Lisia żona - ebook

1

_Man­dżu­ria, 1908_

Może zna­cie tę histo­rię: póź­nym wie­czo­rem do drzwi niczego nie­podej­rze­wa­ją­cego stu­denta puka piękna kobieta.

– Kto tam? – pyta mło­dzie­niec, wyglą­da­jąc do zanie­dba­nego ogrodu, gdzie w świe­tle księ­życa kwiaty i krzewy gną się w dziwne kształty.

– Wpuść mnie. – Nie­zna­joma ma cza­ru­jący uśmiech i butelkę jego ulu­bio­nego wina ryżo­wego.

Zga­dza się, choć z waha­niem, bo powi­nien się prze­cież uczyć do cesar­skich egza­mi­nów. Co ta dziew­czyna robi tu sama? W końcu wiej­ska willa leży na odlu­dziu! I dla­czego jej oczy tak dziw­nie lśnią w mokrej od desz­czu ciem­no­ści? Docho­dzi jed­nak do wnio­sku, że wszystko w porządku – to pew­nie pro­sty­tutka, którą jego przy­ja­ciele przy­słali tu dla żartu. Piją więc wino, każde wyda­rze­nie pociąga za sobą kolejne i – mimo że ona się rumieni, a jego książki leżą odło­giem – stu­dent spę­dza jeden z naj­przy­jem­niej­szych wie­czo­rów swo­jego życia.

Sęk w tym, że nie­wiele z niego pamięta. Szcze­góły nikną przy bla­sku lampy i śmie­chu. Pożąda jed­nak kolej­nego spo­tka­nia; chwyta jej dło­nie (o bar­dzo dłu­gich pal­cach z ostrymi paznok­ciami) i nie chce ich puścić.

– Miesz­kam tam – oznaj­mia kobieta, wska­zu­jąc dzi­waczny pagó­rek. – Idź tą drogą i miń szczyt, a mój dom będzie czwarty z kolei.

Następ­nego wie­czoru – po tym, gdy słu­żący położy się spać, stu­dent wyru­sza. Gdyby zwra­cał uwagę na takie rze­czy, zorien­to­wałby się, że trakt powoli zanika, aż zostaje z niego led­wie ście­żynka wśród wybu­ja­łej trawy, on jed­nak niczego nie zauważa, tak jest zauro­czony. Wzdłuż szlaku stoi wiele oso­bli­wych domów, wszyst­kie mają ciemne okna przy­po­mi­na­jące puste oczo­doły. Wspa­niałe posia­dło­ści, małe rudery. Na każ­dym nad­prożu wyraź­nie wypi­sano rodowe nazwi­sko. Czwarty dom od szczytu to impo­nu­jący dwo­rek, na bra­mie wid­nieje nazwi­sko Hu¹.

Odwie­dza ją raz po raz, zanie­dbu­jąc naukę, a tym­cza­sem w domu gro­ma­dzi się stos nie­otwar­tych listów od roz­gnie­wa­nych rodzi­ców. Skóra marsz­czy mu się jak zwię­dły liść, puchną mu mig­dałki, a krę­go­słup wygina się w łuk. W końcu zmar­twiony sługa spro­wa­dza mni­cha, by wyrzu­cił z niego złe duchy. Kiedy czar pry­ska, stu­dent zawo­dzi i szlo­cha, upo­ko­rzony oraz wście­kły; drżą­cymi rękami zdziera z sie­bie ubra­nie. Zbiera się zbrojna dru­żyna zło­żona z miej­sco­wych wie­śnia­ków, któ­rzy przy­się­gają, że na spa­dzi­stym pagórku nie ma żad­nych domów ani wiel­kich posia­dło­ści. Tylko dawno zapo­mniany cmen­tarz. Czwarty grób od wierz­chołka, jak wiele chiń­skich mogił, przy­po­mina na wpół zagrze­bany w ziemi domek. Przy pomocy motyk i szpa­dli wła­mują się do środka i odkry­wają, że lego­wi­sko urzą­dził tam sobie lis.

W tej histo­rii zmien­no­kształtny lis zwy­kle koń­czy ugo­to­wany lub nadziany na rożen przez wście­kły motłoch. To jed­nak nie powinno się zda­rzyć, jeśli tylko zacho­wa­cie ostroż­ność. Więk­szość lisów zacho­wuje. Jak ina­czej prze­trwa­ły­by­śmy setki lat? Lis z tej opo­wie­ści był chciwy i głupi – przez takie osob­niki reszta z nas cie­szy się złą repu­ta­cją.

Lisice, powia­dają ludzie, to nik­czemne kobiety.

Nawet w naj­lep­szych cza­sach komuś takiemu jak ja nie­ła­two prze­żyć. Na przy­kład by zła­pać pociąg z Muk­denu do Dalianu, musia­łam wydo­stać się z tra­wia­stych rów­nin Kirinu. Pierw­szy dzień był naj­trud­niej­szy, bo potrze­bo­wa­łam ubrań. Osta­tecz­nie ścią­gnę­łam ze sznura na pra­nie bluzkę i baweł­niane spodnie jakiejś wie­śniaczki. Cno­tliwy lis nie powi­nien kraść, lecz despe­racko potrze­bo­wa­łam odzie­nia. Młoda naga kobieta poja­wia­jąca się na skraju drogi aż prosi się o kło­poty.

Egzy­stuję albo jako mały pso­waty o gęstym futrze, spi­cza­stych uszach i schlud­nych czar­nych łap­kach, albo wła­śnie jako młoda kobieta. Żadna z tych postaci nie zapew­nia mi bez­pie­czeń­stwa w świe­cie rzą­dzo­nym przez męż­czyzn. Prawdę mówiąc, wola­ła­bym wyglą­dać jak czy­jaś babka – dzięki temu zyska­ła­bym przy­naj­mniej odro­binę god­no­ści odpo­wied­niej do mojego wieku. Przy oka­zji chcia­ła­bym odno­to­wać, że więk­szość opo­wie­ści sku­pia się na pięk­nych lisi­cach, które żywią się ener­gią życiową _qi_, nie­wiele zaś mówi się o sam­cach. Kobiety obda­rzone wła­snym rozu­mem, bie­ga­jące wolno i robiące, co im się żyw­nie podoba, bez wąt­pie­nia spo­tkają się z ostra­cy­zmem. Sprytny przy­stojny męż­czy­zna to zupeł­nie inna sprawa. Więk­szość lisich sam­ców prze­cho­dzi na przy­mu­sową eme­ry­turę lub sfin­guje wła­sną śmierć dopiero wtedy, gdy ich nie­sa­mo­wity, wiecz­nie młody wygląd zaczyna nie­po­koić ludzi. Nawet nie pytaj­cie, co myślę o tej dzie­jo­wej nie­spra­wie­dli­wo­ści – z zasady uni­kam sam­ców mojego gatunku.

