Plac Senacki, 6 PM - ebook

1

2021

Martin prze­szedł na eme­ry­turę przed pięt­na­stu laty, a od dzie­się­ciu miesz­kał w małym Stor­lien po szwedz­kiej stro­nie, dwa kilo­me­try od nor­we­skiej gra­nicy. Co drugi czwar­tek jeź­dził do Tron­dheim, jedy­nego praw­dzi­wego mia­sta w pro­mie­niu stu kilo­me­trów.

O dzie­sią­tej wsia­dał do czter­dzie­sto­let­niego citroëna cx, wkła­dał kasetę do radio­od­twa­rza­cza i słu­cha­jąc muzyki, sunął powoli na zachód. Prze­jazd E14 wraz z dojaz­dami zaj­mo­wał mu zwy­kle około dwóch godzin, chyba że czwar­tek poprze­dzał albo wypa­dał w dni wolne. Wtedy rezy­gno­wał z wyjazdu, bo na zakupy do tań­szej Szwe­cji cią­gnęły kara­wany Nor­we­gów i prze­jazd mógł trwać dwa razy dłu­żej.

Do Tron­dheim jeź­dził, bo tęsk­nił za mia­stem, które było jego natu­ral­nym śro­do­wi­skiem. Stor­lien było tylko osadą spor­tów nar­ciar­skich i oży­wało na kilka mie­sięcy w roku. Tron­dheim, mimo dwu­stu tysięcy miesz­kań­ców, nie miało cha­rak­teru miej­skiej metro­po­lii, a poza let­nim sezo­nem spra­wiało nawet wra­że­nie wymar­łego. Mar­tin nie miał jed­nak żad­nego wyboru, więc żeby uza­sad­nić swoje wyjazdy, zna­lazł dobry powód. Lubił ryby i owoce morza.

Zjeź­dził nie­mal cały świat i gdzie­kol­wiek był, pró­bo­wał lokal­nych spe­cja­łów. Jadł kiszo­nego rekina na Islan­dii, rybę fugu w Japo­nii, mary­no­wa­nego jesio­tra w Astra­cha­niu, tre­pangi w Szan­ghaju, rybę Świę­tego Pio­tra nad Jezio­rem Gali­lej­skim, Jans­sons fre­stelse w Szwe­cji, więc ofi­cjal­nym powo­dem czwart­ko­wych podróży do Tron­dheim stał się targ Ravn­kloa, na przy­stani Szpon Kruka. Nad brze­giem rzeki Nide­lvy, gdzie od lat przy­bi­jały kutry rybac­kie i statki pasa­żer­skie. Nie było to Fisher­man’s Wharf w San Fran­ci­sco, ale zawsze coś. Pach­niało morzem i to Mar­ti­nowi wystar­czało.

Stor­lien zakry­wały chmury i pano­wał w nim lekki mróz. Pró­szył śnieg, więc wyciągi jesz­cze cho­dziły, ale w Tron­dheim był piękny sło­neczny dzień, dzie­więć stopni na plu­sie, i poja­wiły się pierw­sze pąki. Wio­sna na nor­we­skim wybrzeżu przy­cho­dziła dużo wcze­śniej niż w górach po szwedz­kiej stro­nie. Tak miało być i w tym roku, a był to pierw­szy czwar­tek kwiet­nia po pan­de­mii.

Mar­tin zaszcze­pił się już kilka tygo­dni wcze­śniej, ale posta­no­wił pozo­stać na kwa­ran­tan­nie do czasu, aż wła­dze ofi­cjal­nie ogło­szą zakoń­cze­nie pan­de­mii, co wła­śnie się stało. Toteż po roku samo­izo­la­cji posta­no­wił po raz pierw­szy wybrać się do Tron­dheim i zro­bić zakupy w Ravn­kloi.

Bawiła go myśl, że zarzą­dza sobą w tak naiwny spo­sób, jakby nie mógł wyzbyć się zawo­do­wych nawy­ków, ale czuł, że te pro­ste posta­no­wie­nia, jakie sobie wyzna­czał, pod­trzy­my­wały jego spraw­ność inte­lek­tu­alną i wypeł­niały czas, któ­rego miał w nad­mia­rze.

Samo­chód zwy­kle zosta­wiał przed tar­giem i jeśli pogoda pozwo­liła, pod­pie­ra­jąc się laską, szedł na spa­cer. Zawsze tą samą drogą, sze­roką Mun­ke­ga­tan do gotyc­kiej kate­dry Nida­ros i z powro­tem. W jedną stronę po jed­nej, a w drugą po dru­giej stro­nie ulicy.

Sia­dał na ławce przed kate­drą i przez kil­ka­na­ście minut w pamięci wymie­niał każ­dego z pięć­dzie­się­ciu sied­miu apo­sto­łów, świę­tych sto­ją­cych na fasa­dzie, zaczy­na­jąc od pro­ro­ków Abra­hama, Samu­ela i Iza­ja­sza, a koń­cząc na Świę­tym Fran­ciszku z Asyżu. Uczył się tych rzeźb przez pra­wie dwa lata, aż w końcu opa­no­wał je bez­błęd­nie. Mimo że był ate­istą, każ­dego świę­tego czy apo­stoła poznał oso­bi­ście i mógł ze szcze­gó­łami opo­wie­dzieć jego histo­rię. Satys­fak­cję spra­wiała mu świa­do­mość, że prze­ciętny chrze­ści­ja­nin potra­fił roz­po­znać led­wie kilku ze swo­ich prze­wod­ni­ków.

