Integralność. To, czego potrzebujesz, żeby wyjść z "ciemnej dziczy" i robić rzeczy po swojemu, nawet kiedy inni patrzą - ebook

WSTĘP

Wstęp

Nawet jeśli nie latasz zbyt czę­sto, pew­nie ci się to przy­da­rzyło. W samo­lo­cie jest pełno ludzi. Wszy­scy pocho­wali lap­topy. Per­so­nel pokła­dowy wyko­nał swój obo­wiąz­kowy taniec, poka­zu­jąc pasy bez­pie­czeń­stwa, świa­tła na pod­ło­dze i maski tle­nowe, które „mogą się nie napom­po­wać”. Potem, kiedy myślisz, że zaraz wyto­czy­cie się na pas star­towy, wszystko staje. W kabi­nie roz­brzmiewa zakło­po­tany głos kapi­tana: „Przy­kro mi, mamy mały pro­blem – to pew­nie tylko drobna usterka, ale musimy wezwać mecha­ni­ków. Będzie trzeba chwilę pocze­kać”.

Wśród pasa­że­rów roz­lega się pomruk nie­za­do­wo­le­nia. Zło­ścisz się. Jak długo będziesz uwię­ziony na nie­wy­god­nym sie­dze­niu, mię­dzy face­tem cuch­ną­cym tanią wodą koloń­ską a nie­spo­koj­nym, ząb­ku­ją­cym dziec­kiem? Ale po pierw­szym odru­chu obu­rze­nia wszy­scy wzdy­chają ciężko i godzą się z sytu­acją. Doce­nia­cie ostroż­ność załogi. Macie w tej potęż­nej maszy­nie fru­nąć osiem kilo­me­trów nad zie­mią. Nikt, nawet nie­mow­lak, nie chciałby, żeby samo­lot wzniósł się w powie­trze, gdyby wszyst­kie ele­menty maszyny nie były ze sobą ide­al­nie zin­te­gro­wane.

Być może, czy­ta­jąc tytuł, domy­śli­li­ście się, że jest to książka o inte­gral­no­ści. Nie zamie­rzam jed­nak mora­li­zo­wać. We współ­cze­snej angielsz­czyź­nie słowo _inte­grity_ nabrało nieco afek­to­wa­nej, osą­dza­ją­cej barwy, ale pocho­dzi od łaciń­skiego _inte­ger_, które ozna­cza po pro­stu „nie­na­ru­szony”. Bycie zin­te­gro­wa­nym ozna­cza bycie jedną spójną cało­ścią. Kiedy samo­lot jest zin­te­gro­wany, ozna­cza to, że miliony jego czę­ści współ­pra­cują ze sobą. Kiedy utraci inte­gral­ność, może prze­stać dzia­łać, stra­cić moc, a nawet się roz­bić. Nie oce­niam tego pro­cesu. To czy­sta fizyka.

Te same zasady, które rzą­dzą aero­dy­na­miką, rzą­dzą też codzien­nym życiem. Kiedy doświad­czasz jed­no­ści inten­cji, fascy­na­cji i celo­wo­ści, z rado­ścią robisz to, co dla cie­bie naj­praw­dziw­sze w danej chwili, niczym ogar, który zwę­szył trop. Twoja codzienna praca – czy jest to kodo­wa­nie, ogrod­nic­two, czy budo­wa­nie domów – jest tak absor­bu­jąca, że pod koniec dnia nie chcesz się zatrzy­mać. Kiedy to jed­nak zro­bisz, czas spę­dzony z naj­bliż­szymi jest wspa­niały, a sen tak słodki, że trudno sobie wyobra­zić coś lep­szego. Kiedy wsta­jesz następ­nego dnia, nad­cho­dzący dzień uwa­żasz za tak eks­cy­tu­jący, że wła­ści­wie wyska­ku­jesz z łóżka.

Być może prze­wra­casz teraz oczami, jak to robiło wielu moich klien­tów. Może ci się wyda­wać, że mam na nosie różowe oku­lary i naja­dłam się anty­de­pre­san­tów. Być może podobna radość życia ni­gdy nie była twoim udzia­łem. Być może sądzisz, że tak pełne życie nie jest moż­liwe.

Ale jest.