Zdo­byw­szy strój, poko­na­łam resztę trasy eta­pami, bła­ga­jąc napo­tka­nych ludzi o pod­wózkę. Oczy­wi­ście nie mia­łam pie­nię­dzy. Takie są skutki miesz­ka­nia wśród łąk, patrze­nia, jak chmury dry­fują po bez­kre­snym błę­kit­nym nie­bie, i jedze­nia polnych myszy. Od lat nie byłam w mie­ście. W Muk­de­nie zasta­łam obco­kra­jow­ców sza­sta­ją­cych pie­niędzmi na prawo i lewo oraz wynędz­nia­łych wie­śnia­ków ucie­ka­ją­cych przed gło­dem. Za cza­sów dyna­stii Ming, zanim mia­sto usta­no­wiono man­dżur­ską sto­licą pół­nocy, nosiło nazwę She­ny­ang i było ufor­ty­fi­ko­wa­nym gar­ni­zo­nem. Świat zmie­niał się bez ustanku, lecz bitwy o mia­sta toczyły się jak daw­niej.

Zała­twie­nie pew­nej oso­bi­stej sprawy, o któ­rej opo­wiem wam w przy­szło­ści, zajęło mi wię­cej czasu, niż podej­rze­wa­łam, zdo­ła­łam jed­nak wsiąść do pociągu, odda­jąc się w ręce alfonsa. Powie­dzia­łam mu, że muszę pil­nie dostać się do Dalianu, odle­głego por­to­wego mia­sta.

– Rozu­miem – odparł, głasz­cząc mnie po ramie­niu. Spraw­dza­jąc jakość mięsa. – Wyglą­dasz bar­dzo zdrowo. Nie masz gruź­licy, prawda?

Potrzą­snę­łam głową.

– Jestem silna. Pług cią­gnę lepiej niż nie­je­den wół.

– Odtąd to nie ty będziesz orać – mruk­nął z uśmie­chem. – Chodź ze mną, zała­twię ci posadę niańki. To porządna praca.

Kupił nam bilety. Trze­cia klasa, twarde sie­dze­nia. Zapach potu, solo­nej ryby, żela­zi­sta woń roz­grza­nego metalu. Pociąg był czymś nie­sły­cha­nym. Widy­wa­łam go już, gdy pruł przez łąki niczym meta­lowy koń, wydmu­chu­jący wstęgi czar­nej sadzy. Myśla­łam nawet, by się nim prze­je­chać, ale byłam zbyt zajęta. Zbyt zajęta i zbyt szczę­śliwa. Obna­ża­jąc zęby, odwró­ci­łam się od okna. Nie chcia­łam wspo­mi­nać tego, co stra­ci­łam. Przy­naj­mniej podró­żo­wa­li­śmy szybko. Moje serce dud­niło nie­cier­pli­wie. Zże­rały mnie gniew i nie­po­kój, że jeśli wkrótce nie dotrę do Dalianu, ofiara może mi się wymknąć.

Za oknem kra­jo­braz prze­su­wał się szyb­ciej, niż pędzą cie­nie chmur, i wkrótce zosta­wi­li­śmy za sobą tra­wia­ste rów­niny. Wokół roz­cią­gała się jed­no­stajna sce­ne­ria pół­nocno-wschod­nich Chin: pła­skie smugi brą­zów i sza­ro­ści prze­ry­wane topo­lo­wymi i wierz­bo­wymi zagaj­ni­kami. Alfons obser­wo­wał mnie, gdy pochło­nięta wido­kiem przy­ci­ska­łam twarz do szyby.

– Nie boisz się wyjeż­dżać z domu? – Miał przy­ja­zny spo­sób bycia. Dziew­częta, strzeż­cie się męż­czyzn, któ­rych uśmiech nie obej­muje oczu.

– Nie. – Zwy­kle mówię prawdę. Łga­nie to zbyt wiele zachodu. – To i tak nie był mój praw­dziwy dom.

Uśmiech­nął się pobłaż­li­wie, bez wąt­pie­nia myśląc o jakiejś ucze­pio­nej zbo­cza góry, dotknię­tej nie­szczę­ściem, osa­dzie.

– Dla­czego jesteś sama, bez rodziny?

– Och – rzu­ci­łam. – Kie­dyś mia­łam męża. – Zmarszczka prze­cięła jego czoło, gdy doko­ny­wał pośpiesz­nych kal­ku­la­cji. Czyli nie dzie­wica. – Mia­łam też dziecko.

Jesz­cze gorzej. Cena za mnie spa­dała z każdą chwilą. Jak przy­stało na skromną dziew­czynę, ukry­łam uśmiech za ręka­wem. Tym­cza­sem on dopy­ty­wał, znie­chę­cony:

– Co się stało z twoim mężem?

– Nie jestem już mężatką – ucię­łam cicho. – I szu­kam pew­nego czło­wieka. Man­dżur­skiego foto­grafa zwa­nego Bektu Nikan. Sły­szał pan o nim?

– Nie. – Gdy pociąg zatrzy­mał się na sta­cji, alfons kupił pie­rożki z wie­przo­winą ze świń tuczo­nych śmie­ciami. – Jesz z dużą gra­cją – zauwa­żył.

– Co ma pan na myśli? – Pauza. Usta pełne pie­rożka.

– Takie piękne białe zęby. – Poże­rał wzro­kiem moją gładką skórę, nie­po­zna­czoną dzio­bami po ospie. Moje błysz­czące oczy. Wpa­try­wa­łam się w niego, aż roz­sze­rzyły mu się źre­nice. Zła­pał mnie za łokieć i wypro­wa­dził na kory­tarz. Na moment ogar­nęły mnie wąt­pli­wo­ści – czyż­bym źle osza­co­wała, kiedy należy prze­pro­wa­dzić zasadzkę? Nie dało się go jed­nak powstrzy­mać. W kory­tarzu pchnął mnie na roz­ko­ły­saną ścianę. Jedną ręką chwy­cił mnie za włosy. Drugą macał pod moją bluzką. Szarp­nę­łam się instynk­tow­nie, lecz w kobie­cym ciele byłam za słaba. To zawsze naj­więk­sze nie­bez­pie­czeń­stwo czy­ha­jące na każdą lisicę. Gdy­bym nie uwa­żała, mógłby mi zła­mać kark. Dysząc, przy­ci­snął wargi do moich warg, jego oddech cuch­nął stę­chli­zną niczym ściek. Zamknę­łam oczy, powoli wzię­łam oddech i zebra­łam myśli.

Nie­długo potem męż­czy­zna leżał na pod­ło­dze z oczami wywró­co­nymi ku górze. Wciąż oddy­chał. Prze­szu­ka­łam mu kie­sze­nie, wzię­łam port­fel i powlo­kłam jego ciało w stronę otwar­tych drzwi wagonu. Prze­wra­cało mi się w żołądku. Czy ktoś nad­cho­dził? Pociąg z drże­niem prze­chy­lił się na zakrę­cie. Ener­gicz­nie pchnę­łam alfonsa. Wyto­czył się z wagonu jak worek mąki i stur­lał po nasy­pie.

Wra­ca­jąc na miej­sce, ukrad­kiem otar­łam twarz i popra­wi­łam włosy zaple­cione w dwa schludne war­ko­cze jak u pierw­szej lep­szej słu­żą­cej. Samot­nie podró­żu­jąca dziew­czyna zwra­cała uwagę. Oparł­szy głowę o szybę, by uspo­koić przy­spie­szone tętno, ukła­da­łam w myślach moż­liwe sce­na­riu­sze. Choć nie było tłumu, w wago­nie trze­ciej klasy podró­żo­wało wielu man­dżur­skich żoł­nie­rzy zna­nych jako cho­rą­żo­wie, każdy z cha­rak­te­ry­styczną fry­zurą: czę­ściowo ogo­lona głowa i długi war­kocz.

