Miś Kolabo - ebook

1

TAJNE

Źródło: tw.¹ ps. „Zenek”

Przyjął: ppor. A. Król

Miejsce: restauracja Ludowa

Wyciąg z informacji uzyskanej w dniu 9.10.1980 r. od TW ps. „Zenek” pozostającego na kontakcie inspektora A. Króla

Zdaniem tw. ps. „Zenek” spośród aktywistów strajkowych KWK „Gottwald” jest tylko jedna osoba ciesząca się autentycznym autorytetem i popularnością wśród załogi: działacz związkowy i (do strajku) członek Rady Zakładowej Niechciał Norbert.

Według słów tw. „Zenek” jest to osoba niekonfliktowa, o słusznych poglądach politycznych. Spokojna, skłonna do kompromisu. To bezpartyjny związkowiec, do strajku i budowy nowych związków skłoniła go fasadowość starych związków. W czasie strajku jego wypowiedzi nacechowane były rzeczowością i dotyczyły jedynie postulatów płacowych, socjalnych, pracowniczych, zaopatrzenia. W przeszłości Niechciał, kilka razy próbując pomóc szykanowanym lub wykorzystywanym robotnikom, naraził się poprzedniemu i aktualnemu dyrektorowi naczelnemu. Tolerowano go jednak z powodu powiązań towarzyskich i rodzinnych jego żony z kilkoma członkami aparatu partyjno-administracyjnego w naszym mieście. Z racji sytuacji rodzinnej (jego teściem był towarzysz Rudzki, były I Sekretarz Komitetu Miejskiego PZPR, wieloletni dyrektor kopalń naszego zjednoczenia) nie będzie na pewno aktywny w atakowaniu i oczernianiu aktywu polityczno-gospodarczego. Żonaty, bezdzietny, sporo czasu prywatnego poświęcał pracy społecznej. Materialnie powodzi mu się bardzo dobrze.

Ppor. A. Król

Tow. Koprowski:

Zebrać bliższe dane dotyczące Niechciał Norberta i przepracować go pod kątem ewentualnego operacyjnego wykorzystania. W zależności od uzyskanych materiałów podejmiemy decyzję co do dalszego postępowania wobec wyżej wymienionego.

2

TAJNE

spec. znaczenia

28.10.1980 r.

Zatwierdzam

28.10.1980 r.

Z-ca Komendanta Wojewódzkiego

Milicji Obywatelskiej ds. SB

w miejscu

Raport w sprawie zarejestrowania ob. Niechciała Norberta

jako kandydata na tajnego współpracownika¹

Z rozpoznania osób posiadających bezpośrednie dotarcie do środowiska figurantów² SOS³ krypt. „Szychta” wynika, że możliwość zorganizowania wśród nich wartościowego osobowego źródła informacji⁴ w kategorii tw. istnieje wyłącznie w odniesieniu do ob. Norberta Niechciała. Aktualnie pełni on funkcję z-cy przewodniczącego Komisji Zakładowej NSZZ „Solidarność” kopalni „Gottwald”. Wytypowano go, gdyż jest jedyną osobą, która dzięki osobistym przymiotom, fachowości i autentycznej popularności wśród górników i koksowników ma dużą szansę na szybki awans i wejście do gremiów kierowniczych nowych związków.

Kolejne osobowe źródło informacji umożliwiłoby też pełniejszą ochronę operacyjną⁵ KWK „Gottwald”. W tej sytuacji wnioskuję o zarejestrowanie wymienionego jako kandydata na tw. i przystąpienie do opracowywania jego osoby pod kątem pozyskania.

Kier. Sekcji V Wydziału III A

Por. January Obara3

TAJNE

29.10.1980 r.

Naczelnik Wydziału III Biura C¹

Ministerstwa Spraw Wewnętrznych

w Warszawie

Szyfrogram

Z uwagi na konieczność podjęcia pilnych działań operacyjnych proszę o udzielenie informacji o:

Niechciał Norbert, s. Franciszka i Władysławy z d. Grzelak, ur. 14.11.1925 r., wieś Marianka, powiat Kępno, narodowość i obywatelstwo: polskie, pochodzenie społeczne: chłopskie.

Zastępca Naczelnika Wydz. III A KWMO

Kpt. mgr Leon Tracz4

TAJNE

spec. znaczenia

12.11.1980 r.

