Literatura polsko-żydowska 1861-1918. Antologia - ebook

W tomie, który jest rezultatem wieloletnich kwerend i studiów Redaktorek, po raz pierwszy zaprezentowana została polskiemu czytelnikowi panorama literatury polsko-żydowskiej powstającej w latach 1861–1918 – twórczości dotąd niewznawianej, mało znanej i rzadko badanej. Panorama ta ma kilka istotnych wymiarów. Po pierwsze, otrzymujemy obraz środowiska polsko-żydowskich literatów publikujących swe utwory na łamach prasy żydowskiej w języku polskim, wydawanej w różnych zaborach od lat sześćdziesiątych XIX wieku aż po próg niepodległości. Po drugie, uzyskujemy wgląd w ewolucję i zróżnicowanie ideowe tego środowiska: od formujących się od lat sześćdziesiątych XIX wieku kręgów integracjonistycznych – po syjonistyczne, rosnące w siłę od przełomu wieków. Po trzecie, Autorki książki zaprezentowały rodzajową, gatunkową i tematyczną rozmaitość tej twórczości – od liryki o charakterze społecznym i utworów dydaktycznych dla dzieci, poprzez tendencyjne i rodzajowe obrazki, nowele, opowiadania, aż po dramat o tematyce obyczajowej i politycznej. Po czwarte, w przypadku autorów bardziej znanych czy uznanych – takich jak na przykład Aleksander Kraushar czy Janusz Korczak – Redaktorki zdecydowały się ogłosić utwory nieprzedrukowywane w dotychczasowych edycjach, co przyczynia się do wzbogacenia i zniuansowania wizerunków pisarzy.

WSTĘP  7

POEZJA   11
Aleksander Kraushar Pieśń Żyda rolnika  11
Henryk Merzbach Równouprawnienie  13
Rozalia Saulsonowa Rachelka  14
Marcin z Rusi Czerwonej Pieśń o Polsce  14
Modlitwa za Ojczyznę. Chorał 16
Aron Lewita Pogrzeb w nocy (Podanie z 1831 r.)  17
Alfred Nossig Pojednanie  19
Franciszka Arnsztajnowa O, nie mów nic, matko!  20
Mieczysław Th emerson Ocknij że się!  21
Leo Belmont ***  21
Anzelm Luttwak Pieśń o Purimie  22
Seweryn Gottlieb Marzyciele  23
Zapał Za Kiszyniew  24
Fryderyk Tobiasz Aszkenazy Nad jeziorem Golusu  25
Jan Kirszrot Herzl  26
Wilhelm Berkelhammer (Berwil) Chanuka  26
Abraham Ehrlich Pamięci przodków  27
Leo Belmont Po pogromie  28
Adela Zylbersztajnowa Pamięci Elizy Orzeszkowej  30
Henryk Kohn ***  30
Karol Rosenfeld W noc pesachową  33
O wstań na bój  33
Tisza b’ab   34
Zygmunt Meller Pobudka (do braci w Golusie)  34
Najdroższe marzenie  35
Samuel Hirszhorn Eliza Orzeszkowa (z powodu piątej rocznicy jej zgonu)   35
Henryk Heiman Do mego narodu  36
Do Braci-Polaków  37
Kiedyż?   37
Karol Rosenfeld Golus  38
Jakub Appenszlak Sonet  38
Dusza żydowska (tryptyk)  39
Samuel Hirszhorn Kąpiel rytualna  41
Berek Joselowicz  42
Na starą nutę  44
Apolinary Hartglas Powstań więc, ludu mój, i żądaj!  44

PROZA
Al. L. Szczęście i religia  47
Maria Alfa Bez rozwodu. Szkic z życia żydów polskich  50
Regina Pniowerówna Lajbuś. Szkic  55
Historia bez tytułu  63
b.m. Sprzedana  65
Róża Pomeranz-Melzer Widzenie rabi Meiera (podanie ludowe)   66
Natan Zylbersztajn Którędy droga? Nowela 70
Helena Segel Przebudzenie  92
F. Kreczowski [Wilhelm Feldman] Nasi bohaterzy. Powieść [Fragment]  95
Wilhelm Feldman Jankiel-faktor  99
Róża Pomeranz-Melzer Oszołomiony Icek  107
Czesława Endelmanowa-Rosenblattowa Ruchla żołnierka (Z galerii typów nieinteresujących)  110
Antonina Sonnenstrahl Umi bachajoh  114
Marek Scherlag Z życia  116
Ofiara   119
Michał Wirth Żydówka  123
Czesław Halicz [Czesława Endelmanowa-Rosenblattowa] Opowieść o pomarańczy  126
Henryk Lichtenbaum Dzień pobożnego żyda  129
A. Kallas [Aniela Korngutówna] Wybory 134
Maria Blumberg Sądny dzień w obozie. Urywek ze wspomnień starego żołnierza   143
Cecylia Kuhmerkerówna Cudotwórca  146
Moja sąsiadka  151
Jakub Appenszlak Nienapisana nowela z życia żydowskiego  157
Rachela Häring [Rachela Korn] Za co?  163
Janusz Korczak [Henryk Goldszmit] Z wojny  165

DRAMAT
A. Kallas [Aniela Korngutówna] Bez wiary. Sztuka w pięciu aktach   167
Wilhelm Feldman Sądy boże. Dramat w 4 aktach z życia żydowskiego   193
Marek Arnstein Nieskończona pieśń. Obrazek dramatyczny z życia wyrobników żydowskich w jednym akcie  242
Dawid Malz Dr Mojżesz Blum. Sztuka z życia żydowskiego w 3 aktach   254
Jakub Lewkowicz Salomea Blumstein. Obrazek dramatyczny z życia żydowskiego
w jednym akcie  276

BIOGRAMY AUTORÓW  285