Czasy nie nale­żały do spo­koj­nych ani bez­piecz­nych. Rządy zało­żo­nej na pół­nocy dyna­stii Qing – man­dżur­skiej, nie chiń­skiej – chy­liły się ku upad­kowi. Mimo że ród wła­dał Chi­nami od trzech stu­leci, spo­łe­czeń­stwo wciąż uwa­żało jego człon­ków i człon­ki­nie za najeźdź­ców i kipiało znie­cier­pli­wie­niem. Nie poma­gało, że na tro­nie zasia­dała obec­nie cesa­rzowa wdowa, nie­gdy­siej­sza kon­ku­bina, o któ­rej plot­ko­wano, że wytruła wro­gów. Tym­cza­sem Rosja­nie i Japoń­czycy, któ­rzy pra­co­wi­cie odkra­wali sobie po kawałku pół­noc­nego wschodu, zaj­mo­wali miej­sca w wago­nach pierw­szej klasy. Chiny, pomy­śla­łam ponuro, poże­rane są jak pie­czone pro­się. Powin­nam uwa­żać, by to samo nie spo­tkało mnie.

W końcu jeden z man­dżur­skich cho­rą­żych wkro­czył do akcji i usiadł obok.

– Skąd jesteś?

– Z Kirinu.

– Nie wyglą­dasz mi na tutej­szą. Jesteś Man­dżurką? – Zer­k­nię­cie na moje nie­za­ban­da­żo­wane stopy w wypla­ta­nych ze słomy butach.

Man­dżu­ro­wie nie prak­ty­kują krę­po­wa­nia stóp, choć Chiń­czycy Han kul­ty­wują je od pra­wie tysiąca lat. Okropny zwy­czaj, zawsze tak uwa­ża­łam. Żadne inne stwo­rze­nia nie pętają w ten spo­sób swo­ich samic: w deli­kat­nym wieku czte­rech lub pię­ciu lat łamie się dziecku skle­pie­nie stopy i ban­da­żuje ją tak, by przy­po­mi­nała kopyto. Dziew­czynki mogą wtedy jedy­nie dro­bić, krzy­wiąc się z bólu i przy­trzy­mu­jąc sto­łów oraz krze­seł, byle zdjąć cię­żar ze zła­ma­nych pal­ców. Biedne maleń­stwa dziel­nie prze­ły­kają łzy, bo wie­rzą, że dzięki temu ktoś ważny wybie­rze je na żonę.

Wzru­szy­łam ramio­nami, igno­ru­jąc pyta­nie, lecz żoł­nierz się nie zra­żał.

– Jedziesz do Dalianu?

– Tak.

– Po co?

– Szu­kam męż­czy­zny.

Par­sk­nął na to śmie­chem i klep­nął się w brzuch.

– No to już nie musisz szu­kać, bo przed sobą masz porząd­nego chłopa!

– Nie szu­kam porząd­nego chłopa – wyja­śni­łam z uśmie­chem. – Poluję na mor­dercę.2

_Muk­den_

„W śniegu zna­le­ziono ciało”.

Męż­czy­zna pociera twarz. Drga mu lewa powieka.

Detek­tyw pochyla się w przód. Jest wcze­śnie i wscho­dzące słońce maluje prze­ciw­le­głą ścianę na zło­to­ró­żowy kolor. Sie­dzą przy pustym sto­liku w popu­lar­nej restau­ra­cji obsłu­gu­ją­cej boga­tych i mod­nych miesz­kań­ców Muk­denu. Z kro­kwi zwi­sają czer­wone latar­nie, a wiel­kie okrą­głe stoły i krze­sła z pali­san­dru stoją w goto­wo­ści, jakby w każ­dej chwili do środka mógł wśli­znąć się znany poli­tyk ze swoją świtą, śmie­jąc się i wydmu­chu­jąc chmury papie­ro­so­wego dymu. Gu, wła­ści­ciel lokalu, wezwał detek­tywa na spo­tka­nie: sześć tygo­dni temu w pobli­skim zaułku odkryto zwłoki kobiety.

Nie było żad­nych śla­dów prze­stęp­stwa, mówi Gu. Pew­nie zasnęła i zamar­zła na śmierć. To naj­bar­dziej praw­do­po­dobny sce­na­riusz. Przy­gryza wargę. Powia­do­miono lokalne wła­dze i zabrano ciało do miej­skiej kost­nicy. To smutna, lecz pospo­lita histo­ria, myśli detek­tyw, zwłasz­cza w tym lodo­wa­tym mie­ście wysu­nię­tym daleko na pół­nocny wschód Chin, daw­nej sto­licy man­dżur­skiej dyna­stii. Dla­czego więc Gu zabie­gał o jego usługi w tak dys­kretny spo­sób?

– Prawdę mówiąc, jej ciała wcale nie zna­le­ziono w zaułku. Sie­działa oparta o tylne drzwi mojej restau­ra­cji. Per­so­nel poin­for­mo­wał mnie wcze­snym ran­kiem i pota­jem­nie prze­nie­śli­śmy szczątki ulicę dalej. Nie zro­bi­li­śmy nic złego! – Przy­biera defen­sywną postawę, ucieka spoj­rze­niem. – Ale gdyby roze­szło się, że zna­le­ziono ją na naszym progu, ludzie zaczę­liby plot­ko­wać.

Trup przy­nosi pecha, szcze­gól­nie gdy czło­wiek pro­wa­dzi popu­larny lokal spe­cja­li­zu­jący się w orga­ni­za­cji wesel i uro­czy­stych ban­kie­tów. Gu zapewne prze­ku­pił urzęd­ni­ków, by wyci­szyli sprawę. Detek­tyw zasta­na­wia się, dla­czego go tu wezwano, skoro denatki pozbyto się bez pro­blemu.

– Musi ją pan ziden­ty­fi­ko­wać. Mie­li­śmy ostat­nio pożar w kuchni, dokład­nie mie­siąc po zna­le­zie­niu zwłok, i moja żona sądzi, że to duch tej kobiety mści się za prze­nie­sie­nie ciała. Żona kon­sul­to­wała się z mni­chem, który twier­dzi, że do prze­pro­wa­dze­nia rytu­ału reli­gij­nego potrzebne nam jej nazwi­sko. – Męż­czy­zna mruga ner­wowo. – Była ubrana jak kur­ty­zana. Nie chcia­łem mieć nic wspól­nego z ucie­ki­nierką z bur­delu.

Wiele waż­nych osób ma powią­za­nia z prze­stęp­czo­ścią zor­ga­ni­zo­waną. Detek­tyw, niski, krzepki męż­czy­zna o psim wyglą­dzie, sztyw­nieje.

– Co się stało z cia­łem?

– Zostało pocho­wane. Minął mie­siąc. – Gu bębni pal­cami o wypo­le­ro­wany blat, jakby w ten mroźny pora­nek wolał prze­by­wać gdzie­kol­wiek indziej, byle nie tu.

– Gdzie ją zna­le­ziono?

Wła­ści­ciel wstaje gwał­tow­nie.

– Pokażę panu.