Uzasadnienie doboru i plan opracowania Niechciała Norberta – kandydata na tajnego współpracownika

Uzasadnienie doboru:

Ob. Norbert Niechciał to figurant Sprawy Operacyjnego Rozpracowania¹ krypt. „Szychta”. Wieloletni etatowy Związku Zawodowego Górników na KWK „Gottwald”, znany był w środowisku jako autentyczny związkowiec dbający o sprawy pracownicze załogi. W sierpniu 1980 r. jako jedyny etatowy działacz związkowy przystąpił do strajku i był jednym z liderów strajkujących. Jest znany jako człowiek rozsądny, skłonny do dialogu i kompromisu.

Bezpartyjny, nie odnotowano, aby przejawiał wrogą postawę polityczną. Aktualnie aktywny działacz nowopowstających związków, cieszący się dużym autorytetem wśród załogi. Ma duże szanse, aby odgrywać rolę przywódcy. Pełni obecnie funkcję z-cy przewodniczącego Komisji Zakładowej NSZZ „Solidarność” KWK „Gottwald”.

Dzięki rodzicom żony dobrze sytuowany, nie przywiązuje wagi do pieniędzy, więc wykluczone pozyskanie z wykorzystaniem materialnego wynagrodzenia. W grę wchodzi tylko werbunek w oparciu o komprmateriały² lub materiały obciążające³. Jest na to szansa, biorąc pod uwagę znaczny udział kadry kopalni i aparatu związkowego w nadużyciach stwierdzanych od wielu lat w jednostkach organizacyjnych zjednoczenia.

Według wiarygodnej, wieloźródłowej informacji operacyjnej figurant wraz z żoną planuje wizytę we Francji i wkrótce złoży podanie o paszport. W zależności od zebranych materiałów i rozwoju sytuacji operacyjnej zostanie zgłoszony wniosek o zgodę na przeprowadzenie rozmowy werbunkowej pod legendą⁴ Wydziału Paszportów tutejszej Komendy.

Cel werbunku:

– gromadzenie informacji o działalności i zachowaniu osób będących figurantami SOR krypt. „Szychta”,

– pełna kontrola operacyjna obiektu,

– wprowadzenie do gremiów kierowniczych nowo powstających związków naszego osobowego źródła informacji.

Plan przedsięwzięć operacyjnych w sprawie pozyskania

figuranta:

1/ Celem dotarcia do figuranta, określenia stopnia jego oddziaływania na załogę KWK „Gottwald”, a także rozpoznania jego osobowości i charakteru, kontaktów osobistych, służbowych i związkowych, życia rodzinnego, nałogów, słabości (ze szczególnym uwzględnieniem ewentualnych komprmateriałów) zadaniowani będą TW ps. „Jerzyk”, „Zenek”, „Adamski”, kontakt operacyjny⁵ ps. „JS” oraz kontakty służbowe⁶ „GW”, „WA”.

Wykona: pracownicy obsługujący osobowe źródła informacji

Termin: 15.12.1980 r.

2/ Pod odpowiednią legendą zostaną przeprowadzone rozmowy operacyjne z wytypowanymi osobami z załogi KWK „Gottwald” , Koksowni i Kopalni „Victoria” i innych jednostek organizacyjnych zjednoczenia celem pogłębienia znajomości figuranta, jego kontaktów, cech osobowych, zainteresowań, nawyków, nałogów, przyzwyczajeń, słabości itd.

Wykona: por. G. Koprowski

Termin: 15.12.1980 r.

3/ Pogłębienie rozpoznania figuranta i jego rodziny od strony miejsca zamieszkania poprzez wykorzystanie możliwości operacyjnych Komisariatu III MO.

Wykona: por. G. Koprowski

Termin: 15.12.1980 r.

4/ Sprawdzenie figuranta w dostępnych nam kartotekach: rejestr BDO, ewidencji ludności, Wydziału Paszportów, kartoteka kryminalna, Ruchu Drogowego, Izby Wytrzeźwień.

Wykona: por. G. Koprowski

Termin: częściowo zrealizowane, pozostałe przedsięwzięcia zrealizowane będą do 15.12.1980 r.

5/ Poprzez Wydział C dokona się szczegółowej analizy czynnych i wyeliminowanych źródeł informacji zamieszkujących w pobliżu miejsca zamieszkania figuranta w celu operacyjnego ich wykorzystania.

Wykona: por. J. Masztalerz

Termin: 15.12.1980 r.