Kiedy pierw­szy raz zoba­czył kate­drę Nida­ros, odniósł wra­że­nie, jakby był w pobliżu rodzin­nego Can­ter­bury, i to uczu­cie towa­rzy­szyło mu za każ­dym razem, gdy sia­dał na tej ławeczce. To było miłe dozna­nie. Wpraw­dzie nie miał w sobie kro­pli angiel­skiej krwi, ale czuł się czę­ścią histo­rii Wiel­kiej Bry­ta­nii.

Od targu Ravn­kloa do Nida­ros było nieco ponad osiem­set metrów, więc żeby przejść tę odle­głość w obie strony o lasce, Mar­tin potrze­bo­wał czter­dzie­stu pię­ciu minut. Kilka lat wcze­śniej miał artro­sko­pię lewego kolana, a rok póź­niej otrzy­mał endo­pro­tezę pra­wego stawu bio­dro­wego, więc bóle ustą­piły, ale wcale nie zaczął cho­dzić szyb­ciej.

Dosko­nale wie­dział, że cele­bro­wa­nie czwart­ko­wych zaku­pów w Ravn­kloi było mocno nacią­gane, cho­ciażby dla­tego, że okre­śle­nie targ dla tego miej­sca było mocno prze­sa­dzone. Po pro­stu był to sklep z rybami i sko­ru­pia­kami z Morza Nor­we­skiego, w któ­rym przy kilku sto­li­kach można było spró­bo­wać pro­stych potraw i obej­rzeć wysta­wione obok mor­skie dzi­wa­dła.

Umó­wił się z Ray­mon­dem, że kiedy znie­sione zostaną ostat­nie ogra­ni­cze­nia, przy­leci do Tron­dheim pierw­szym samo­lo­tem i przy­go­tują sobie ucztę, jakiej dotąd nie mieli. Obaj dawno skoń­czyli sie­dem­dzie­siąt lat, więc Mar­tin uwa­żał, że należy im się szcze­gólna nagroda za zdy­scy­pli­no­wa­nie i wytrzy­ma­łość w cza­sie pan­de­mii.

Samo­lot Ray­monda z Lon­dynu lądo­wał na lot­ni­sku Værnes o szes­na­stej, kiedy więc Mar­tin wszedł do Ravn­kloi, miał jesz­cze w zapa­sie dwie godziny.

Zamknął za sobą drzwi, ścią­gnął czapkę, zatrzy­mał się i zacią­gnął głę­boko powie­trzem. W Tron­dheim zawsze czuć było morze, ale w Ravn­kloi docho­dziła woń wędzo­nych ryb i kre­we­tek i dopiero teraz naprawdę pach­niało Nor­we­gią.

– Mar­tin! _Good to see you my friend!_ – usły­szał zna­jomy niski głos z sil­nym obcym akcen­tem.

Spoj­rzał w prawo i za ladami wypeł­nio­nymi barw­nymi owo­cami morza zoba­czył uśmiech­nię­tego Hasana. Mar­tin pod­niósł rękę na powi­ta­nie.

– Jak się czu­jesz, Wim? – zapy­tał Hasan.

– Udało mi się unik­nąć wirusa. Zaszcze­pi­łem się już i jestem chyba bez­pieczny. – Mar­tin podał Hasa­nowi rękę. – Wra­cam do codzien­no­ści.

– Czyli co… Czwartki wra­cają?

– Tak. Tak jak wcze­śniej.

– Masz listę, Wim?

– Mam. – Wycią­gnął z kie­szeni kartkę i wrę­czył ją Hasa­nowi. – Mniej wię­cej to, co zawsze. Ale tym razem mam szcze­gólną prośbę. Dzi­siaj przy­jeż­dża mój przy­ja­ciel, jego żona zmarła rok temu na wirusa i chcę go ugo­ścić. Potrze­buję naj­więk­szego homara, jaki uro­dził się w naszych wodach. Rozu­miesz, Hasan. Sprawa wyjąt­kowa. Wiem, że to nie sezon, ale może coś jed­nak masz.

Hasan zro­bił poważną minę i spoj­rzał takim wzro­kiem, że Mar­tin od razu wie­dział, że ma. Ruszył już w stronę basenu, gdzie zwy­kle trzy­mali żywe homary, gdy Hasan chwy­cił go za rękaw i pocią­gnął za sobą.

Weszli na zaple­cze, gdzie znaj­do­wał się drugi basen. Hasan zapa­lił świa­tło.

– Mają po trzy i pół kilo­grama – oświad­czył z wyraź­nym zado­wo­le­niem. – Z noc­nego połowu. Miały iść dzi­siaj na licy­ta­cję, ale sprze­dam ci jed­nego, skoro masz wyjąt­kową sytu­ację. Poświę­cimy go w podzię­ko­wa­niu dla Allaha za to, że nas oszczę­dził i poko­na­li­śmy cho­robę. Należy się two­jemu przy­ja­cie­lowi. – Uśmiech­nął się, a równo przy­cięte cien­kie wąsy pod­je­chały w górę. – Duży jest. – Stuk­nął pal­cem w szybę, jakby chciał dać znać sta­wo­no­gom, że trzeba się dobrze zapre­zen­to­wać.

Mar­tin popra­wił oku­lary i opie­ra­jąc się na lasce, pochy­lił się nad base­nem. Dwa szaro-gra­na­towe wiel­kie homary ze szczyp­cami skrę­po­wa­nymi czer­wo­nymi gum­kami sie­działy na dnie. Poru­szały tylko ner­wowo czuł­kami, jakby wie­działy, jaki czeka je los.

– Piękne okazy! Pew­nie są tak stare jak ja – rzu­cił z prze­ką­sem Mar­tin. – Chyba już na nie czas…

– Dorodne samce. Mocne pan­ce­rze i oba lewo­ręczne. Dam ci dobrą cenę. Bie­rzesz?