Ciemne przej­ście o zatłusz­czo­nych ścia­nach wie­dzie do kuchni. Tam znaj­dują się drzwi wycho­dzące na wąską uliczkę, sze­roką na led­wie metr dwa­dzie­ścia, bie­gnącą wzdłuż dwu­pię­tro­wej bryły restau­ra­cji. Górny pawi­lon nie ma przed­niej ściany, więc przy dobrej pogo­dzie ludzie sie­dzą bli­sko balu­strady i popi­jają her­batę, scho­wani za wiszą­cymi para­wa­nami z trzciny. Jed­nak uliczkę wyty­czono z boku, z dala od cie­kaw­skich spoj­rzeń. Cią­gnie się wzdłuż muru aż do kuchni. Po prze­ciw­nej stro­nie – goły mur.

– Sprzą­tacz zna­lazł ją tuż po otwar­ciu drzwi. Na szczę­ście byłem na miej­scu, bo zaj­rza­łem tu o świ­cie, by spraw­dzić księgi rachun­kowe. Ina­czej bie­dak mógłby stra­cić głowę i zacząć bie­gać z wrza­skiem po oko­licy. – Gu garbi ramiona, szy­ku­jąc się na powiew zimo­wego powie­trza zza otwie­ra­nych drzwi. Mecha­nizm tro­chę się zacina. – Sie­działa oku­tana na stop­niu. Gdy chło­pak szarp­nął za klamkę, wpa­dła do środka. Ależ ryk­nął! W pierw­szym odru­chu chcia­łem powia­do­mić wła­dze, ale potem zda­łem sobie sprawę, jak źle mogłoby to dla nas wyglą­dać. Ni­gdy wcze­śniej jej nie widzia­łem, więc nie wiem, czemu posta­no­wiła zamar­z­nąć aku­rat na naszym progu. Musia­łem wziąć na restau­ra­cję duży kre­dyt i z tru­dem uisz­czamy comie­sięczne opłaty. Jeśli inte­res upad­nie, jeste­śmy skoń­czeni. Dla­tego powie­dzia­łem sprzą­ta­czowi, żeby pomógł mi ją dźwi­gnąć. Prze­nie­śli­śmy ją na róg ulicy. Na szczę­ście było tak wcze­śnie, że nikt się tu nie krę­cił. Chło­pak jest tro­chę powolny, więc kaza­łem mu przy­siąc, że nikomu nie powie. Z tego samego powodu pana popro­si­łem o pomoc. – Spo­gląda na gościa bła­gal­nie. – Ma pan dosko­nałą repu­ta­cję.

Detek­tyw kiwa głową, rozu­mie bowiem, co klient ma na myśli. „Detek­tyw” to nie jest naj­wła­ściw­sze okre­śle­nie. Sam uważa się raczej za zała­twia­cza. Kogoś, kto neu­tra­li­zuje napię­cia, aran­żuje umowy. Jed­nak jego naj­więk­szą zaletą jest umie­jęt­ność wychwy­ce­nia kłam­stwa.

Od dzie­ciń­stwa umiał wykryć fałsz. Nikt inny zdaje się nie sły­szeć tego tajem­ni­czego odgłosu, cichego ostrze­że­nia, które roz­lega się, kiedy kłam­stwo opusz­cza czy­jeś usta i niczym psz­czoła unosi się na wyso­kość warg. W mło­do­ści detek­tyw krótko uczęsz­czał do szkoły na opłot­kach Muk­denu. Pewien star­szy chło­piec przy­niósł na obiad trzy bułeczki na parze nadzie­wane soczy­stym mię­sem i zawi­ścią pozo­sta­łych uczniów. Jed­nak gdy w porze posiłku roz­wi­nął tobo­łek, w środku zostały tylko dwie bułeczki.

Oskar­że­nia śmi­gały po podwó­rzu, dopóki detek­tyw nie syk­nął:

– Sam ją zja­dłeś! Nie uda­waj, że ktoś ci ukradł!

Miał wtedy osiem lat, był mały jak na swój wiek, głowę miał wielką jak arbuz. Wciąż pamięta wyraz szoku, a następ­nie nie­na­wi­ści na obli­czu chłopca, który poma­wiał innych o kra­dzież. Dwie sekundy póź­niej wylą­do­wał z twa­rzą w pia­chu, a z lewego noz­drza cie­kła mu krew.

Do dziś nie roz­gryzł, po co star­szy kolega kła­mał. Czy zamie­rzał oskar­żyć nie­lu­bia­nego rówie­śnika? A może kie­ro­wał nim jeden z tych nie­wy­ja­śnio­nych impul­sów: chęć zasia­nia fer­mentu i wytrą­ce­nia z rów­no­wagi ich łagod­nego nauczy­ciela o smut­nym wyglą­dzie? Tak czy ina­czej, ta pierw­sza lek­cja, któ­rej gorycz zmie­szała się ze sma­kiem pia­chu, nauczyła go, jak ważne jest trzy­ma­nie wie­dzy w sekre­cie.

Teraz jest star­szy, ma pałą­ko­wate nogi i obli­cze przy­wo­dzące na myśl pysk wier­nego psi­ska, toteż ludzie przy­pi­sują jego sku­tecz­ność mądro­ści i doświad­cze­niu. Dziw­nym zrzą­dze­niem losu zwą go Bao – tak jak legen­dar­nego sędziego dyna­stii Song, który roz­wią­zy­wał sprawy kry­mi­nalne. Sędzia Bao był tak bar­dzo znany ze swo­ich umie­jęt­no­ści deduk­cyj­nych, że wręcz pod­nie­siono go do rangi boga. Tak więc, gdy tylko detek­ty­wowi tra­fia się nowa sprawa, może być pewien, że poja­wią się żarty, uwagi, a nawet prze­sądny strach, iż oto nad­ciąga sam Bao Gong mający prze­pro­wa­dzić śledz­two.

Bao szybko roz­gląda się wokół. Widział tysiące takich zauł­ków. Jedyną inte­re­su­jącą cechą tego jest to, że – jak zauwa­żył wła­ści­ciel – nie ma do niego dostępu z żad­nego innego budynku. To, że nie­zna­joma posta­no­wiła zamar­z­nąć na jego progu, istot­nie zakra­wało na złą wróżbę. Czy z powodu pokąt­nego prze­nie­sie­nia zwłok Gu drę­czyły wyrzuty sumie­nia, czy też naprawdę docho­dziło tu do nad­przy­ro­dzo­nych zja­wisk, jak wspo­mniany pożar w kuchni?

– Była lekko ubrana, nie miała okry­cia wierzch­niego.

– Jak wyglą­dał jej strój?

– More­lowa _chan­gyi_ wyszy­wana w kwiaty, luźne spodnie i pozła­cane ozdoby do wło­sów. Krzy­kliwa kre­acja, jak u zawo­do­wej damy do towa­rzy­stwa. Śnieg przy­krył ją niczym war­stwa mąki ryżo­wej. Nie mogłem zro­zu­mieć, dla­czego wyszła tak lekko ubrana.

– Czy ciało było sztywne, kiedy je prze­no­si­li­ście?

Gu zamyka oczy, pró­buje sobie przy­po­mnieć.

– Miała lodo­wate dło­nie i stę­żałe rysy, ale więk­sze mię­śnie jesz­cze nie zesztyw­niały. – Wygląda, jakby zro­biło mu się nie­do­brze.

A więc od jej śmierci nie minęło wiele czasu. Może led­wie kilka godzin.

– I jest pan pewien, że nie było śla­dów prze­stęp­stwa?