To straszne, że wielu ludzi ni­gdy nie dostrzega tych moż­li­wo­ści i nie doświad­cza rado­snej swo­body, którą daje cał­ko­wita inte­gral­ność. Nie­które z tych osób są tak źle ulo­ko­wane w życiu, że ich egzy­sten­cja przy­po­mina nie­koń­czącą się serię pora­żek i znisz­czo­nych marzeń. Być może znasz kil­koro takich ludzi: kolegę z szkoły, który już parę razy tra­fił do wię­zie­nia, kuzynkę, która wiąże się z jed­nym zdra­dziec­kim dup­kiem za dru­gim, zna­jomą, która zdaje się sabo­to­wać każdy pro­jekt, jaki roz­po­czyna. Tacy ludzie przy­po­minają samo­loty, któ­rych główne czę­ści – takie jak skrzy­dła i sil­niki – nie dzia­łają.

Twoje wła­sne życie pew­nie mie­ści się gdzieś na skali mię­dzy abso­lutną roz­ko­szą a kom­pletną ruiną. Masz mętne poczu­cie celu, za któ­rym chciał­byś zacząć kie­dyś podą­żać. Twoja praca jest w porządku, choć nie jest dosko­nała. W związ­kach jest okej. W miarę. Ow­szem, cza­sami ktoś – mał­żo­nek, dzieci, rodzice, szef – spra­wia że masz ochotę sfin­go­wać wła­sną śmierć i prze­pro­wa­dzić się do hotelu na Kaj­ma­nach. Ale w zasa­dzie jest w porządku. Nie czu­jesz się źle; czu­jesz co naj­wy­żej jakiś nie­po­kój, przy­krość, roz­cza­ro­wa­nie. To cał­kiem nor­malne, że sku­piasz się na pla­nach, któ­rych nie udało się zre­ali­zo­wać, i masz wąt­pli­wo­ści, czy twoje marze­nia się kie­dy­kol­wiek speł­nią.

Kiedy spo­ty­kam klien­tów, któ­rzy pasują do powyż­szego opisu, i zwra­cam im uwagę, że ich życie mogłoby być lep­sze, czę­sto pro­te­stują, mówiąc, że ich życie jest w porządku. „Wie pani – mówią – życie to dziwka, a potem się umiera. Porażka jest znacz­nie częst­sza niż suk­ces. Nie wzbi­jemy się do lotu, po pro­stu macha­jąc rękami”. Myślą, że gorzką prawdę trzeba po pro­stu zaak­cep­to­wać. Ja jed­nak sły­szę brzęk odkrę­co­nych śrub i ode­rwa­nych czę­ści, dźwięk wyda­wany przez czło­wieka, który ni­gdy nie doświad­czył spój­no­ści ciała, umy­słu, serca i duszy.

Powta­rzam: nie zamie­rzam nikogo oce­niać. Jeśli nie zawsze czu­jesz się świet­nie, nie ozna­cza to, że coś jest z tobą nie tak – podej­rze­wam, że więk­szość życia spę­dzasz, sta­ra­jąc się być w porządku. Nie ma w tobie żad­nej usterki. Jesteś wyso­ko­funk­cjo­nu­jącą, wyra­fi­no­waną istotą. Na naj­głęb­szym pozio­mie wiesz, co daje ci szczę­ście, i wiesz, jak stwo­rzyć dla sie­bie moż­li­wie naj­lep­sze życie. Ta wie­dza jest w tobie zako­do­wana.

Jed­nak twoja natura nie­ustan­nie ściera się z siłą, która potrafi ją znisz­czyć: z kul­turą.

Mówiąc o „kul­tu­rze”, nie mam na myśli opery ani malar­stwa sur­re­ali­stycz­nego. Mam na myśli dowolny zestaw norm spo­łecz­nych, które kształ­tują spo­sób myśle­nia i dzia­ła­nia. Każda grupa ludzi – pary i rodziny, więź­nio­wie w celach, człon­ko­wie kółek zrze­sza­ją­cych pasjo­na­tów szy­cia i żoł­nie­rze w armii – ma kul­tu­rowe zasady i ocze­ki­wa­nia, które poma­gają jej dzia­łać. Nie­które z nich są oczy­wi­ste, np. zasady ruchu dro­go­wego czy _dres­scode_ w pracy. Inne pozo­stają w domy­śle, jak zało­że­nie, że kiedy idziesz na kola­cję do restau­ra­cji, uży­jesz sztuć­ców i nie wło­żysz twa­rzy pro­sto w talerz jak świ­nia szu­ka­jąca tru­fli.

