O kobiecie i miłości. Wybór myśli najznakomitszych pisarzy i myślicieli - ebook

WYBÓR MYŚLI NAJZNAKOMITSZYCH PISARZY I MYŚLICIELI

The proper study of man

is — woman!

—

Wszystko, cokolwiek się powie

o kobiecie, jest prawdą.

Balzac

Legenda o „niezrozumianej kobiecie” trwa do dziś dnia, podawana od wieków z ust do ust, jak fantastyczna opowieść o zaczarowanej królewnie. Kobieta-Sfinks stała się symbolem zagadki, o rozwiązanie której kusiły się największe umysły świata. Ileż to pięknych słów, głębokich uwag i spostrzeżeń, mądrych i bystrych wypowiedzeń padło od nieskończonej liczby lat, gdy dłoń ludzka poraz pierwszy zdołała zawrzeć i utrwalić myśl pismem. Gdybyśmy zebrali wszystko to, co od pierwszych dni ludzkości wypowiedziano o kobiecie, urósłby z tego księgozbiór, większy niż słynna Aleksandryjska Biblioteka.

A jednak dusza kobiety pozostała tajemnicą. W jej mrokach gubi się ślad każdej drogi. Wobec niej zawodnym okazał się nawet potężny rozum. Wszystkie przebłyski prawdy, nagłe i niespodziewane wniknięcia intuicyi zręcznie podchwytywane odruchy i kształty, były żmudnem, nieustannem błądzeniem po manowcach kobiecej duszy i bezcelowem nieraz i tragicznem szukaniem. Ilekroć tryumfująca myśl zdawała się chwytać rzeczywistość, trafiała tylko w próżnię. I znowu rozpoczynała drogę od początku. Ale do rdzenia prawdy nie dotarła nigdy.

I prawdopodobnie nie dojdzie nigdy. Cały urok i piękno kobiecej duszy tkwi w jej niepoznawalności. Zgłębić i odkryć tajemnicę, znaczy zedrzeć z jej oblicza najpiękniejszy strój, jaki posiada. Gdyby kobieta przestała być zagadką, świat stałby się nudny, a miłość przestałaby istnieć. Pięknem kobiety jest Nieznane. Krzyk, jaki się wydziera z tęsknoty ku temu Nieznanemu, jest najwspanialszym hymnem ludzkości. Z tego krzyku zrodziła się twórczość największych poetów. Z tego krzyku wyrosły wiekopomne czyny, dzieła, wynalazki. Z tego potężnego krzyku wykwitła najpotężniejsza i najpiękniejsza poezya świata: miłość

A jeśli miłość jest największym kultem całej ludzkości, to pierwszą jej kapłanką była zawsze i jest kobieta. Przeznaczeniem jej i posłannictwem na ziemi było pielęgnowanie świętego ognia, w którego płomieniach rodziły się i spalały wszystkie ludzkie istnienia. Śpiewano na jej cześć hymny, rzucano pod jej stopy kwiaty i wieńce laurowe, głowy wodzów i królów, burzono dla niej trony i spychano całe narody w otchłań zatraty. Albo też przeklinano ją, wleczono w prochu, kopano i tratowano nogami, palono na stosie, zamykano w klasztorach, strącano w jarzmo najpodlejszej niewoli, w złote klatki haremów i w błoto najohydniejszej prostytucji. Widziano w niej równocześnie anioła, istotę niepokalanie czystą, wcielenie boskości i idealnego piękna — i szatana, demona, wysłannika piekieł, pomocnika Belzebuba i kusiciela, wyklętego przez wszystkich Ojców kościoła.

Jakaż ogromna otchłań przeciwieństw! Jakież nieprzebrane morze prawdopodobieństw i tysiącznych możliwości! W jego granicach zamknąć można wszystko, co ludzkie!

Dlatego trudno jest jednemu człowiekowi ogarnąć to, czego przeniknąć nie zdołała praca myśli całych ludzkich pokoleń. Umysł jednostki zdoła zbadać i poznać tylko najbliższe, wchodzące w koło jego świata. I to będzie jedyną i największą jego prawdą.

Genialni twórcy i pisarze, piszący o kobiecie, nie zdołali wyjść poza prawdę swych wewnętrznych przeżyć. Ich stosunek do kobiet był i musiał być czysto subjektywnym. Ale w każdem ich wypowiedzeniu się o kobiecie, choćby najbardziej subjektywnem, tkwi prawda, gdyż w życiu każdego z nich kobieta inną odegrała rolę i w innem ukazała się świetle. Trudno jest zbadać i określić to, co było wypowiedziane pod wpływem nastroju i chwilowego podniecenia, a co było wynikiem głębokiego doświadczenia i bezpośredniego przeżycia. Nie można tu zakreślić żadnej granicy.