– Biorę – odparł zde­cy­do­wa­nie Mar­tin, cho­ciaż wie­dział, że Hasan weź­mie od niego jak od boga­tego biz­nes­mena i dużo wię­cej, niż o tej porze roku zapła­ci­liby restau­ra­to­rzy. Chciał jed­nak zro­bić przy­jem­ność Ray­mon­dowi, i sobie też. Cena nie miała zna­cze­nia. Tylko taki homar może god­nie uczcić zakoń­cze­nie pan­de­mii i żałobę Ray­monda, pomy­ślał.

– Masz odpo­wiedni gar­nek? – zapy­tał Hasan. – Duży jest ten zbój.

– Mam. Przy­go­tuj go, żeby wytrzy­mał do wie­czora. Mięk­kie są czy twarde?

– Twarde, mówi­łem, wytrzyma dłu­żej. Dam ci pojem­nik, oddasz go następ­nym razem. Pamię­taj, żeby homara zahi­ber­no­wać wcze­śniej. Mogę go też dla cie­bie zabić, jeśli chcesz.

– Oczy­wi­ście, pamię­tam. Niech będzie żywy, bo może zjemy go póź­niej.

– To co? – rzu­cił wyraź­nie zado­wo­lony Hasan i skie­ro­wał się do wyj­ścia. – Zjesz zupę? Nalać?

– Jasne! Tę, co zawsze.

– Usiądź, Wim. Zaraz ci podamy, a ja przy­go­tuję twoje zakupy.

W sali sprze­daży przy­było klien­tów. Nie­któ­rzy prze­glą­dali towar w lodów­kach, kilka osób zajęło miej­sca w restau­ra­cji. Mar­tin odsta­wił laskę, zdjął kurtkę i usiadł w kącie przy oknie.

Przy sto­liku obok sie­dzieli atrak­cyjna blon­dynka i przy­stojny bru­net, a naprze­ciwko nich dwójka nasto­let­nich dzieci.

Dopiero teraz przy­po­mniał sobie, że powi­nien spraw­dzić tele­fon. Ni­gdy nie uży­wał cze­goś takiego jak smart­fon i trak­to­wał to urzą­dze­nie podejrz­li­wie. Uży­wał sta­rej nokii 3310 bez inter­netu. Pod­niósł wyżej pro­gre­sywne oku­lary i zmru­żył prawe oko, żeby lepiej widzieć małe literki. Pół godziny wcze­śniej przy­szedł SMS od Ray­monda, który infor­mo­wał, że wła­śnie wsiada do samo­lotu. Mar­tin spraw­dził czas. Miał pół­to­rej godziny.

Rozej­rzał się po sali. Rodzina przy sto­liku obok roz­ma­wiała, ale z ust jej człon­ków nie wydo­by­wały się żadne dźwięki. Odru­chowo doci­snął apa­rat słu­chowy w pra­wym uchu, ale nic się nie zmie­niło. Pomy­ślał, że powi­nien był zało­żyć swój nowy apa­rat, a ten zanieść do ser­wisu, skoro jest w Tron­dheim. Obie­cał sobie, że zrobi to za tydzień, jak będzie odwo­ził Ray­monda na lot­ni­sko.

Wyjął apa­rat, doci­snął pokrywę bate­rii i wło­żył z powro­tem do ucha.

Rodzina przy sto­liku obok roz­ma­wiała po rosyj­sku. Zaczął się przy­słu­chi­wać. Po chwili Hasan posta­wił przed nim talerz nor­we­skiej zupy ryb­nej z kawał­kami dor­sza i kre­wet­kami, a w koszyczku dwa kawałki bułki czosn­ko­wej.

Męż­czy­zna i kobieta zasta­na­wiali się gło­śno, czy zamó­wić łoso­sia, czy hali­buta, z ziem­nia­kami czy z fryt­kami, dzieci twardo obsta­wały przy ham­bur­ge­rach z dor­sza. To byli kul­tu­ralni ludzie, mówili czy­sto, ład­nym i gra­ma­tycz­nym rosyj­skim. Mar­tin z przy­jem­no­ścią słu­chał na żywo mięk­kiego i śpiew­nego języka. Codzien­nie oglą­dał rosyj­skie pro­gramy tele­wi­zyjne i filmy, ale sły­szeć żywy rosyj­ski to coś innego. Naj­chęt­niej przy­siadłby się do nich i poroz­ma­wiał o tym, jak cudow­nie morze żywi czło­wieka, albo cho­ciażby o lodo­ła­ma­czu Kra­sin, o czym­kol­wiek, byle ode­zwać się do kogoś po rosyj­sku.

Zupa była gorąca, więc mie­sza­jąc łyżką, cze­kał, aż prze­sty­gnie, i przy­słu­chi­wał się Rosja­nom. Spoj­rzał przez okno. Przed wej­ściem stał zapar­ko­wany land rover na rosyj­skich tabli­cach.

Pięć­dzie­siąt jeden to Mur­mańsk – pomy­ślał zado­wo­lony, odczy­tu­jąc kod. Wciąż pamię­tam.

Po chwili Hasan obsłu­żył Rosjan, któ­rzy przy­stą­pili do jedze­nia.

Mar­tin skoń­czył zupę i przez chwilę jesz­cze pod­słu­chi­wał sąsia­dów, któ­rzy wychwa­lali jedze­nie.

Hasan dał mu znak, że zakupy spa­ko­wane cze­kają przy kasie. Pod­niósł się i miał wło­żyć kurtkę, gdy odwró­cił się i zapy­tał płyn­nym rosyj­skim:

– Prze­pra­szam bar­dzo, że prze­szka­dzam. Pań­stwo z Mur­mań­ska?

– Tak – odparła kobieta z uśmie­chem.

– Spo­koj­nej drogi – rzu­cił i też się uśmiech­nął. Poki­wał do dzieci, które pozdro­wiły go pod­nie­sio­nymi dłońmi.