Ludzie two­rzą wyra­fi­no­wane kul­tury, ponie­waż jeste­śmy isto­tami głę­boko spo­łecz­nymi, zależ­nymi od dobrej woli innych już od chwili naro­dzin. Mamy też nie­zwy­kłą zdol­ność absor­bo­wa­nia i powta­rza­nia zacho­wań innych ludzi. Od dzie­ciń­stwa, czę­sto nawet tego nie zauwa­ża­jąc, uczymy się, jak zdo­by­wać uzna­nie i przy­na­le­żeć do naszego kon­tek­stu kul­tu­ro­wego. Zacho­wu­jemy się rado­śnie, spo­koj­nie albo odważ­nie, żeby spra­wić przy­jem­ność naszym rodzi­nom. Natych­miast zaczyna nam się podo­bać to, co podoba się naszym przy­ja­cio­łom. Rzu­camy się w wir nauki, opieki nad dziećmi, rodzin­nych waśni – cze­go­kol­wiek, co naszym zda­niem zapewni nam miej­sce w świe­cie.

W tym kon­for­mi­stycz­nym pędzie czę­sto igno­ru­jemy lub lek­ce­wa­żymy nasze praw­dziwe uczu­cia – nawet te inten­sywne, takie jak tęsk­nota czy cier­pie­nie – po to, by zaspo­koić wyma­ga­nia naszej kul­tury. I zosta­jemy ode­rwani od sie­bie samych. Nie jeste­śmy inte­gral­no­ścią (nie sta­no­wimy jed­no­ści), ale dwo­isto­ścią (jeste­śmy roz­dwo­jeni). Albo też pró­bu­jemy dopa­so­wać się do kilku róż­nych grup i żyjemy w wie­lo­ści. Porzu­camy naszą praw­dziwą naturę i sta­jemy się pion­kami w kul­tu­ro­wych roz­gryw­kach: uśmie­chamy się uprzej­mie, sie­dzimy czuj­nie, nosimy „ide­alne”, nie­wy­godne ubra­nia. To dla­tego żoł­nierz nie narzeka, wkra­cza­jąc na linię ognia. To dla­tego całe spo­łecz­no­ści uwa­żały kie­dyś, że warto od czasu do czasu spa­lić jakąś cza­row­nicę. To wręcz prze­ra­ża­jące, w jakim stop­niu ludzie są gotowi sprze­nie­wie­rzyć się natu­rze, by słu­żyć kul­tu­rze. Z per­spek­tywy two­rze­nia i utrzy­my­wa­nia przy życiu ludz­kich grup ma to jed­nak sens.

Jest tylko jedna pułapka: natura nie pod­daje się bez walki.

Jeśli zda­rza ci się wark­nąć na kogoś, kogo bar­dzo kochasz, albo zasiąść do służ­bo­wego pro­jektu tylko po to, żeby zacząć szu­kać w inter­ne­cie domo­wego zestawu do tatu­ażu, praw­do­po­dob­nie jesteś osobą wewnętrz­nie roz­dartą. Sta­rasz się zacho­wy­wać w spo­sób, który na naj­głęb­szym pozio­mie nie jest dla cie­bie wła­ściwy. Zawsze, kiedy to robimy, nasze życie zaczyna się psuć. Sta­jemy się marudni, smutni albo zobo­jęt­niali. Nasz układ odpor­no­ściowy i mię­śnie słabną; czę­sto cho­ru­jemy, a nawet jeśli tak się nie dzieje, zaczyna nam bra­ko­wać ener­gii. Tra­cimy zdol­ność kon­cen­tra­cji i jasność myśle­nia. Tak wła­śnie się czu­jemy, kiedy bra­kuje nam inte­gral­no­ści.

