Car­tera, któ­rego przy­ja­ciele pisa­rza ni­gdy nie widzieli (przyp. red. wyd. ang.).

48. Jest to pierw­sza wzmianka Orwella o jego śnie, w któ­rym mieszka na Hebry­dach, a który ziścił się w 1945 r., kiedy to pisarz wyna­jął dom z kawał­kiem gruntu na wyspie Jura. Por. wizję „Zło­tej kra­iny” Win­stona Smi­tha w _Roku 1984_ (przyp. red. wyd. ang.).

49. Jean Chiappe (1878–1940), Kor­sy­ka­nin, szef pary­skiej poli­cji w latach 1927–1934, był sym­pa­ty­kiem faszy­stów i wsła­wił się nie­zwy­kle okrut­nymi prze­śla­do­wa­niami lewicy. Elliot Paul, odno­sząc się do zdy­mi­sjo­no­wa­nia go 2 lutego 1934 r., napi­sał, że był on jed­nym z przy­wód­ców Cago­ular­dów Pétaina, kap­tu­ro­wego brac­twa, kon­spi­ru­ją­cego w celu wpro­wa­dze­nia dyk­ta­tury faszy­stow­skiej (_A Nar­row Street_, 1942) (przyp. red. wyd. ang.). Elliot Paul (1891–1958) był ame­ry­kań­skim pisa­rzem („auto­bio­gra­fem”) i dzien­ni­ka­rzem. Pod­czas pierw­szej wojny świa­to­wej słu­żył w Ame­ry­kań­skim Kor­pu­sie Eks­pe­dy­cyj­nym w Euro­pie; potem pra­co­wał w Euro­pie jako kore­spon­dent Asso­cia­ted Press oraz dzien­ni­karz pary­skich wydań ame­ry­kań­skich gazet. Wraz z Euge­nem Jola­sem zało­żył wpły­wowe pismo „Trans­i­tion” (1927–1938) (przyp. tłum.).

50. Henri Phi­lippe Pétain (1856–1951),w 1916 r. bro­nił z powo­dze­niem Ver­dun, dzięki czemu uznano go w ojczyź­nie za boha­tera naro­do­wego; w 1918 r. mia­no­wany mar­szał­kiem. W 1940 r. został pre­mie­rem; za jego kaden­cji nastą­piła kapi­tu­la­cja Fran­cji oraz podział jej tery­to­rium przez Niem­ców, do końca wojny był sze­fem mario­net­ko­wego rządu w Vichy. Po woj­nie ska­zany na karę śmierci za kola­bo­ra­cję z nazi­stami; pre­zy­dent de Gaulle zmie­nił ów wyrok na karę doży­wot­niego wię­zie­nia (przyp. red. wyd. ang.).

51. Pierre Laval (1883–1945), peł­nił we Fran­cji urzędy mini­stra robót publicz­nych, spra­wie­dli­wo­ści, pracy, kolo­nii oraz spraw zagra­nicz­nych; był także pre­mie­rem (w latach 1931–1932 i 1935–1936). W roku 1920 wystą­pił z par­tii socja­li­stycz­nej, a potem stop­niowo zmie­niał poglądy na rady­kal­nie pra­wi­cowe. 7 stycz­nia 1935 r. jako mini­ster spraw zagra­nicz­nych pod­pi­sał poro­zu­mie­nie z Mus­so­li­nim, wspie­ra­jące wło­skie rosz­cze­nia tery­to­rialne wobec Abi­sy­nii w zamian za popar­cie Rzymu prze­ciwko nie­miec­kiej inter­wen­cji w Austrii. Wło­chy zaata­ko­wały Abi­sy­nię 3 paź­dzier­nika 1935 r., nato­miast 18 grud­nia tego roku sir Samuel Hoare (1880–1959), bry­tyj­ski mini­ster spraw zagra­nicz­nych, został zmu­szony do ustą­pie­nia ze sta­no­wi­ska po ujaw­nie­niu, że pod­pi­sał z Lava­lem układ mający na celu ugła­ska­nie Mus­so­li­niego. Po kapi­tu­la­cji Fran­cji nazwi­sko Lavala stało się sym­bo­lem zdra­dziec­kiej kola­bo­ra­cji. On sam nawet dostar­czał Niem­com fran­cu­ską siłę robo­czą. Sądzony w 1945 r. i ska­zany na śmierć, po nie­uda­nej pró­bie samo­bój­czej został stra­cony (przyp. red. wyd. ang.).