– A pan? – zapy­tał męż­czy­zna.

– Ja… z Moskwy – skła­mał i szybko dodał: – Do zoba­cze­nia.

Odwró­cił się i ruszył w stronę kasy.

Wie­dział dosko­nale, że nie powi­nien zwra­cać na sie­bie uwagi, ale nie mógł się powstrzy­mać. Minęło ponad dzie­sięć lat, kiedy ostatni raz roz­ma­wiał po rosyj­sku. Wła­ści­wie prze­stał się już bać, że może mu to gro­zić śmier­cią. W moim wieku, po pan­de­mii – pomy­ślał z lek­kim roz­ba­wie­niem. Nowi Rosja­nie… Uśmie­chali się zwy­czaj­nie, miło, a nawet szcze­rze. Zmie­nili się – doszedł do wnio­sku Mar­tin.

W kasie zapła­cił astro­no­miczny rachu­nek, a Hasan zaniósł mu kar­ton z zaku­pami do samo­chodu. Wró­cił do sklepu i przy­niósł pojem­nik, w któ­rym miał podró­żo­wać homar. Mar­tin obie­cał zwró­cić go za tydzień, kiedy będzie odwo­ził przy­ja­ciela na lot­ni­sko, poże­gnał się z Hasa­nem i wsiadł do swo­jego citroëna.

Do przy­lotu Ray­monda zostało czter­dzie­ści minut, czyli mniej wię­cej tyle, ile potrze­bo­wał, żeby doje­chać do lot­ni­ska Værnes.

Poczeka, jak­bym się spóź­nił – pomy­ślał Mar­tin. Ma dzia­dek teraz czas. No bo dokąd pój­dzie sta­ruch?

Doje­chał jed­nak po godzi­nie, gdyż za mia­stem prze­bu­do­wy­wano drogę i utwo­rzyły się korki. Ray­mond zadzwo­nił, gdy tylko wysiadł z samo­lotu, i oświad­czył, że będzie cze­kał grzecz­nie przed wej­ściem, więc żeby się nie spie­szył, bo wła­śnie poznał atrak­cyjną dziew­czynę.

Kiedy Mar­tin pod­je­chał pod ter­mi­nal, Ray­mond stał już na zewnątrz. Palił papie­rosa i roz­ma­wiał z ele­gancką, drobną i krótko obciętą blon­dynką w gru­bych oku­la­rach.

Wró­cił ostry Ray – pomy­ślał Mar­tin z lek­kim roz­ba­wie­niem, roz­glą­da­jąc się za miej­scem do zapar­ko­wa­nia. Jak zwy­kle musi być blon­dynka, jakby nie było innych farb do wło­sów; nie może się chłop powstrzy­mać. Skur­czył się chyba jesz­cze o pół metra, a mło­dzi są teraz jak wieże, i ten jego obrzy­dliwy nałóg pale­nia papie­ro­sów. Myśla­łem, że rzu­cił po śmierci Giny, jak obie­cy­wał.

Mar­tin wysiadł z samo­chodu. Wypro­sto­wał się mak­sy­mal­nie, wypiął pierś i bez laski ruszył w stronę Ray­monda i kobiety.

– Naresz­cie, przy­ja­cielu! – rzu­cił, ale głos utkwił mu w gar­dle i nie powie­dział jak zawsze: „Dobrze wyglą­dasz”.

Wychu­dzone, zapad­nięte policzki i szara cera na wiecz­nie rumia­nej nie­gdyś twa­rzy zro­biły na nim przy­gnę­bia­jące wra­że­nie. Wyglą­dał gorzej, niż Mar­tin się spo­dzie­wał. Tylko te same oczy, pobu­dzone alko­ho­lem, błysz­czały żywo i wesoło. Ray ciężko prze­żył śmierć Giny, a on razem z nim. Mar­tin patrzył na nowe wcie­le­nie przy­ja­ciela i poczuł, że czas gwał­tow­nie przy­spie­szył.

– Drogi Mar­ti­nie, poznaj panią Caro­line Crow­ford – prze­rwał mu Ray­mond.

Czter­dzie­sto­latka w zie­lo­nym płasz­czu wycią­gnęła dłoń w ręka­wiczce.

– Caro­line Crow­ford – przed­sta­wiła się z praw­dzi­wie rzad­kim już angiel­skim uśmie­chem.2

1990

Jesień 1990 roku na pół­noc­nym Atlan­tyku była spo­koj­niej­sza niż zwy­kle o tej porze. Mię­dzy Wyspami Bry­tyj­skimi i Islan­dią miały się zetrzeć dwie potężne for­ma­cje atmos­fe­ryczne, wyż znad pół­noc­nej Rosji i Skan­dy­na­wii i niż znad Gren­lan­dii nacie­rały na sie­bie, lecz oba były sto­sun­kowo płyt­kie.

Front prze­su­wał się ze wschodu na zachód. Zdję­cia sate­li­tarne i ana­lizy mete­oro­lo­gów z ame­ry­kań­skiego Naro­do­wego Cen­trum Hura­ga­nów zapo­wia­dały wiatr o pręd­ko­ści ponad czter­dzie­stu metrów na sekundę i silne opady mar­z­ną­cego desz­czu. Fale w rejo­nie Islan­dii mogły docho­dzić do pięt­na­stu metrów, więc wszyst­kie jed­nostki o mniej­szej dziel­no­ści schro­niły się w por­tach i na osło­nię­tych kotwi­co­wi­skach. Załogi nor­we­skich i bry­tyj­skich plat­form wiert­ni­czych zaczęły się przy­go­to­wy­wać na potężne ude­rze­nie.