Inspektor Sekcji V Wydziału III A

Por. Grzegorz Koprowski5

TAJNE

spec. znaczenia

Wydział III A

data: 12.11.1980 r.

KW MO

W miejscu

Egz. Nr 2

UZUPEŁNIENIE MELDUNKU NR 12

Sprawa Operacyjnego Rozpracowania

KR 17892

„Sztolnia”

187/80

Dnia 7 listopada b.r. czołowi działacze Solidarności KWK „Gottwald” Niechciał Norbert, Grabek Andrzej, Żwirko Alojzy zostali przesłuchani przez prokuraturę na okoliczność kolportażu na terenie kopalni druku związkowego zawierającego rysunek z karykaturą Pierwszego Sekretarza KPZR. Wcześniej przesłuchano w charakterze świadków Komendanta Straży Przemysłowej i Sekretarza KZ PZPR „Gottwalda”, którzy widzieli ww. rozdających górnikom wzmiankowane bezdebity.

Do sprawy powyższej przesłuchiwani są w charakterze świadków wytypowani przez nas pracownicy kopalni. Dotychczas przesłuchano 6 osób.

Chor. Stanisław Noga

Insp. S. V Wydz. III

Zastępca Naczelnika

A Wydziału III A

kpt. mgr Leon Tracz6

TAJNE

spec. znaczenia

dnia 14.11.1980 r.

INFORMACJA OPERACYJNA

opracowana na podstawie akt paszportowych

Niechciał Norbert, syn Franciszka i Władysławy z d. Grzelak, ur. 14.11.1925 r., wieś Marianka, powiat Kępno, narodowość i obywatelstwo polskie, pochodzenie społeczne chłopskie, wykształcenie średnie techniczne, pracownik umysłowy KWK „Gottwald” (etatowy działacz związkowy), żonaty, bezdzietny, bezpartyjny, zamieszkały: Szczawno-Zdrój, ul. 22 Lipca 169.

Rysopis: wzrost średni, oczy niebieskie, włosy ciemne, znaków szczególnych nie posiada.

Rodzina zamieszkała w kraju:

– brat: Niechciał Antoni, ur. 1918, rolnik, zamieszkały: wieś Mroczeń, powiat Kępno.

Wymieniony trzykrotnie wyjeżdżał z żoną na pobyt czasowy do Francji, na zaproszenie rodziny żony (reemigrantki z 1945 r.): r. 1971 – trzy tygodnie, 1974 – dwa tygodnie, 1978 – trzy tygodnie.

1975 – dwa tygodnie, Włochy, cel turystyczny, własne środki dewizowe w Banku PKO.

Ani ww., ani jego małżonka nie naruszyli dotychczas przepisów paszportowych i celnych.

Ww. wraz z żoną złożyli 10.11.1980 r. wnioski o wydanie paszportów na wyjazd do Francji w oparciu o zaproszenie rodziny. Decyzją naczelnika Wydziału IV KW MO z dn. 29.10.1980 r. wydano postanowienie o zastrzeżeniu wyjazdu za granicę dla Niechciał Norberta do krajów kapitalistycznych w okresie: 29.10.1980–29.10.1984 r.

Por. J. Żarski

7

TAJNE

17.11.1980 r.

Tow. por. Grzegorz Koprowski!

Do operacyjnego wykorzystania.

Pogłębić uzyskane informacje.

L. Tracz

Notatka służbowa

W dniu dzisiejszym uzyskano informację operacyjną, że figurant naszego Wydziału (sprawa operacyjnego rozpracowania krypt. „Zawał”) – Antoni Dela w rozmowie prowadzonej z żoną wypowiadał się m.in. na temat Norberta Niechciała. Scharakteryzował go jako ostrożnego, bojaźliwego, obserwatora, a nie czynnego uczestnika. Dela utrzymuje kontakty ze środowiskiem wrocławskiej inteligencji znanym z prezentowania postaw zachowawczo-klerykalnych, a pozostających w zainteresowaniu Wydziału IV¹ KW MO we Wrocławiu. Jest to nieprzejednany klerykał i aktywny uczestnik dwóch prowokacyjnych głodówek. W cytowanej rozmowie Dela skrytykował postawę Niechciała, który – jego zdaniem – uważa Solidarność za związek zawodowy i niechętny jest współpracy z klerem i opozycją polityczną. Niechciał wg Deli to ateista i antyklerykał. Dziwił się, że człowiek, który wżenił się w rodzinę aparatczyka, teraz działa w Solidarności. Zdaniem A. Deli „za dużo wśród działaczy «S» jest ateuszy i przefarbowanych czerwonych lisów”. Przypomniał też, że na ostatniej masówce w kopalni „Gottwald” oprotestował słowa Niechciała, gdy ten powiedział, że górnicy nieufnie traktują obecność tzw. doradców z KOR-u czy ROPCiO.