52. Pierre-Étienne Flan­din (1889–1958), zaj­mo­wał roz­ma­ite sta­no­wi­ska w rzą­dach fran­cu­skich. W latach 1934–1935 pre­mier; potem (1940) mini­ster spraw zagra­nicz­nych w rzą­dzie Pétaina, pró­bo­wał prze­ciw­sta­wiać się nie­miec­kim żąda­niom, jed­nak został zastą­piony na tym sta­no­wi­sku przez Lavala. Po woj­nie otrzy­mał zakaz uczest­ni­cze­nia w życiu publicz­nym (przyp. red. wyd. ang.).

53. Eileen Blair i jej bra­towa, Gwen O’Shau­gh­nessy (przyp. red. wyd. ang).

54. Mass Obse­rva­tion Move­ment, bry­tyj­ska insty­tu­cja rzą­dowo-pry­watna powo­łana w 1937 r. Zaj­mo­wała się bada­niem opi­nii spo­łecz­nej za pośred­nic­twem zatrud­nia­nych „obser­wa­to­rów-ama­to­rów”. Osoby te czę­sto prze­sia­dy­wały w pubach (uda­jąc zwy­kłych klien­tów), podró­żo­wały auto­bu­sami i metrem, bywały na uro­czy­sto­ściach publicz­nych, impre­zach roz­ryw­ko­wych itd. W pierw­szym rapor­cie _May the Twel­fth_ (1937) orga­ni­za­cja przed­sta­wiła reak­cje spo­łeczne na koro­na­cję króla Jerzego VI (przyp. tłum.).

55. Praw­do­po­dob­nie p. Ander­son, kobieta, która sprzą­tała u pań­stwa Blair („Geo­rge Orwell” był pseu­do­ni­mem Erica Bla­ira – przyp. tłum.), gdy wcze­śniej miesz­kali w Wal­ling­ton. Choć Orwell, kiedy pisał _Dzien­niki wojenne_, miesz­kał w Lon­dy­nie już od pię­ciu lub sze­ściu tygo­dni, na­dal odwie­dzał Wal­ling­ton. W The Sto­res (nazwa sta­rego dworku, w któ­rym Orwell wraz z żoną pro­wa­dzili wiej­ski sklep spo­żyw­czy – przyp. tłum.) bywał aż do roku 1947 (przyp. red. wyd. ang.).

56. Mini­ster­stwo Infor­ma­cji, któ­remu pod­le­gała pro­pa­ganda wojenna. Jego biura mie­ściły się w gma­chu senatu Uni­wer­sy­tetu Lon­dyń­skiego, naj­wyż­szym budynku wznie­sio­nym w Lon­dy­nie w okre­sie mię­dzy­wo­jen­nym. Być może był to pier­wo­wzór Mini­ster­stwa Prawdy w powie­ści _Rok 1984_ (przyp. red. wyd. ang.).

57. R.A. Butler (1902–1984), w latach 1938–1941 pod­se­kre­tarz stanu w Mini­ster­stwie Spraw Zagra­nicz­nych, potem mini­ster skarbu oraz mini­ster spraw zagra­nicz­nych w rzą­dzie kon­ser­wa­ty­stów w latach 1951–1964 (przyp. red. wyd. ang.).