Stwierdzić da się tylko jedno: myśli ich o kobiecie są w ścisłej łączności z charakterem ich twórczości. W tych wypowiedzeniach odbywa się jak w zwierciadle barwa ich wyobrażeń i ich swoisty pogląd na świat. Mistyk Maeterlinck wyznacza kobiecie inną rolę, niż błyskotliwy Oskar Wilde, lub szyderczy, złośliwy Voltaire. To co mówi Goethe jest biegunowo różne od subtelnych wypowiedzeń ironicznego Anatola Francea lub wolnomyślnego Claude Farrèra. Brutalną nienawiścią do kobiety przesiąknięte są myśli Strindberga, a bezbrzeżną pogardą i lekceważeniem tchną słowa Fryderyka Nietzschego. A jak kontrastowo różnym jest wzniosły pogląd na rolę kobiety w świecie Stanisława Przybyszewskiego! Odmiennem zaś od wszystkiego jest to, co mówią o kobiecie same kobiety, jak Gabryela Zapolska i Marya Jehanne Wielopolska.

Wypowiadają się więc umysły indywidualne i różnorodne, odrębne temperamenty i charaktery. Gdzieniegdzie spostrzeżenia ich zgadzają się, a nawet pokrywają wzajemnie, gdzieindziej tworzą szalony kontrast. Są to jednak kontrasty pozorne. Każdy bowiem z nich wypowiada tylko inną, własną prawdę, którą ujrzał w chwili twórczego jasnowidzenia.

Możemy między niemi wybierać i przyjmować to, co odpowiada naszemu przekonaniu. Możemy odrzucić wszystko i szukać własnych dróg. Albo też — i to jest najrozsądniejsze wyjście z trudnego położenia — możemy zgodzić się z tem, co tak mądrze i dowcipnie powiada głęboki znawca duszy kobiecej Balzac:

„Wszystko, cokolwiek się powie o kobiecie, jest prawdą”.

Kazimierz Bukowski.

Warszawa, w październiku 1921.PIOTR ALTENBERG.

Mężczyzna ma jedyną miłość — świat

Kobieta ma jedyny świat — miłość!

Skromną w żądaniach swych jest dusza kobiety. Szuka w jednej istocie Napoleona, Diogenesa i Hölderlina. I tą jedyną prawdę serc i wolną jeszcze od kompromisów i kłamstwa zowią ci podli: marzeniami podlotków!

Hygieną serc, cierpiących z nadmiaru sił, jest pozbywanie się ich w ekstazie w szale!

Ale wątła dusza kobiety ma tylko marzenie! Ekstazą — nie jest marzenie! Szałem — nie...............................................................BALZAC.

...Ofiara albo tyraństwo..... Jedna i druga alternatywa wnosi w życie kobiety równą sumę cierpień.

Młoda kobieta, która zmuszona jest myśleć i działać jak mężczyzna, nie jest ani kobietą, ani mężczyzną, zrzeka się wszystkich przyjemności swojej płci, gdyż zagrażające jej niewygody potem odpadają, a nie zdobywa ona żadnego z przywilejów, które prawa nasze zastrzegły silniejszym.

Kiedy kobieta umie tłumaczyć sobie najmniejsze ruchy mężczyzny, a uczucia i rzeczy, które................................JULIUSZ BARBEY D’AUREVILLY.

Geniusz nie jest, niestety, niczem dla kobiety nawet najbardziej znakomitej, w porównaniu z różowemi ustami i z płomieniem zdrowia w oczach.

Czyż istnieje sposób, aby oprzeć się temu demonowi, tkwiącemu w kobiecie, gdy znajduje się przed wami prawie na kolanach, prawie na szyji, prawie na ustach. Gdy się posiadało niebo, oddałoby się jej!

Świat posiada pewne podłe słowo, którem gasi miłość, na którą się nie zgadza. Powiada....................................LA BRUYÈRE.

Czas wzmaga przyjaźń, lecz osłabia miłość!

Miłość istnieje sama przez się, a niekiedy przez rzeczy, które, zdawałoby się, powinny ją zgasić — jak np. kaprys, surowość, rozłąka, zazdrość. Inaczej przyjaźń: tę ciągle musimy czemś podsycać, wygasa snadnie z braku starań, ufności i usług wzajemnych.

Miłość rodzi się tylko z — miłości, a najstalsza przyjaźń zrodzić zdoła zaledwie bardzo przelotną miłość.

Miłość umiera na przesyt, grzebie ją zapomnienie.

Słabością jest miłowanie i słabością wyleczenie z niego. Leczymy się, jak...................................MIKOŁAJ CHAMFORT.

Jeśli się chce mieć wyobrażenie, jak wielka jest miłość własna kobiet, trzeba sądzić po tem, co z niej zostaje, kiedy przekroczy wiek podobania się.

Zdaje mi się, mówił pan de....., z powodu łask u kobiet, że rzeczywiście mężczyźni ubiegają się o nie drogą konkursu, lecz że nie przypadają w darze ani uczuciu ani zasłudze.

Zabawne, że wyrażenie: znać kobietę, oznacza: spać z kobietą — i to w wielu językach starożytnych, u ludów najprostszych i najbliższych naturze obyczajów; jak gdyby bez tego nie znało się kobiety wcale. Jeśli takie odkrycie zrobili patryarchowie, tedy byli bardziej postępowi, niż się przypuszcza.

Kobiety prowadzą z mężczyznami wojnę, w której ci maję tę wielką przewagę, że dziewczyny.......................