Na Oce­anie Lodo­wa­tym pano­wała cisza. Jak zawsze o tej porze roku morza były spo­kojne, więc coraz szyb­ciej zama­rzały. Koman­dor James Sorc­lift, dowódca bry­tyj­skiego pod­wod­nego okrętu ato­mo­wego HMS Tren­chant, za tydzień koń­czył dwu­mie­sięczny dyżur u gra­nic radziec­kiego bastionu i zasta­na­wiał się, czy zdąży wró­cić przed hura­ga­nem do bazy w Clyde.

Za kilka dni w posia­dło­ści Sorc­li­ftów w Her­merh pod Edyn­bur­giem roz­po­czy­nały się uro­czy­sto­ści stu­le­cia uro­dzin jego ojca admi­rała Geo­rge’a Sorc­li­fta. Zale­żało mu, by zdą­żyć na czas, bo ojciec czuł się coraz gorzej, a James był jedy­nym z trzech synów Geo­rge’a, który słu­żył w mary­narce.

Mimo pięć­dzie­się­ciu jeden lat ucho­dził za naj­lep­szego dowódcę ato­mo­wego okrętu pod­wod­nego w służ­bie Jej Kró­lew­skiej Mości. Był to jed­nak jego ostatni patrol na nowo­cze­snym Tren­chant. Za mie­siąc koń­czył służbę w Royal Navy i prze­cho­dził do MI6, ale admi­rał nie był o tym poin­for­mo­wany. Z powodu pro­za­icz­nej, ale szybko postę­pu­ją­cej cukrzycy na koman­do­rze koń­czyła się pra­wie trzy­stu­let­nia histo­ria służby rodu Sorc­li­ftów w Royal Navy. Admi­rał, gdyby się o tym dowie­dział, mógł nie prze­żyć i nie docze­kać swo­ich set­nych uro­dzin, a był dopiero dru­gim w mor­skim rodzie Sorc­li­ftów, który umie­rał na lądzie. Jego jedyny wnuk Jona­than, syn Jamesa, był gita­rzy­stą baso­wym w kapeli Ghost i wła­śnie wyszedł z ośrodka odwy­ko­wego.

Koman­dor stał obok ope­ra­tora i obser­wo­wał na sona­rze prze­pły­wa­jące wie­lo­ryby, kiedy szy­frant poin­for­mo­wał, że przy­szła pilna depe­sza.

– Wycho­dzimy na pery­sko­pową. Antena w górę – roz­ka­zał.

Pół godziny póź­niej popro­sił do swo­jej kabiny pierw­szego i dru­giego ofi­cera.

– Otrzy­ma­li­śmy gorącą szy­frówkę z dowódz­twa – zaczął koman­dor wyraź­nie poru­szony. – Nie wra­camy do bazy. Mamy nowe zada­nie do reali­za­cji i być może nie­prędko wró­cimy. Wywiad poin­for­mo­wał, że bazę w Zapad­niej Licy opu­ścił Dymitr Doń­ski. Dowo­dzi sam _prince_ Goli­cyn. Idzie w naszym kie­runku, a my jeste­śmy naj­bli­żej pozy­cji „Bear”. Dowódz­two nie wyklu­cza, że Rosja­nie chcą wyko­rzy­stać hura­gan, by minąć hydro­fony i wyjść na Atlan­tyk. Jeżeli się zatrzyma lub zmieni kurs albo zosta­nie w bastio­nie, wró­cimy do domu, ale jeżeli nie…

– Dymitr idzie na Atlan­tyk? – zapy­tał zasko­czony drugi ofi­cer. – Teraz, w cza­sie hura­ganu? Chyba dwa lata nie opusz­czał bastionu, o ile pamię­tam. O co cho­dzi? Bar­dzo dziwne. I to pod dowódz­twem samego Goli­cyna? O co cho­dzi? Rozu­miesz to, James?

– Za chwilę poin­for­muję załogę – oświad­czył koman­dor. – Spraw­dzi­łem, Dymitr był na Atlan­tyku szes­na­ście mie­sięcy temu i nie krył się. Testo­wali wtedy sys­temy napo­wie­trza­nia, ale teraz… to tro­chę dziwne. Przy­go­tuj­cie okręt. Możemy mieć dłu­gie zanu­rze­nie.

– Będzie miał obstawę? – ode­zwał się pierw­szy ofi­cer.

– Nie mamy infor­ma­cji, ale musimy się z tym liczyć. To prze­cież Taj­fun.

– Pew­nie któ­ryś akuła też się pojawi.

– Tak, i to byłoby cie­kawe. Wciąż mało o niej wiemy.

– Dymitr zawróci – zasta­na­wiał się na głos pierw­szy ofi­cer. – Chcą nas tylko poma­cać, jak już wiele razy wcze­śniej. Wyj­ście na Atlan­tyk teraz byłoby bez sensu.

– Z sen­sem czy bez, przy­go­to­wu­jemy się do misji. Zaczy­namy. Zaj­miemy pozy­cję „Bear” tak bli­sko, jak to moż­liwe.

Koman­dor został sam w kabi­nie. Miał złe prze­czu­cie. Przez chwilę zasta­na­wiał się, czy nie nalać sobie kie­liszka brandy, ale zre­zy­gno­wał. Podob­nie jak pierw­szy ofi­cer, podej­rze­wał, że Rosja­nie kolejny raz testują ich nerwy, bo wyj­ście Dymi­tra Doń­skiego na Atlan­tyk zakra­wa­łoby teraz na pro­wo­ka­cję. Szcze­gól­nie w cza­sie hura­ganu. Niczego jed­nak nie można było wyklu­czyć. Rosja­nie wciąż inten­syw­nie roz­bu­do­wy­wali swoją flotę.