Inspektor Wydziału IV

L. Kowalik8

TAJNE

Wyciąg z akt osobowych działu kadr KWK „Gottwald”

Uzupełnienie naszych danych

Przekazał: kontakt służbowy „WA”

Przyjął: por. G. Koprowski

Data: 17.11.1980 r.

Niechciał Norbert ukończył szkołę powszechną we wsi Grębanin, pow. Kępno.

W latach 1945–1946 – robotnik w tartaku w Laskach, poczta Mroczeń, pow. Kępno,

W latach 1947–1949 – służba wojskowa, zakończona w stopniu kaprala.

W latach 1949–1950 – robotnik w Fabryce Skrzyń, Kępno.

W latach 1950–1952 – zatrudniony w Nowej Hucie.

W 1953 r. zatrudniony w koksowni „Victoria”, po kilku miesiącach skierowany do Technikum Chemicznego dla Robotników Wysuniętych w Gliwicach.

Po dwóch latach nauki (kończy wydział urządzeń i instalacji przemysłu chemicznego) wraca do pracy na koksowni (stanowisko: mistrz zmianowy).

1 stycznia 1957 r. przechodzi do KWK „Gottwald”. Początkowo technik BHP, później etatowy pracownik aparatu związkowego. Do dzisiejszego dnia nieprzerwanie tu zatrudniony.

12.04.1958 r. zawiera związek małżeński z Barbarą Rudzką, córką Józefa i Marianny z d. Kosmulskiej.

W latach 1968–1972 – dodatkowo zatrudniony na pół etatu jako nauczyciel zawodu w Górniczej Szkole Zawodowej.

Ceniony jako sumienny i rzetelny pracownik produkcji, a później ofiarny i oddany pracy związkowiec i społecznik.

Przynależność do organizacji społecznych:

Związek Walki Młodych (1945–1948),

Związek Młodzieży Polskiej (1948–1956),

Związek Zawodowy Górników (1953–1980),

Towarzystwo Przyjaźni Polsko-Radzieckiej (1945–)

Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Górnictwa

(1957–)

Polski Związek Hodowców Gołębi Pocztowych

(1957–1969)

Aktywny organizator sierpniowego strajku na KWK „Gottwald”, od września 1980 r. mocno zaangażowany w organizację kopalnianej „Solidarności”.

Pełnił funkcję członka Komitetu Założycielskiego Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego, następnie Komisji Zakładowej NSZZ Solidarność w KWK „Gottwald”.

Parokrotnie odznaczany:

1965 – Brązowy Krzyż Zasługi,

1966 – Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego,

1967 – Srebrny Krzyż Zasługi,

1970 – Złoty Krzyż Zasługi.

Za zgodność:

por. Grzegorz Koprowski9

POUFNE

1.12.1980 r.

Meldunek przygotowany przez dzielnicowego na bazie wywiadu środowiskowego

W miejscu zamieszkania figurant jest lubiany i szanowany. Warunki materialne bardzo dobre (poniemiecka duża willa z ogrodem plus samochód). Uczynny, chętny do pomocy sąsiedzkiej. Uchodzi za człowieka spokojnego i uczciwego. Tryb życia prowadzi normalny. Alkoholu nie nadużywa, awantur nie urządza. Pali umiarkowanie. Stan zdrowia dobry. Niepraktykujący, oblicze polityczne nieznane. W wolnym czasie uprawia ogród, hoduje króliki. W l. 60. był gołębiarzem. Zlikwidował gołębnik na żądanie żony i sąsiadów. Niespecjalnie udziela się towarzysko, domator, w przeciwieństwie do swej małżonki, która – jak opowiadają sąsiedzi – lubi towarzystwo i zabawę. Raz zbyt głośna nocna zabawa zakończyła się (po zgłoszeniu przez jednego z sąsiadów) interwencją patrolu MO (5.12.1978 r.) Żona figuranta (od wielu lat na rencie inwalidzkiej) często wyjeżdża do znajomych poza miejsce zamieszkania.