Wszyst­kie te wewnętrzne reak­cje mają wpływ na nasze zewnętrzne życie. Nie możemy się skon­cen­tro­wać, więc cierpi na tym nasza praca. Pode­ner­wo­wa­nie i przy­gnę­bie­nie są kiep­skimi towa­rzy­szami, więc nasze rela­cje słabną. Utrata inte­gral­no­ści wpływa nega­tyw­nie na wszystko w nas i wokół nas. A ponie­waż naszej praw­dzi­wej natu­rze zależy na tym, by odzy­skać peł­nię, sięga ona po narzę­dzie, które zawsze zwraca naszą uwagę: cier­pie­nie.

Oso­bi­ście nie prze­pa­dam za cier­pie­niem. Nisz­czy mnie. Jeśli wam spra­wia ono przy­jem­ność, nie będę tego oce­niać, ale chcę powie­dzieć coś bar­dzo waż­nego: cier­pie­nie to coś innego niż ból, przy­naj­mniej w moim rozu­mie­niu. W pew­nej kli­nice zoba­czy­łam kie­dyś napis „Ból jest nie­unik­niony. Cier­pie­nie jest opcjo­nalne”. Fizyczny ból jest spo­wo­do­wany przez pewne wyda­rze­nia. Psy­chiczne cier­pie­nie to wynik tego, jak sobie z nimi radzimy. Może wyraź­nie przy­brać na sile w sytu­acjach, w któ­rych bólu nie ma wcale. Nawet w wygod­nym fotelu możesz cier­pieć tak bar­dzo, że wola­ła­byś się ni­gdy nie uro­dzić. Wiem o tym dobrze, bo spę­dzi­łam w tym sta­nie wiele lat. To skło­niło mnie do obse­syj­nego poszu­ki­wa­nia szczę­ścia, które trwało przez całe dekady.

Nie zosta­łam wycho­wana na wal­czącą non­kon­for­mistkę. Wręcz prze­ciw­nie. Moja oso­bo­wość jest oso­bo­wo­ścią salo­no­wego pie­ska doma­ga­ją­cego się pochwał. Kiedy mię­dzy moją naturą a wymo­gami kul­tury docho­dziło do zgrzy­tów, zawsze odrzu­ca­łam sie­bie. I byłam w tym sku­teczna! Chwa­lono mnie na wiele spo­so­bów! Z dru­giej strony, led­wie tole­ro­wa­łam takie rze­czy jak, no wie­cie, życie. Kiedy patrzę wstecz, jestem za to wdzięczna. Wcze­śnie zaczę­łam wal­czyć z cier­pie­niem wszel­kimi dostęp­nymi narzę­dziami.

Nie­for­malne poszu­ki­wa­nia popro­wa­dziły mnie ku for­mal­nej edu­ka­cji. Spę­dzi­łam dekadę – od sie­dem­na­stego do dwu­dzie­stego ósmego roku życia – na zdo­by­wa­niu trzech dyplo­mów nauk spo­łecz­nych na Harvar­dzie. Póź­niej przez jakiś czas sama pro­wa­dzi­łam zaję­cia z roz­woju zawo­do­wego i socjo­lo­gii. Mia­łam jed­nak ukryty cel: chcia­łam zro­zu­mieć, w jaki spo­sób mogli­by­śmy, ja i inni ludzie, stwo­rzyć sobie życie, które naprawdę dawa­łoby nam radość.

Praca na uczelni była dla mnie dobrym zaję­ciem – naprawdę dobrym – jeśli nie liczyć tego, czego w niej nie­na­wi­dzi­łam (koniecz­no­ści orien­to­wa­nia się w wydzia­ło­wej poli­tyce i pisa­nia arty­ku­łów tak nud­nych, że cały pro­ces przy­po­mi­nał ście­ra­nie mózgu na tarce). Wykła­da­nie było dla mnie znacz­nie mniej inte­re­su­jące niż roz­mowa ze stu­den­tami o ich życiu. Wresz­cie nie­któ­rzy ze stu­den­tów zaczęli mi za te roz­mowy pła­cić. I co? Zosta­łam _life coachką_, zanim jesz­cze pozna­łam ten ter­min.