Hura­gan utrud­niał dzia­ła­nie jed­no­stek nawod­nych i powo­do­wał potężne falo­wa­nie w głę­bi­nach, ale dla takich okrę­tów jak Doń­ski czy Tren­chant nie było to poważną prze­szkodą. Nie po raz pierw­szy misja mogła się prze­dłu­żyć.

Wyglą­dało na to, że obchody stu­le­cia admi­rała odbędą się bez obec­no­ści jego syna, a on nie będzie mógł nawet wysłać depe­szy z życze­niami. Za kilka godzin okaże się, czy zanu­rzy się w głę­bi­nach Atlan­tyku, podą­ża­jąc za Dymi­trem. Nie­wielu dowód­ców miało oka­zję spo­tkać ten naj­po­tęż­niej­szy okręt pod­wodny świata, który swo­imi stu pięć­dzie­się­cioma gło­wi­cami mógł znisz­czyć połowę świata. Miało być to kolejne spo­tka­nie koman­dora Sorc­li­fta z Doń­skim i ostat­nie zada­nie przed odej­ściem ze służby. Nagle setne uro­dziny ojca stały się tylko uciąż­li­wym zda­rze­niem, które psuło koman­do­rowi naj­więk­sze wyzwa­nie jego życia. Sorc­lift co godzinę spraw­dzał mapy pogody na Atlan­tyku, licząc, że Doń­ski zawróci.

Listo­pad 1988 roku był wyjąt­kowo spo­kojny w rela­cjach ame­ry­kań­sko-radziec­kich, wyda­wało się nawet, że oba mocar­stwa zro­biły kolejny krok w stronę utrwa­le­nia pokoju. Reagan i Gor­ba­czow wymie­nili w Moskwie doku­menty raty­fi­ku­jące ogra­ni­cze­nie arse­na­łów rakie­to­wych, a urząd pre­zy­denta objąć miał Geo­rge Bush, umiar­ko­wany repu­bli­ka­nin i były szef CIA. Gor­ba­czow i odwilż w bloku komu­ni­stycz­nym obu­dziły nadzieję na lep­sze czasy. Świa­towe media opa­no­wała gor­by­ma­nia.

W cen­tra­lach wywia­dow­czych daleko było jed­nak do entu­zja­zmu. Armia radziecka wciąż stała w Niem­czech podzie­lo­nych murem i przy­szłość Europy nie była taka oczy­wi­sta. Poli­tyka Gor­ba­czowa wzbu­dzała coraz więk­szą nie­chęć w armii i w par­tii. Jeden nie­ostrożny ruch, a wszystko mogło się zmie­nić w oka­mgnie­niu i zakoń­czyć wiel­kim wybu­chem.

Koman­dor Sorc­lift dosko­nale zda­wał sobie sprawę z sytu­acji na świe­cie, cho­ciaż nie otrzy­my­wał rapor­tów wywia­dow­czych o sytu­acji poli­tycz­nej ani stra­te­gicz­nej. Nawet spe­cjal­nie go to nie inte­re­so­wało. Wystar­czały mu zwy­czajne wia­do­mo­ści i raporty wywiadu NOIC.

Żył w dwóch zamknię­tych i oddzie­lo­nych od sie­bie świa­tach. Żona Maria, trójka dzieci, archi­tek­tura rene­sansu, twór­czość Ste­in­becka i Dic­kensa, ogród za domem, wypie­lę­gno­wane volvo ama­zon i aktywny udział w radzie para­fial­nej szkoc­kiego kościoła epi­sko­pal­nego w Edvar­ton. To był jego świat lądowy. Ale jego praw­dzi­wym domem był HMS Tren­chant.

Gdy wcho­dził na pokład, potężny stwór dosta­wał duszę. Okręt oży­wał, widział, mówił i słu­chał jego myśli, a on sta­wał się jego ojcem, wodzem, dyk­ta­to­rem, intro­wer­ty­kiem, ana­li­ty­kiem bez emo­cji, inte­lek­tu­ali­stą i arty­stą.

Po raz piąty roz­po­czy­nał par­tię sza­chów z kapi­ta­nem pierw­szej rangi Wła­di­mi­rem Michaj­ło­wi­czem Goli­cy­nem, ale po raz pierw­szy mieli spo­tkać się na Atlan­tyku.

Wywiad NOIC i CIA co pewien czas uak­tu­al­niały infor­ma­cję o koman­do­rze Goli­cy­nie, ale Sorc­lift miał wra­że­nie, że nie dowia­duje się z nich niczego war­to­ścio­wego. Żaden szpieg nie zro­zu­mie kogoś takiego jak dowódca ato­mo­wego okrętu pod­wod­nego, który może znisz­czyć kon­ty­nent – uwa­żał Sorc­lift, ale wie­dział też, że jeden dobry szpieg może zato­pić jego okręt.

Roz­po­czy­nała się par­tia sza­chów, w któ­rych Rosja­nie byli mistrzami. Sorc­lift wie­dział, że Goli­cyn też jest infor­mo­wany przez rosyj­ski wywiad, z kim przyj­dzie mu zagrać, i pew­nie wie­dział, że jego syn ma kło­poty z nar­ko­ty­kami, tak jak on wie­dział, że żona Goli­cyna zdra­dza go w Lenin­gra­dzie z żydow­skim kraw­cem.

Minęła dwu­dzie­sta druga. Koman­dor Sorc­lift stał na sta­no­wi­sku dowo­dze­nia. Przez pery­skop wach­towy obser­wo­wał zorzę polarną i robił zdję­cia do swo­jej kolek­cji.

– Dowódco! – ode­zwał się spo­koj­nym gło­sem ope­ra­tor. – Mamy sygnał. Czter­na­ście mil na połu­dniowy wschód, kie­ru­nek 33,896 i 45,967, zanu­rze­nie sto pięć.