Małżonka figuranta lubiana mniej, córka „Francuzów”, tj. reemigrantów z Francji. Na osiedlu mówi się, że jest zarozumiała, zadziera nosa, bo jej ojciec pełnił w województwie, w górnictwie i w Partii bardzo odpowiedzialne funkcje. Wyżej wymieniona ma burżuazyjne, zachodnie nawyki: lubi się stroić (ubiera się w Peweksie i komisach we Wrocławiu), przez wiele lat miała gosposię i praczkę. Niechciałowie od 1968 r. zamieszkują dużą willę umeblowaną antykami.

Majątek odziedziczyli po rodzicach żony Barbary (oboje pobierali dodatkowo francuskie emerytury).

Udział w strajku i zaangażowanie się figuranta w działalność nowych związków u niektórych sąsiadów i znajomych budzi zdziwienie i sprzeciw. Jeden z sąsiadów nie kryje się z poglądem, że figurant (zięć znanego i ważnego działacza partyjnego) zdradził własne środowisko. Na odcinku zawodowym, zdaniem naszych informatorów, był zawsze ceniony.

W najbliższym sąsiedztwie zamieszkują przedstawiciele inteligencji pracującej, tj. dyrektorzy aktualni i emerytowani z naszego zjednoczenia, sekretarze komitetów, lekarze plus palestra, więc dyskrecjonalne zebranie większej ilości informacji o powyższych było utrudnione.

Niechciał Norbert przez tutejszą komendę MO nie jest notowany ani też nie był zatrzymywany.

Chor. Z. Dyląg10

TAJNE

4.12.1980 r.

Notatka służbowa

W dniu dzisiejszym, odbyłem rozmowę z podjętym z archiwum naszym byłym tw. ps. „Marcin”, do 1969 r. na kontakcie Wydziału IV. Z informacji archiwalnych wynika, że źródło wyeliminowano z sieci, a dokumentację złożono w archiwum ze względu na utratę dotarcia do figuranta (przeniesienie do parafii w innym województwie) sprawy, w której było wykorzystywane. W latach 1957–1969 był cennym współpracownikiem Wydziału IV (agentura manewrowa¹). Z aktualnych informacji operacyjnych III Komisariatu MO wynika, że ww. osoba posiada najprostsze, bezpośrednie i naturalne dotarcie do Niechciałów. Jest ich sąsiadem i wieloletnim znajomym. Mieszka w zdewastowanej poniemieckiej willi, w której jest czterech lokatorów. Żyje ze skromnej emerytury i korzysta z pomocy materialnej syna, oficera LWP. Wieloletnia, zaufana sąsiadka, kiedy Niechciałowie wyjeżdżają na urlop, opiekuje się ich domem. Szczególnie bliskie kontakty miała z żoną Niechciała. Aktualnie te kontakty są luźniejsze. Rozmowę przeprowadzono w III Komisariacie MO pod pretekstem wezwania jako świadka wybryku chuligańskiego, jaki miał miejsce w Szczawnie kilka dni wcześniej. Z rozmowy wywnioskowałem, że „Marcin” nadal jest bardzo pozytywnie ustosunkowany do naszej służby. Do podjęcia współpracy odnosi się chętnie. Pomoże nam w sprawie Niechciałów. Prosił tylko, żeby nie angażować go do innych spraw, z których nie mógłby się wywiązać. Źródło – emeryt jest osobą schorowaną, porusza się wyłącznie o kulach. Prosi także, by mógł zdawać relacje ustne lub przygotowywać tylko krótkie notatki (rozwijane ustnie na spotkaniu z oficerem prowadzącym), ma kłopoty z koordynacją ruchów rąk. Intelektualnie wciąż sprawny. Niedawno brał udział w telewizyjnej „Wielkiej grze” i dotarł do finału. Był wyraźnie wzruszony, kiedy wręczyłem mu bombonierę i koniak. Wezwałem też taksówkę, by odwiozła źródło do domu.

Tw. ps. „Marcin” został przeze mnie zadaniowany na zbliżenie się do Niechciałów i przygotowywanie regularnych doniesień z pozyskanymi o nich informacjami.

Por. G. KoprowskiNOTA O AUTORZE

Kokociński Piotr – polonista, prozaik, autor scenariuszy filmowych i sztuk teatralnych. Urodził się 28 września 1953 roku we Wrocławiu. Studiował polonistykę na Uniwersytecie Wrocławskim. W roku 1978 debiutował w „Miesięczniku Literackim” opowiadaniem _Rozmowy na produkcji_. Jest autorem wielu opowiadań i tekstów publicystycznych na temat wojska i subkultury żołnierskiej. W 1992 roku „Dialog” opublikował jego scenariusz do filmu _Samowolka_ (1993, reż. Feliks Falk). W 1997 roku w Wydawnictwie Dolnośląskim ukazała się powieść _Samowolka_.