To tylko wzmoc­niło moje pra­gnie­nie zna­le­zie­nia takich stra­te­gii pro­jek­to­wa­nia życia, które mogły naprawdę zadzia­łać. Dużo czy­ta­łam, zaczę­łam też pisać: pamięt­niki, porad­niki, tuziny arty­ku­łów. Zosta­łam felie­to­nistką „O, The Oprah Maga­zine”. Czę­sto poja­wia­łam się w tele­wi­zji, gdzie dawa­łam widzom wska­zówki, jak żyć szczę­śli­wiej. Chcąc prze­te­sto­wać swoje metody, pra­co­wa­łam jako coachka z naj­róż­niej­szymi ludźmi: miesz­kań­cami wsi w RPA, wykształ­co­nymi nowo­jor­czy­kami, byłymi więź­niami uza­leż­nio­nymi od hero­iny, bilio­ne­rami, cele­bry­tami, przy­pad­ko­wymi obcymi oso­bami, które pozna­łam w kolejce do reje­stra­cji pojazdu. Wszyst­kie te doświad­cze­nia, od naj­in­tym­niej­szych spo­tkań po naj­sta­ran­niej­sze bada­nia, dopro­wa­dziły mnie do pro­stej prawdy:

Lekar­stwem na nie­szczę­ście jest inte­gral­ność. I kropka.

Ze wszyst­kich stra­te­gii i umie­jęt­no­ści, jakich się kie­dy­kol­wiek nauczy­łam, naj­sku­tecz­niej­sze są te, które poma­gają ludziom dostrzec, w któ­rym miej­scu opu­ścili wła­sne, głę­bo­kie poczu­cie sensu i podą­żyli za innym zbio­rem zasad. Odej­ście od inte­gral­no­ści jest nie­mal zawsze nie­świa­dome. Znani mi ludzie, któ­rzy go doświad­czają, nie są źli; więk­szość z nich jest bar­dzo sym­pa­tyczna. Chcą trzy­mać się każ­dej życio­wej zasady, którą wpo­iła im kul­tura. To wspa­niały spo­sób na pro­wa­dze­nie życia, które wydaje się wspa­niałe, a jest okropne.

Jest też jed­nak inny spo­sób, który wyzwala od cier­pie­nia i otwiera takie poziomy rado­ści i celo­wo­ści, które dotąd mogły ci się wyda­wać nie­moż­liwe. Nazy­wam go drogą inte­gral­no­ści.

Ta książka ma cię pro­wa­dzić i towa­rzy­szyć ci w tej dro­dze. Gdzie­kol­wiek teraz jesteś i jak­kol­wiek się czu­jesz, droga inte­gral­no­ści zabie­rze cię z tego punktu ku życiu peł­nemu zna­cze­nia, zachwytu i fascy­na­cji. Pomo­głam tego doświad­czyć tysiącom ludzi. Sama prze­ży­łam też cały ten pro­ces – a uwierz­cie, że nie byłam łatwym przy­pad­kiem. Jed­nak po całym tym nie­szczę­ściu, droga inte­gral­no­ści nawet mnie zabrała ku życiu, które wydaje się absur­dal­nie szczę­śliwe. Nie dla­tego, że jestem wyjąt­kowa. Dla­tego, że znam drogę.

Słowo „droga” może ozna­czać zarówno pro­ces, jak i ścieżkę. W tej książce ozna­cza jedno i dru­gie. Jeśli nie wiesz, co zro­bić, droga inte­gral­no­ści dostar­czy ci instruk­cji, tak jak prze­pis. Jeśli nie wiesz, dokąd się udać, droga inte­gral­no­ści, tak jak mapa, pokaże ci kolejne kroki. Jeśli podą­żysz za wska­zów­kami, będziesz szczę­śliwy. Nie dla­tego, że to ścieżka cnoty, ale dla­tego, że pomoże ci sta­nąć po stro­nie rze­czy­wi­sto­ści, po stro­nie prawdy. Twoje życie będzie dzia­łać jak dobrze skon­stru­owany samo­lot. To nie nagroda za dobre zacho­wa­nie. To po pro­stu fizyka.

Jeśli więc naprawdę chcesz porzu­cić cier­pie­nie, pogo­dzić się ze swoją praw­dziwą naturą i doświad­czyć rado­ści, na jaką zasłu­gu­jesz, zaczy­najmy. Zasta­na­wiasz się pew­nie: jak wła­ści­wie wygląda droga inte­gral­no­ści? Powiem ci. Wygląda jak pełna przy­gód, śre­dnio­wieczna wło­ska wyprawa!