– Dymitr? – zapy­tał Sorc­lift i pod­szedł do mapy.

– Bez wąt­pie­nia.

– Czyli zmie­rza w stronę łań­cu­cha SOSUS – dodał pierw­szy ofi­cer.

– Dokład­nie. Zdą­żymy się do niego zbli­żyć. Zanu­rze­nie sto dwa­dzie­ścia! – wydał spo­koj­nie roz­kaz koman­dor.3

2021

Bez maki­jażu, z krót­kimi blond wło­sami i mod­nymi oku­la­rami w gru­bych okrą­głych opraw­kach Caro­line miała w sobie coś z chłopca, ale spra­wiała wra­że­nie deli­kat­nej. Mimo to uścisk drob­nej dłoni miała mocny.

Mar­tin od razu zorien­to­wał się, że to nie jest zwy­kły lot­ni­skowy pod­ryw Ray­monda, bo i moż­li­wo­ści Raya nie były już takie jak kie­dyś.

Przed laty kobiety czę­ściej cier­piały na awio­fo­bię, więc Ray szybko się nauczył, że dzięki konia­kowi i whi­sky można łatwiej nawią­zać kon­takty. Miał do tego wyjąt­kowy talent, więc flir­tami uprzy­jem­niał sobie chwile ocze­ki­wa­nia na lot­ni­skach. Mar­tin podej­rze­wał, że w grun­cie rze­czy Ray­mond też bał się latać i ukry­wał w ten spo­sób swój stres. Obser­wo­wał go z roz­ba­wie­niem, nawet z uzna­niem, a cza­sami z zazdro­ścią, tym bar­dziej że Ray nie miał w sobie nic z angiel­skiego przy­stoj­niaka. Nie mógł zro­zu­mieć, dla­czego kobiety zer­kały na niego, ale wybie­rały Raya.

Przez pięć­dzie­siąt lat prze­le­cieli dwa­dzie­ścia razy na Księ­życ i z powro­tem, więc nie dało się poli­czyć, ile takich zda­rzeń było, ale jedno zapa­mię­tali na zawsze. Czwar­tego kwiet­nia czter­dzie­ści pięć lat temu na lot­ni­sku w Rzy­mie Ray poznał swoją żonę Ginę. Uza­leż­nie­nie od flir­to­wa­nia i pier­siówki obcią­gnię­tej brą­zową skórą jed­nak zostało.

Caro­line, ści­ska­jąc dłoń Mar­tina, uśmiech­nęła się w taki spo­sób, że Mar­tin natych­miast zorien­to­wał się, kim jest.

Znał ten typ świ­dru­ją­cego spoj­rze­nia zmie­sza­nego z uśmiesz­kiem uda­ją­cym znie­kształ­cony kom­pleks. Tak kie­dyś witali się szpie­dzy na Vau­xhall Cross, zanim na kie­row­ni­czych sta­no­wi­skach zaczęli się poja­wiać natu­ra­li­zo­wani Bry­tyj­czycy. Nie potra­fili smir­kać po angiel­sku i kiedy pró­bo­wali się upodob­niać, wypa­dali gro­te­skowo. Tego nie można się było nauczyć, nie wystar­czyło ukoń­czyć Cam­bridge czy Oks­fordu, to trzeba było mieć w genach. Mar­tin wyła­py­wał to natych­miast, cho­ciaż też nie potra­fił smir­kać, bo ni­gdy nie pra­co­wał na Vau­xhall Cross i pra­wie całe życie spę­dził poza Wyspami. Cza­sami wyda­wało mu się, że zna uśmie­chy wszyst­kich naro­dów świata i potrafi okre­ślić pocho­dze­nie czło­wieka, zanim ten się ode­zwie.

Uniósł swoje oku­lary ponad krza­cza­ste brwi i uśmiech­nął się do Caro­line zwy­czaj­nie, kon­ty­nen­tal­nie.

– Mar­tin… – zaczął powoli, ale Caro­line prze­rwała mu zde­cy­do­wa­nie.

– To zaszczyt poznać pana oso­bi­ście – oznaj­miła z nie­wy­szu­ka­nym sza­cun­kiem, ale zabrzmiała miło. – Tyle o panu sły­sza­łam.

– Może wsiądźmy do samo­chodu – włą­czył się Ray­mond i Mar­tin dopiero teraz zauwa­żył, że Ray jest dosyć mocno wlany. – Poroz­ma­wiamy po dro­dze i wyja­śnię ci tę nie­spo­dziankę. – Zga­sił papie­rosa w koszu i chwy­cił swoją kabi­nówkę.

– Chyba jesteś mi to winien – odparł Mar­tin. – Rozu­miem, że pani Caro­line jedzie z nami, czy tak?

– Tak – rzu­cił Ray­mond. – C pro­sił, żebyś ugo­ścił panią Crow­ford u sie­bie, o ile to moż­liwe.

– Nie zostanę dwóch dni – włą­czyła się Caro­line. – Mam nadzieję, że nie spra­wi­łam panu kło­potu tym nie­spo­dzie­wa­nym najaz­dem, ale obie­cuję za chwilę wszystko wytłu­ma­czyć – oznaj­miła, cią­gnąc małą kabi­nówkę do samo­chodu.

– Mogę się tylko domy­ślać, co panią do mnie przy­wio­dło, a w dodatku Ray uczest­ni­czy w tym przed­się­wzię­ciu, że tak się wyrażę. A poza tym trudno mnie zasko­czyć – odpo­wie­dział Mar­tin, otwie­ra­jąc bagaż­nik.

– Nie wąt­pię, w końcu mam zaszczyt z samym Mar­ti­nem Es – dodała Caro­line.