– Póź­niej sły­sza­łem, że lekarz sądowy nie zna­lazł żad­nych ran. Śmierć nastą­piła z przy­czyn natu­ral­nych. – Restau­ra­tor znów prze­cho­dzi do defen­sywy. – Poza tym miała taką minę…

– Wyglą­dała na prze­stra­szoną? – Bao wie, że twa­rze umar­łych mogą przy­brać zbo­lały, wręcz nie­ziem­ski wyraz.

– Nie, na zachwy­coną. Uśmie­chała się. – Gu pociera twarz. – Nie jestem w sta­nie wyra­zić, jakie to było prze­ra­ża­jące. Twarz i otwarte oczy opró­szył śnieg, więc wyglą­dała jak panna młoda w dzień ślubu, zer­ka­jąca zza welonu – jakby zoba­czyła coś wspa­nia­łego!

Zbity z tropu Bao dopy­tuje:

– Jest pan prze­ko­nany, że wyglą­dała na szczę­śliwą?

– Tak. Począt­kowo powie­dzia­łem sobie, że miała chyba dobrą śmierć, nic więc nie szko­dzi, że prze­su­nę­li­śmy ciało. Ale gdy wspo­mnia­łem o tym żonie, bar­dzo się zanie­po­ko­iła. Stwier­dziła, że to robota lisa.

Bao powoli wypusz­cza powie­trze. Od zamierz­chłych cza­sów lisów oba­wiano się i darzono je sza­cun­kiem. U zara­nia dzie­jów nie­biań­skie lisy ucho­dziły za istoty boskie. Póź­niej, za cza­sów dyna­stii Tang i Song, zyskały repu­ta­cję chy­trych oszu­stów potra­fią­cych przy­bie­rać ludz­kie kształty. Dziś jed­nak w ich nad­przy­ro­dzone moce wie­rzą głów­nie wie­śniacy.

Gu krzywi twarz w gry­ma­sie.

– Żona pocho­dzi z pół­nocy, gdzie uwa­żają, że lis może zwa­bić czło­wieka w śmier­telną pułapkę. Codzien­nie pła­cze i powta­rza, że jeste­śmy prze­klęci; że nie powi­nie­nem był doty­kać ani prze­no­sić ciała. Odcho­dzę od zmy­słów! Restau­ra­cja cie­szy się popu­lar­no­ścią, ale mocno się zapo­ży­czy­łem, żeby ją otwo­rzyć. Dopiero zaczy­namy wycho­dzić na swoje. – Ponie­waż Bao mil­czy, wła­ści­ciel dodaje szybko: – Sły­sza­łem od naszego wspól­nego zna­jo­mego, że inte­re­suje się pan lisami. W prze­ciw­nym razie nie ośmie­lił­bym się pana kło­po­tać. Cho­dzą zresztą słu­chy, że roz­waża pan przej­ście na eme­ry­turę.

Bao czuje, jak mrowi go skóra czaszki. Latami badał każdą wzmiankę o lisach w kon­tek­ście róż­nych nie­zwy­kłych wyda­rzeń. Przy­ja­ciele śmieją się z niego, sądząc, że to nie­groźna pasja, a klienci pół­gło­sem powta­rzają plotki o gościach, któ­rzy odwie­dzają go o zmierz­chu. Bao kwi­tuje je uśmie­chem.

A jed­nak to prawda – lisy nie­zmier­nie go inte­re­sują.3

Nie­je­den męż­czy­zna lubi mawiać, że nie­złe z niego ziółko. Czę­sto towa­rzy­szą temu mru­gnię­cie i uśmiech. „Lepiej uwa­żaj, panienko – zdają się suge­ro­wać jego brwi – bo twarda ze mnie sztuka”. Ale wystar­czy skie­ro­wać roz­mowę na zabój­stwo i zaraz się wyco­fują. Pamię­tam, że w cesar­skich Chi­nach kara za mor­der­stwo zawsze nale­żała do naj­bar­dziej okrut­nych. Nic dziw­nego, że moja uwaga o polo­wa­niu na mor­dercę skło­niła man­dżur­skiego cho­rą­żego do szyb­kiego odwrotu, co z kolei zapew­niło mi spo­kojną podróż do Dalianu.

Tam pociąg zatrzy­mał się w falu­ją­cym obłoku pary, a ja wysia­dłam wraz z tłu­mem pasa­że­rów. Pewna kobieta miała na sprze­daż żywe, spę­tane gęsi. Ich dłu­gie szyje wysta­wały żało­śnie z koszyka.

– Za ile? – spy­ta­łam, prze­su­wa­jąc pal­cem po upie­rzo­nej szyi. Ptak się wzdry­gnął. Kobie­cie zabły­sły oczy. Szybko wymie­niła cenę, a ja bez tar­go­wa­nia się się­gnę­łam do port­fela alfonsa i jej zapła­ci­łam.

Ni­gdy nie wia­domo, jak się sprawy poto­czą. Każda naj­mniej­sza zmiana powo­duje zawi­ro­wa­nie w zamieci moż­li­wo­ści. Posta­no­wi­łam nabyć dwie śliczne, tłu­ściut­kie gęsi, co wpły­nęło na kształt całego mojego śledz­twa (okre­śle­nie to brzmi dużo lepiej niż słowa takie jak „zemsta” czy „krwawy dług”). Tasz­cząc ptaki, zacho­dzi­łam w głowę, co mnie opę­tało, że je kupi­łam. Może prze­prawa z alfon­sem wstrzą­snęła mną bar­dziej, niż chcia­łam przy­znać. Mój począt­kowy plan, by zna­leźć cichy zaułek, gdzie mogła­bym je zjeść, oka­zał się śmie­chu wart. Dalian, czy też Dal­nij, jak nazy­wają go Rosja­nie, był teraz wiel­kim, nowo­cze­snym mia­stem.

Jego głę­boki, wolny od lodu port poło­żony na czubku Pół­wy­spu Lia­otuń­skiego, ceniono już za rzą­dów dyna­stii Tang – prze­cho­dził kolejno przez man­dżur­skie i rosyj­skie ręce, by obec­nie zna­leźć się w japoń­skich. Rosja­nie roz­pla­no­wali mia­sto w stylu zachod­nim, lecz utra­cili Dalian po nie­daw­nej woj­nie rosyj­sko-japoń­skiej. Jak zaob­ser­wo­wa­łam, wędru­jąc sze­ro­kimi bul­wa­rami, Japoń­czycy pra­co­wi­cie włą­czyli się w jego budowę.

Nie doce­ni­łam tempa, w jakim toczyły się sprawy. Doszłam do wnio­sku, że miesz­ka­nie na tra­wia­stych rów­ni­nach i patrze­nie, jak chmury płyną po nie­bie, mnie zmięk­czyło. Co ja sobie myśla­łam? Że położę gdzieś swój posy­ku­jący tobo­łek i po pro­stu pożrę jego zawar­tość? To mogłoby się udać w jakiejś wio­sce, ale nie w tęt­nią­cym życiem nowo­cze­snym mie­ście! Słońce zacho­dziło, zale­wa­jąc ulicę jasnym, smut­nym świa­tłem w kolo­rze żół­tych for­sy­cji. Daw­niej patrzy­łam, jak jego pro­mie­nie pozła­cają łąki. Na kola­nach zamiast roz­złosz­czo­nej gęsi trzy­ma­łam dziecko. Cie­płe, senne. Pełne mleka i słod­kich snów. Żal powraca w naj­mniej ocze­ki­wa­nych momen­tach, jak zło­dziej krad­nący radość.