Wiem, to brzmi dziw­nie. Zaraz wszystko wyja­śnię.

W trak­cie mojej kariery pisarki i coachki wie­lo­krot­nie, ocho­czo i bez skru­pu­łów pod­bie­ra­łam pomy­sły z _Boskiej Kome­dii_, napi­sa­nej przez Dan­tego Ali­ghieri na początku XIV wieku. Nie zaj­muję się Dan­tem naukowo. Ni­gdy nie uczy­łam się o nim, nie znam wło­skiego i nie­wiele wiem o histo­rii śre­dnio­wie­cza. Kiedy byłam młoda, prze­czy­ta­łam _Boską Kome­dię_ tylko dla­tego, że czy­ta­łam wtedy wszystko: szu­ka­łam wie­dzy o tym, jak się lepiej poczuć. I ją zna­la­złam.

Arcy­dzieło Dan­tego jest po pro­stu naj­po­tęż­niej­szym zna­nym mi zesta­wem zasad, pozwa­la­ją­cym ule­czyć rany emo­cjo­nalne, odzy­skać inte­gral­ność i zwięk­szać naszą zdol­ność doświad­cza­nia dobrego samo­po­czu­cia. _Boska Kome­dia_ uka­zuje nam cały ten pro­ces krok po kroku. Ow­szem, ujmuje go w opo­wieść o męż­czyź­nie prze­ży­wa­ją­cym mistyczną przy­godę. Ow­szem, męż­czy­zna ten ope­ruje obra­zami zna­nymi czter­na­sto­wiecz­nemu Euro­pej­czy­kowi. Jed­nak psy­cho­lo­giczne meta­fory eposu Dan­tego brzmią praw­dzi­wie także dzi­siaj. Wciąż poka­zują nam drogę. I dają przy­jem­ność. Nie sądź­cie, że Dante jest jakimś pom­pa­tycz­nym nudzia­rzem. Nie jest. Jest pisa­rzem, który staje naprze­ciw czy­tel­nika i zapra­sza go w podróż od nie­szczę­ścia ku rado­ści.

W dal­szej czę­ści książki będę was więc pro­wa­dzić drogą inte­gral­no­ści zbu­do­waną według wzoru, który Dante przed­sta­wił w _Boskiej Kome­dii_. Może­cie czy­tać ją spo­koj­nie i powoli albo pędzić jak olim­pij­scy sprin­te­rzy – decy­zja należy do was. Tak czy ina­czej przed wami cztery etapy. Oto krót­kie stresz­cze­nie tego, co was czeka.

Wasze poszu­ki­wa­nie inte­gral­no­ści roz­pocz­nie się w „ciem­nej dzi­czy”, miej­scu, w któ­rym czu­jemy się zagu­bieni, zmę­czeni, nie­pewni i nie­spo­kojni. To meta­fora Dan­tego na nie­zgod­ność, w któ­rej żyje więk­szość z nas. W pewien spo­sób – a może i w pełni – czu­jemy, że nasze życie nie jest takie, jakie być powinno. Nie wiemy, jak to się stało, że zgu­bi­li­śmy drogę, ani jak ją na nowo odna­leźć. Nie martw się. Znaj­dziemy ją.

Nasz kolejny etap to słynne dan­tej­skie Pie­kło. Mija­jąc je, znaj­dziemy te punkty, w któ­rych kryje się cier­pie­nie – punkty uwię­zione w waszym wewnętrz­nym pie­kle – i uwol­nimy je. Dłu­tem, któ­rego uży­jesz do roz­ku­cia łań­cu­chów, będzie twoje poczu­cie prawdy. Zoba­czysz, że psy­cho­lo­giczne cier­pie­nie zawsze rodzi się z wewnętrz­nego roz­dar­cia mię­dzy tym, w co wie­rzy twój umysł, a tym, co jest dla cie­bie praw­dziwe na naj­głęb­szym pozio­mie. Droga inte­gral­no­ści pomoże ci napra­wić to roz­dar­cie. Doświad­czysz pełni bar­dziej niż kie­dy­kol­wiek wcze­śniej. Ulga będzie nagła i nama­calna.