Opowiadanie _Miś Kolabo_, wydrukowane w „Rzeczpospolitej” było zalążkiem sztuki dla Teatru Telewizji (2002, reż. Ryszard Bugajski).

Napisał też z Krzysztofem Szwagrzykiem scenariusz dla Sceny Faktu Teatru TVP _Golgota Wrocławska_ (2008, reż. Jan Komasa).------------------------------------------------------------------------

¹ TW – tajny współpracownik – najwyższa kategoria agentury Służby Bezpieczeństwa. Osoba w pełni świadomie współpracująca z SB (wyrażała zgodę na współpracę, z reguły podpisywała zobowiązanie, wybierała sobie pseudonim).

² Pion III A w jednostkach MSW zajmował się „ochroną operacyjną”, czyli „zapobieganiem wrogiej działalności, rozpoznawaniem wrogo działających osób i wykrywaniem sprawców przestępstw antypaństwowych w ważniejszych zakładach przemysłowych”.------------------------------------------------------------------------

¹ Kandydat na tajnego współpracownika (TW-k) – osoba wytypowana, a następnie rozpracowywana w celu pozyskania do współpracy.

² Figurant – osoba będąca przedmiotem operacyjnego zainteresowania SB.

³ SOS – sprawa operacyjnego sprawdzenia – zakładana w przypadku konieczności sprawdzenia uzyskanej informacji o przygotowaniach lub podjęciu wrogiej działalności. Po potwierdzeniu takich informacji sprawa była przekwalifikowywana na sprawę operacyjnego rozpracowania (SOR). W dokumentacji m.in. opatrzona kryptonimem.

⁴ Osobowe źródła informacji (OZI) – zbiorcza nazwa wszystkich informatorów SB.

⁵ Ochrona operacyjna – patrz s. 10.------------------------------------------------------------------------

¹ Sprawa operacyjnego rozpracowania (SOR) – wszczynana przez SB po stwierdzeniu podjęcia wrogiej działalności przez osobę lub grupę osób. W dokumentacji zawsze opatrzona m.in. kryptonimem.

² Komprmateriały (rusycyzm) – posiadane lub pozyskane przez SB materiały kompromitujące figuranta, jedna z podstaw pozyskania poprzez szantaż tajnego współpracownika.

³ Materiały obciążające – posiadane przez SB dowody przestępczej działalności figuranta, kolejna z podstaw pozyskania (w myśl instrukcji o pracy operacyjnej SB) poprzez szantaż tajnego współpracownika. Dwie pozostałe podstawy pozyskania do współpracy to:

 dążenie do uzyskania korzyści materialnych;

 „poczucie obywatelskiej współodpowiedzialności za bezpieczeństwo i porządek publiczny”.

⁴ Legenda – spreparowany na użytek operacyjny w całości lub w części zbiór faktów uwiarygodniający funkcjonariusza lub agenta i umożliwiający mu sprawne wykonanie zadania. Legenda może dotyczyć życiorysu, zainteresowań, poglądów politycznych, miejsca pracy itd. Tu: funkcjonariusz Wydziału III A planuje werbunek figuranta jako rzekomy pracownik Wydziału Paszportowego.

⁵ Kontakt operacyjny (KO) – niższa od tajnego współpracownika kategoria agentury (nie podpisywał zobowiązania do współpracy, ale tylko zobowiązanie o zachowanie w tajemnicy faktu współpracy z SB). Wykorzystywany był do pozyskiwania – w myśl cytowanej już instrukcji – wstępnych informacji interesujących SB lub weryfikowania tychże otrzymanych z innych źródeł. W tej kategorii agentury rejestrowano często członków PZPR, aby ominąć zakaz werbowania na tajnych współpracowników członków partii.

⁶ Kontakt służbowy – osoba, która ze względu na zajmowane stanowisko (z reguły kierownicze) lub pełnioną w instytucji czy zakładzie funkcję (np. kadrowiec) zobowiązana była do kontaktów z SB i udzielania jej informacji. Współpraca ta – wg dokumentów MSW – miała „w zasadzie jawny” charakter.