Ból w mojej piersi ni­gdy nie znik­nie; ta zie­jąca, krwawa ciem­ność, która pochło­nęła mnie na dwa ostat­nie lata. Grób mojego dziecka na dale­kiej pół­nocy porósł trawą. Całymi mie­sią­cami kła­dłam się na nim każ­dej nocy w próż­nej nadziei, że ogrzeję córeczkę. Było tak zimno, a ona była taka mała i stra­ci­łam ją na zawsze. Kry­jąc twarz w gru­dach suchej ziemi, myśla­łam, że umrę z roz­pa­czy i furii. Ale w prze­ci­wień­stwie do nie­bosz­czy­ków żyjący docho­dzą do sie­bie. Ponuro ucze­pi­łam się myśli o zemście, tej cien­kiej żyły wypeł­nio­nej krwią, która pul­so­wała i utrzy­my­wała mnie przy życiu. Czło­wie­kiem, który zle­cił jej śmierć, był man­dżur­ski foto­graf zwany Bektu Nika­nem.

Na dwa lata ślad po nim zagi­nął, nie­dawno odkry­łam jed­nak, że udał się na połu­dnie, do Dalianu. Nie­zwłocz­nie ruszy­łam w pościg, lecz teraz z kon­ster­na­cją prze­ko­na­łam się, że mia­sto jest dużo więk­sze, niż się spo­dzie­wa­łam. Jak mia­łam zna­leźć Bektu i jed­no­cze­śnie zapew­nić sobie schro­nie­nie? Incy­dent w pociągu jedy­nie potwier­dził, jakie nie­bez­pie­czeń­stwa czy­hają na samotną młodą kobietę. Gdyby zaata­ko­wało mnie dwóch, lub wię­cej męż­czyzn, mogliby mnie poko­nać.

Kiedy przy­gnę­biona patrzy­łam na drogę, obok przy­sta­nęły kobieta w śred­nim wieku i jej sędziwa słu­żąca. Napo­tkaw­szy mój wzrok, ode­szły pośpiesz­nie. Kilka chwil póź­niej słu­żąca wró­ciła. Wysoka i ner­wowa, przy­po­mi­nała zająca z wiel­kimi, wyłu­pia­stymi oczami.

– Czy te gęsi są na sprze­daż? – Ski­nę­łam głową. – Skąd pocho­dzą?

– Z pół­nocy – odpar­łam. Wyglą­dały mi na przy­kłady wiej­skiego chowu: małe i raczej twarde.

– Ty też stam­tąd jesteś?

– Tak, z Kirinu.

Zda­wało się, że z jakie­goś powodu ją to ucie­szyło. Gdy­bym zechciała zanieść ptaki do domu jej pani, otrzy­ma­ła­bym dodat­kową zapłatę. Zgo­dzi­łam się, bo i tak nie mia­łam dokąd pójść. Pod­czas mar­szu kobieta zasy­pała mnie pyta­niami. Skąd pocho­dzę? Czym się zaj­mo­wała moja rodzina? Udzie­la­łam mgli­stych odpo­wie­dzi, ponie­waż też mia­łam do niej parę pytań. Na przy­kład: czy sły­szała o tej nowej sztuce zwa­nej foto­gra­fią i czy w Dalia­nie ktoś ją prak­ty­kuje?

Odrze­kła:

– Och! To pasja naszego mło­dego pani­cza. Zna wielu foto­gra­fów, bo jego przy­ja­ciel pro­wa­dzi stu­dio.

Nie­cier­pli­wie przy­śpie­szy­łam kroku. Przy odro­bi­nie szczę­ścia wkrótce namie­rzę foto­grafa, który przy­je­chał z Muk­denu.

Celem naszej wędrówki oka­zała się tra­dy­cyjna chiń­ska apteka. Ostra, gorzka woń zaata­ko­wała moje noz­drza już z daleka: _dang gui_ na nie­re­gu­larne mie­siączki, żeń-szeń, czer­wone dak­tyle i inne środki, które nale­żało ugo­to­wać ze świń­skimi nóż­kami lub ogór­kami mor­skimi, by powstała lecz­ni­cza zupa. Budy­nek wznie­siono z sza­rej cegły i pokryto fali­stą dachówką, a okapy ozdo­biono rzy­ga­czami w kształ­cie zwie­rząt. Sklep zda­wał się pro­spe­ro­wać, sądząc po sze­ro­kiej fasa­dzie i nie­prze­rwa­nym stru­mie­niu klien­tów, któ­rzy wycho­dzili ze środka, ści­ska­jąc zawi­nięte w papier pakiety suszo­nych ziół i korzeni. Zza impo­nu­ją­cego dwu­pię­tro­wego sklepu wyzie­rały niż­sze dachy i wewnętrzne dzie­dzińce, a także dom miesz­kalny.

Wej­ście od frontu zare­zer­wo­wano dla klien­tów, nie dla obszar­pa­nych wie­śnia­czek nio­są­cych gęsi, weszły­śmy więc boczną bramą. Poin­stru­owano mnie, bym wypu­ściła ptaki w dużej zagro­dzie dla dro­biu za kuch­nią. Gorzki zapach lekarstw ustą­pił miej­sca napły­wa­ją­cemu z kuchni aro­ma­towi duszo­nego boczku. Zaczęło mi bur­czeć w brzu­chu. Słu­żąca kazała mi cze­kać na dzie­dzińcu, aż wróci ze swoją panią, kobietą, która jako pierw­sza wypa­trzyła mnie i moje gęsi. Nosiła kre­ację z jedwa­biu i dobrej jako­ści bawełny, jak przy­stało na żonę boga­tego kupca. Jej palec zdo­bił pier­ścio­nek z bla­do­bia­łego jade­itu przy­po­mi­na­jący grudkę bara­niego tłusz­czu.

Przyj­rzała mi się uważ­nie. Miała gładką, pulchną twarz i naoli­wione czarne włosy. Mię­dzy brwiami i w opa­da­ją­cych kąci­kach ust wid­niały zmarszczki wyglą­da­jące jak ślady na spra­so­wa­nym tofu odsą­czo­nym na płót­nie.

– Sły­sza­łam, że pocho­dzisz z Kirinu. Szu­kasz pracy? Jest bar­dzo łatwa, będziesz usłu­gi­wać star­szej pani.

– Ile ma lat?

– Jest po sześć­dzie­siątce.

Stłu­mi­łam prych­nię­cie. W moich oczach sześć­dzie­siąt to nie­dużo. W tym wieku ludzie dopiero zaczy­nają rozu­mieć, że pogoda ni­gdy nie będzie im posłuszna, że praw­dziwa miłość zda­rza się naj­wy­żej dwa razy w życiu i że jedno nie­roz­ważne „tak” wypo­wie­dziane w mło­do­ści może splą­tać twoje losy z cudzymi na dłu­gie lata. To jed­nak nie miało zna­cze­nia.

– Dla­czego ja?

Więk­szość ludzi poszu­ku­ją­cych słu­żą­cej nie spro­wa­dza do domu wędrow­nych han­dla­rek wysta­ją­cych na ulicy ze swoim dro­biem. Kobieta nie wyglą­dała na głu­pią. Jej wygięte w pod­kówkę usta suge­ro­wały, że mogłaby zli­czyć wszyst­kie pary pałe­czek w swo­jej kuchni.