Kiedy roz­pocz­nie się pro­ces zdro­wie­nia two­jego życia wewnętrz­nego, przej­dziemy do Czyśćca. Lubię pod­da­wać się „inte­gral­nemu oczysz­cza­niu”, pod­czas któ­rego pozby­wam się wszyst­kiego, co zbędne. Na tym eta­pie poszu­ki­wań zmie­nisz swoje zewnętrzne zacho­wa­nie, by paso­wało ono do nowo odna­le­zio­nej wewnętrz­nej prawdy. Im dalej w las, tym łatwiej.

Wresz­cie, kiedy twoje życie wewnętrzne i zewnętrzne będą bli­skie cał­ko­wi­tej inte­gral­no­ści, odnaj­dziesz się w meta­fo­rycz­nym raju. Nie ma tu już pracy do wyko­na­nia, chyba że uznasz za pracę radość z życia, w któ­rym wszystko – psy­chika, kariera, życie miło­sne – działa bez zarzutu. Ostrze­gam: w tym momen­cie możesz zacząć doświad­czać rze­czy tak wspa­nia­łych, że oto­cze­nie będzie ci chciało wmó­wić, że są nie­moż­liwe. Nikt oczy­wi­ście nie nauczył cię dotąd, jak radzić sobie z takimi cudami. Nie martw się. Nauczysz się szybko. Do tego zosta­li­śmy stwo­rzeni.

Tak będzie wyglą­dać nasza podróż. Po dro­dze poja­wią się nie tylko meta­fory Dan­tego, lecz także współ­cze­sne dane naukowe (z zakresu psy­cho­lo­gii, socjo­lo­gii, neu­ro­lo­gii), które uczy­nią tę podróż bar­dziej dostępną i potęż­niej­szą. Opo­wiem praw­dziwe histo­rie moich klien­tów i przy­ja­ciół, ludzi, któ­rych doświad­cze­nia mogą zilu­stro­wać i wytłu­ma­czyć pro­ces, któ­remu będziesz pod­le­gać. Żeby poka­zać, jak to wszystko wygląda od wewnątrz, podam też przy­kłady z mojej wła­snej podróży ku inte­gral­no­ści. Od czasu do czasu zapro­szę cię też do ćwi­czeń, dzięki któ­rym podróż sta­nie się łatwiej­sza i szyb­sza.

Dante w _Boskiej Kome­dii_ wcho­dzi naj­pierw do wiel­kiego dołu (Pie­kło), potem na górę (do Czyśćca). Staje się coraz sil­niej­szy i na szczyt wspina się z coraz mniej­szym wysił­kiem. Potem, ku swo­jemu zdzi­wie­niu, wznosi się na­dal. Leci. Oto, co się dzieje, kiedy luźne, nie­do­pa­so­wane czę­ści ludz­kiego życia osią­gają inte­gral­ność. Dante używa lotu jako meta­fory życia bez gra­nic, życia nie­biań­skiego.

Kiedy podró­żuję samo­lo­tem, to nie­za­leż­nie od pro­ble­mów i opóź­nień, jestem oszo­ło­miona w momen­cie odry­wa­nia się maszyny od ziemi. Nie mogę uwie­rzyć, że tak wielka maszyna unosi się w powie­trze i dalej bez­piecz­nie leci, poko­nu­jąc tysiące mil. Podob­nie czuję się, kiedy widzę ludzi osią­ga­ją­cych inte­gral­ność i zry­wa­ją­cych się do lotu, odnaj­du­ją­cych w życiu sens, miłość i suk­ces. Każ­dego dnia jestem zasko­czona, że i mnie się to udało. Wszystko to wydaje się nie­zwy­kłym, nie­praw­do­po­dob­nym cudem.

Ale nim nie jest. To po pro­stu fizyka.

Jeśli więc jesteś gotowy – a przy­naj­mniej choć tro­chę zacie­ka­wiony – pro­szę, zapnij pasy i ułóż bez­piecz­nie pod sie­dze­niem swój bagaż emo­cjo­nalny. Droga inte­gral­no­ści zabie­rze cię na szczyty, o jakich dotąd nawet ci się nie śniło. Możesz ruszać.