58. Sir Samuel Hoare był wtedy amba­sa­do­rem Wiel­kiej Bry­ta­nii w Hisz­pa­nii (przyp. red. wyd. ang.).

59. L.H. Myers (1881–1944), powie­ścio­pi­sarz i bli­ski przy­ja­ciel Orwella (przyp. red. wyd. ang.). Myers był komu­ni­stą; w 1938 r. sfi­nan­so­wał ano­ni­mowo wypo­czy­nek Orwella w Mara­ke­szu, dokąd ten wyje­chał wraz z Eileen ze względu na koniecz­ność pod­ra­to­wa­nia zdro­wia w cie­płym i suchym kli­ma­cie (Orwell cier­piał wtedy na zadaw­nioną cho­robę dróg odde­cho­wych, a wcze­śniej­szy pobyt w Hisz­pa­nii, gdzie wal­czył w woj­nie domo­wej, osła­bił poważ­nie jego kon­dy­cję fizyczną). Gdy Orwell dowie­dział się, komu zawdzię­cza daro­wi­znę, zapo­wie­dział, że trak­tuje ją jako pożyczkę, którą zwróci, gdy będzie dys­po­no­wał gotówką. Nastą­piło to dopiero po wyda­niu Fol­warku zwie­rzę­cego. Myers zmarł w 1944 r., toteż pisarz spła­cił dług jego rodzi­nie (przyp. tłum.).

60. Czyli układu Rib­ben­trop–Moło­tow (przyp. tłum.).

61. Tygo­dnik wyda­wany przez Inde­pen­dent Labour Party, do któ­rej to par­tii Orwell wstą­pił w czerwcu 1938 r., po powro­cie z Hisz­pa­nii, gdzie wal­czył w sze­re­gach kon­tyn­gentu wysta­wio­nego przez to ugru­po­wa­nie. Wystą­pił z ILP po wybu­chu wojny (przyp. red. wyd. ang.).

62. Char­les de Gaulle (1890–1970), był wtedy przy­wódcą Wol­nych Fran­cu­zów, po upadku Fran­cji mobi­li­zo­wał też swo­ich roda­ków do kon­ty­nu­owa­nia oporu prze­ciw nie­miec­kiemu oku­pan­towi. Jego duma naro­dowa, roz­ją­trzona upo­ko­rze­niem odczu­wa­nym po kapi­tu­la­cji, oraz deter­mi­na­cja, z jaką pro­wa­dził dzia­ła­nia na rzecz wyzwo­le­nia ojczy­zny, powo­do­wały, że nie­kiedy bywał dla alian­tów osobą trudną we współ­pracy. Po woj­nie był pre­zy­den­tem w okre­sie przej­ścio­wym (1945–1946). Powró­cił do wła­dzy w 1958 r., po kry­zy­sie w Algie­rii, po czym jako archi­tekt i pre­zy­dent Pią­tej Repu­bliki (1959–1969) utrzy­my­wał mili­tarną i stra­te­giczną nie­za­leż­ność Fran­cji (przyp. red. wyd. ang.).

63. Orwell miesz­kał wtedy przy Chag­ford Street, 18 Dor­set Cham­bers, NW1. Punkt ten był odda­lony o ok. 150 jar­dów od płd.-wsch. gra­nicy Regent’s Park (przyp. red. wyd. ang.).

64. Italo Balbo (1896–1940), dowódca sił lot­ni­czych Włoch, odpo­wie­dzialny za bom­bar­do­wa­nia cywil­nej lud­no­ści w Abi­sy­nii po wło­skiej inwa­zji na ten kraj (1935–1936) (przyp. red. wyd. ang.).

65. Cyril Con­nolly (przyp. red. wyd. ang.).

66. Nazwi­sko nie­zi­den­ty­fi­ko­wane. Praw­do­po­dob­nie cho­dzi o L.H. Me-yersa i jego żonę (do któ­rych nie paso­wało jed­nak okre­śle­nie „dwu­stu­pro­cen­towi pacy­fi­ści” (przyp. red. wyd. ang.).

67. Brac­two muzuł­mań­skie, utwo­rzone w 1833 r. w Cyre­najce przez Moham­meda ben Ali Senus­siego w celu prze­ciw­sta­wie­nia się eks­pan­sji państw euro­pej­skich w arab­skiej Afryce Pół­noc­nej (przyp. tłum.).

68. Znaj­do­wał się tam (w Gre­en­wich) dom Gwen O’Shau­gh­nessy (przyp. red. wyd. ang.).