– Moja teściowa jest bar­dzo wybredna w kwe­stii tego, kto się nią zaj­muje. Ale jeśli przy­je­cha­łaś z pół­nocy, może się zgo­dzi. Sama też stam­tąd pocho­dzi. – Ścią­gnęła wargi. Naj­wy­raź­niej nie była to cała histo­ria, ponie­waż jed­nak pil­nie potrze­bo­wa­łam dachu nad głową, pod­czas gdy będę szu­kać ofiary, zgo­dziłam się. – Zanim podej­mie decy­zję, będzie się chciała z tobą zoba­czyć.

Przed roz­mową gospo­da­rze zapew­nili mi czy­ste ubra­nia, gorącą kąpiel i porządny posi­łek. Skoro ofe­ro­wali takie warunki, musieli być bar­dzo zde­spe­ro­wani, zaczę­łam się więc zasta­na­wiać, jakie okropne obo­wiązki wcho­dziły w grę.

– Pierw­sze spo­tka­nie musi odbyć się po zmroku. To jeden z jej warun­ków, zanim kogo­kol­wiek zatrudni.

Unio­słam brwi. Teraz, gdy już tu byłam, w tym prze­dziw­nym domu za apteką, nie­mal czu­łam woń tajem­nicy snu­jącą się po krę­tych kory­ta­rzach. A może był to tylko zapach duszo­nego boczku?

Po gorą­cej kąpieli wrę­czono mi czy­sty strój i miskę ryżu zmie­sza­nego z jęcz­mie­niem, okra­szo­nego duszo­nym bocz­kiem i kapu­stą sito­watą. Zro­biło się późno i w domu zapa­dła cisza – dopiero wtedy słu­żąca powio­dła mnie kory­ta­rzami i w górę po stro­mych scho­dach z wypo­le­ro­wa­nego drewna. Wyko­nano je z myślą o małych, krę­po­wa­nych sto­pach, toteż każdy sto­pień był nie szer­szy niż dłoń. Pro­wa­dziły do kobie­cych kwa­ter.

Na pię­trze znaj­do­wał się prze­stronny pokój dzienny z bal­ko­nem wycho­dzą­cym na dzie­dzi­niec. Okna były otwarte, wpusz­cza­jąc do środka wio­senną noc, a obok krze­sła z pali­san­dru paliła się lampa. Na krze­śle sie­działa drobna star­sza kobieta. Jej wypro­sto­wana syl­wetka sko­ja­rzyła mi się z prze­sia­du­ją­cymi w oknie pie­skami: czuj­nymi, choć bojaź­li­wymi.

Jej pło­chli­wość mnie zasko­czyła. Wnio­sku­jąc ze słów gospo­dyni, spo­dzie­wa­łam się wiedźmy trzę­są­cej całym domem, ona jed­nak spra­wiała wra­że­nie nie­mal zalęk­nio­nej. Gdy nasze spoj­rze­nia się spo­tkały, sze­rzej otwo­rzyła oczy.4

Kiedy Bao był dziec­kiem, jego stara nia­nia zabrała go do lisiej kapliczki na tyłach domu sąsiada. To bóg, powie­działa, zgi­na­jąc jego małą rączkę w swo­jej szorst­kiej i poczer­wie­nia­łej dłoni.

Lisi bóg miesz­kał w ciem­nej świą­tynce, nie­wiele więk­szej od otwar­tej z przodu skrzynki, tuż za domem sąsiada. Zbu­do­wano ją przed jaki­miś pięć­dzie­się­cioma laty, po tym, jak poważna cho­roba nie­mal zabrała dziadka obec­nego wła­ści­ciela.

– Był bar­dzo cho­ro­wity, a jego matka nie miała innych synów – opo­wia­dała nia­nia. – Modliła się więc do huxiana, lisiego bóstwa, i któ­rejś nocy miała sen.

Weszli przez niską furtkę. Naj­wy­raź­niej stara pia­stunka miała w zwy­czaju odwie­dzać świą­tynkę za cichym przy­zwo­le­niem słu­żą­cych z dru­giego domu. Przy­dało to całej eska­pa­dzie tajem­ni­czo­ści i aury cze­goś zaka­za­nego. W rodzi­nie Bao ści­śle prze­strze­gano zasad kon­fu­cja­ni­zmu – ojciec ni­gdy nie pochwa­lał czcze­nia zwie­rząt, narze­kał, że to nic innego jak wiej­ski zabo­bon. W pół­noc­nych Chi­nach lisa, jeża, łasicę, szczura i węża uznaje się za _wuda­men_, Pięć Wiel­kich Domostw, czyli pomniej­sze bóstwa bogac­twa i pomyśl­no­ści. Ojciec uzna­wał to za nie­do­rzecz­ność. Dla­czego bóg for­tuny miałby peł­zać na brzu­chu lub gnieź­dzić się w wil­got­nych norach? Bao musiał zgo­dzić się z tą logiką, choć gdy tam­tego dnia drep­tał za nia­nią, prze­szedł go dreszcz zachwytu.

– O czym był ten sen? Ten o dziadku sąsiada?

– Och – rzu­ciła pia­stunka – więc jed­nak słu­cha­łeś?

Zaśmiał się nieco pło­chli­wie. Moc­niej chwy­cił ją za rękę. Czuł się nie­swojo, zakra­da­jąc się do ogrodu na tyłach cudzego domu, mimo że rodziny utrzy­my­wały raczej przy­ja­zne sto­sunki.

– W tam­tym cza­sie ów dzia­dek był led­wie małym chłop­cem, takim jak ty, choć mie­wał ataki cho­roby, pod­czas któ­rych toczył pianę z ust. Jego matce przy­śnił się sta­rzec w jedwab­nej sza­cie, który oznaj­mił, że jeśli wznie­sie dla niego świą­ty­nię na tyłach domu, jej syn wyzdro­wieje. I tak się stało! – Bao pamięta uśmiech w gło­sie kobiety, ale jej twarz cał­kiem roz­myła się w jego pamięci. – Dla­tego dziś pomo­dlimy się do huxiana, by zabrał twój…

Dziwne, że ni­gdy nie może sobie przy­po­mnieć, co dokład­nie chciała dla niego wymo­dlić. Słowa roz­pły­nęły się niczym smuga dźwięku, a może po pro­stu nie uwa­żał. Był wtedy taki mały, taki malutki, że musiał się­gać w górę, by ją zła­pać za rękę. Nie dora­stał nawet do rygla w ogro­do­wej furtce. Wciąż pamięta jed­nak oświe­tlone słoń­cem liście i olbrzy­mie łodygi bam­busa. Spę­dził sporo czasu, włó­cząc się po zagaj­niku, pod­no­sząc liście i prze­ska­ku­jąc nad mło­dymi pędami, pod­czas gdy nia­nia uwi­jała się przy kapliczce.

Ciemne, otwarte z przodu pudło ze spa­dzi­stym dasz­kiem wyko­nano z wysma­ga­nego żywio­łami sza­rego drewna. W środku stał kamienny posą­żek, wypro­sto­wany i smu­kły. Jak zauwa­żył chło­piec, przy­po­mi­nał bar­dziej kota niż lisa.

– Cii! – upo­mniała go prędko sta­ruszka i prze­pro­siła bóstwo za jego nie­uprzej­mość. To także pamięta – że jej zło­żone dło­nie drżały lekko, gdy zapa­lała ofiarne kadzi­dełka.

Kiedy teraz o tym myśli, uświa­da­mia sobie, że wła­śnie po tej wizy­cie jego uszy zaczęły odróż­niać prawdę od kłam­stwa. Co dokład­nie stało się z nim w ten sło­neczny pora­nek pod liśćmi bam­busa? Wspo­mnie­nie znika, a on wraca myślami do obec­nej sytu­acji.

Ciało kobiety zna­le­zione w śniegu.

Fale głodu gnają wie­śnia­ków do mia­sta, gdzie umie­rają w zauł­kach i zama­rzają w naprędce skle­co­nych schro­nie­niach. Te zwłoki należą jed­nak do mło­dej kobiety, któ­rej nie bra­ko­wało ani jedze­nia, ani porząd­nych ubrań. Tak jak suge­ro­wał Gu, wła­ści­ciel restau­ra­cji, była praw­do­po­dob­nie kur­ty­zaną z dziel­nicy roz­ko­szy. Jedną z tych kobiet, które wynaj­muje się na przy­ję­cia, gdzie śpie­wają, grają na _qin_ i kokie­te­ryj­nie prze­ko­ma­rzają się z klien­tami, dole­wa­jąc im wina. Ważni goście wybie­rają dziew­częta, które chcą zabrać do domu, jakby były dese­rem lub dodat­kową atrak­cją.

Bao wzdy­cha. Spro­wa­dza­nie zbie­głych kobiet to zada­nie, któ­rego zwy­kle unika, lecz ta bez­i­mienna dziew­czyna zasłu­guje na upa­mięt­nie­nie. Jej lekki ubiór i brak okry­cia mogą zaska­ki­wać. Gu powie­dział, że tam­tej nocy pano­wał mróz. Tak siar­czy­sty, że śnieg zsu­wał się z fali­stych dachów, two­rząc syp­kie zaspy. Dla­czego zasnęła wśród nich, ogar­nięta rado­snym deli­rium?

Żona Gu upie­rała się, że to robota lisów. Na dźwięk tych słów serce Bao fik­nęło oso­bli­wego koziołka, jakby znów był dziec­kiem w sze­lesz­czą­cym bam­bu­so­wym gaju. Od dawna towa­rzy­szy mu poczu­cie, że lisy i jego nie­zwy­kła umie­jęt­ność roz­po­zna­wa­nia prawdy są ze sobą ści­śle sple­cione – ta tajem­nica zżera go przez więk­szość życia.

Przy­śpie­sza­jąc kroku, Bao kie­ruje się do dziel­nicy roz­ko­szy, buty śli­zgają mu się na oblo­dzo­nych kocich łbach. Tu, na pół­nocy, budynki wznie­siono z cegły i sza­rego kamie­nia, dachówki są śli­skie i ciemne od top­nie­ją­cego śniegu. Mię­dzy budyn­kami i w poprzek ulicy wiszą rzędy czer­wo­nych latarni. Nocą zapa­lają się, spo­wi­ja­jąc dziel­nicę różo­wa­wym, opty­mi­stycz­nym bla­skiem. Zupeł­nie ina­czej niż o poranku w dniu takim jak ten, gdy mokre chod­niki pokrywa war­stwa zakrze­płych szmat i podar­tego papieru.

Bao zaga­duje per­so­nel róż­nych przy­byt­ków, pyta, czy nie zgi­nęła im ostat­nio jakaś dziew­czyna. Pewien księ­gowy infor­muje, że dwie miesz­kanki dziel­nicy zmarły nie­dawno na gruź­licę, a jedna ucie­kła. Robi pauzę z dło­nią zawie­szoną nad cięż­kimi czar­nymi pacior­kami liczy­dła.

– Ta zagi­niona była z Pawi­lonu Feniksa.

– Sły­szał pan jakieś plotki o lisach?

– O lisach? – Księ­gowy ze zdu­mie­niem unosi wzrok. – Ma pan na myśli te zwy­kłe czy _huli­jing_, lisie duchy?

– Obo­jęt­nie. Ktoś coś wspo­mi­nał?

– Jeden z naszych por­tie­rów przy­się­gał, że późną nocą widział przed her­ba­ciar­nią bia­łego lisa. Usły­sza­łem o tym, kiedy pod koniec mie­siąca przy­szedł po wypłatę.

– Co to był za dzień?

Księ­gowy otwiera rejestr i podaje datę: tej samej nocy zwłoki kobiety wylą­do­wały pod tyl­nymi drzwiami Gu.

Bao gwał­tow­nie wypusz­cza powie­trze, ści­ska mu się żołą­dek.

– Był pewien, że to lis?

– Ja myśla­łem, że widział bia­łego psa, ale on upie­rał się co do ogona. Praw­dziwa lisia kita, mówił. Pro­sił o dodat­kowe pie­nią­dze, chciał bowiem pójść do świą­tyni i pod­dać się egzor­cy­zmom. Oczy­wi­ście odmó­wi­łem. – Roz­mówca spo­gląda na Bao prze­ni­kli­wie. – Jeśli inte­re­sują pana lisy, powi­nien pan poga­dać z Bektu Nika­nem.

– Kto to taki?

– Man­dżur­ski foto­graf, który na zle­ce­nie kilku przy­byt­ków robił kur­ty­za­nom zdję­cia do kata­logu. Zaj­rzał tu, gdy doszły go słu­chy, że nasz por­tier mówił o bia­łym lisie. Dziwny człek, źle mu z oczu patrzy. Dziew­częta nie­zbyt go lubiły.

– Dla­czego pytał o lisy?

– Zale­żało mu na skó­rze bia­łego lisa. Powie­dział, że ludzie dobrze zapłacą, by dać się z nią sfo­to­gra­fo­wać. – Księ­gowy krzywi się mimo­wol­nie.

Lisy – Bao dobrze o tym wie – budzą lęk, ale są też czczone jako bóstwa. Poza tym kradną męż­czy­znom oddech – ich _qi_, życiową ener­gię, napę­dza­jącą każ­dego czło­wieka. Słynny uczony Ji Yun, który miał na ich punk­cie obse­sję, rzekł kie­dyś: „Ludzie i przed­mioty to dwa różne gatunki, lisy zaś pla­sują się gdzieś pomię­dzy; ciem­ność i świa­tło cha­dzają róż­nymi ścież­kami, lisy zaś pla­sują się gdzieś pomię­dzy”.

Prze­strzeń mię­dzy świa­tłem a ciem­no­ścią ozna­cza cie­nie. Nie­po­ko­jące kró­le­stwo wie­rzą­cych. Bao cza­sem roz­waża, czy zali­cza się do tej kate­go­rii. Z pew­no­ścią brak mu wiary sta­rej niani, która co tydzień drep­tała do lisiej świą­tynki z drob­nymi ofia­rami w postaci cia­sta lub owo­ców. Nie miała pra­wie nic wła­snego – nawet swo­jego pokoju, bo odkąd Bao był nie­mow­lę­ciem, spała na pod­ło­dze przy jego łóżku. Była upar­cie prze­sądną wie­śniaczką, która bar­dzo go kochała. Temu nie spo­sób zaprze­czyć.

Wtedy znów zaczyna wspo­mi­nać dzie­ciń­stwo i dzień, w któ­rym odkrył, że sły­szy kłam­stwa.