– Niech pani da spo­kój, bar­dzo pro­szę. Nie znamy się prze­cież, ale przy­znam, że jed­nak jestem tro­chę zasko­czony. Domy­ślam się, że to moje zasko­cze­nie należy trak­to­wać jako ele­ment jakie­goś planu. – Zaczął prze­su­wać rze­czy, robiąc miej­sce na bagaże. – Mam tu coś spe­cjal­nego…

– W takim razie ja sia­dam z tyłu – oznaj­mił Ray­mond, wsu­wa­jąc się do samo­chodu. – A wy sobie poga­daj­cie.

Caro­line zdjęła płaszcz i poło­żyła go na tyl­nym sie­dze­niu. Mar­tin też zdjął kurtkę. Ray­mond nie, zacią­gnął nawet zamek i sie­dział w ręka­wicz­kach. Po chwili wyje­chali z terenu lot­ni­ska i skie­ro­wali się w stronę trasy E14. Dopiero teraz zaczęli roz­ma­wiać.

– Oks­ford czy Cam­bridge? – zapy­tał Mar­tin.

– MIT – rzu­ciła od razu Caro­line, jakby cze­kała na to pyta­nie.

– MIT? – Mar­tin spoj­rzał zasko­czony.

– Tak… Mas­sa­chu­setts Insti­tute of Tech­no­logy. – I dodała: – Hydro­dy­na­mika.

– W sam raz do nas – odparł z lek­kim prze­ką­sem. – To już rozu­miem, czym się pani zaj­muje. Okręty pod­wodne. Pro­sto po stu­diach?

– Pra­wie pro­sto po stu­diach, sty­pen­dystka Poli­tech­niki Peters­bur­skiej i nie tylko okręty pod­wodne.

– To może czas, żebym i ja się włą­czył – ode­zwał się z tyl­nego sie­dze­nia Ray­mond, wsu­wa­jąc głowę mię­dzy sie­dze­nia i wyrzu­ca­jąc z sie­bie tyto­niowy smro­dek. – Muszę się uspra­wie­dli­wić i wytłu­ma­czyć, drogi przy­ja­cielu. Jak zwy­kle podzi­wiam twoją cier­pli­wość. W końcu to ja jestem tym koniem tro­jań­skim, choć już nieco leci­wym, roze­schnię­tym i spróch­nia­łym, ale jed­nak spraw­nym. Drogi Mar­ti­nie! – zaczął ofi­cjal­nym tonem. – To jest prośba samego Jamesa. Zacznę od tego wła­śnie, bo to musi być ważne, jak mi się wydaje.

– Daj spo­kój, Ray – prze­rwał mu Mar­tin. – Zaczy­naj­cie już, bo rozu­miem, że sprawa jest pilna i ważna, skoro sam C prosi sta­rego eme­ryta i przy­syła w taj­nej misji panią Caro­line Crow­ford od okrę­tów pod­wod­nych.

– Pro­wa­dzę Sek­cję Ósmą w pio­nie R – zaczęła Caro­line. – Nie może pan wie­dzieć, co to jest…

– Nooo… nie mogę wie­dzieć, bo jestem już ponad pięt­na­ście lat poza służbą – rzekł Mar­tin wpa­trzony w drogę. – A ty, Ray, wiesz, co to jest osiem er? – Odwró­cił się do tyłu, ale Ray tylko pokrę­cił głową.

– Nooo… nie wiem. Ja jestem już dwa­na­ście lat na eme­ry­tu­rze.

– Dro­dzy pano­wie – wtrą­ciła Caro­line. – To nie ma naj­mniej­szego zna­cze­nia, jak nazywa się moja jed­nostka. Wkrótce dowie­cie się, z czym przy­je­cha­łam. Powiem jedy­nie, że zaj­mu­jemy się zda­rze­niami, które powinny pozo­stać tajem­nicą. Poroz­ma­wiamy o tym, jak już doje­dziemy do Stor­lien. Nie­cała godzina jazdy, więc chyba wytrzy­ma­cie.

– Widzę, że jest pani dobrze przy­go­to­wana. To się chwali. Ale mówiąc szcze­rze, w SIS wszystko jest tajne. Nie­praw­daż? Hm. Ukoń­czone MIT i hydro­dy­na­mika wska­zują pani zain­te­re­so­wa­nia. A co pani o nas wie? Czyżby C zgo­dził się na udo­stęp­nie­nie naszych akt? Tro­chę trudno mi w to uwie­rzyć – cią­gnął Mar­tin. – Ni­gdy nie było takiej prak­tyki, ale skoro C zgo­dził się, by Ray panią przy­wiódł do mojej kry­jówki, to zna­czy, że mogło się coś zmie­nić. Za moich cza­sów takimi spra­wami zaj­mo­wał się Tim Bur­ton. Zna go pani?

– Tak. Zmarł dwa lata temu – odpo­wie­działa Caro­line.

– Aaaa… Tak! Zupeł­nie zapo­mnia­łem. To się zda­rza w moim wieku. Pamię­ta­łeś, Ray? – Spoj­rzał w lusterko.

– A co? – odparł zdez­o­rien­to­wany Ray­mond.

– Czy pamię­ta­łeś, że Tim Bur­ton zmarł dwa lata temu? – powtó­rzył Mar­tin.

– Oczy­wi­ście. Byłem na pogrze­bie. Mal­colm miał świetne prze­mó­wie­nie. – Ray­mond poki­wał głową z uzna­niem. – Aaaa… zaraz! Nie! To było na pogrze­bie Jamesa Con­nora. Aaaa… już nie pamię­tam, teraz jest dużo pogrze­bów, coraz wię­cej. Czło­wiek stary jest już i…

– Nie ma cze­goś takiego jak sta­rość. Jest wyłącz­nie prze­szłość i przy­szłość, a zmie­niają się tylko pro­por­cje – odparł Mar­tin.

– To zna­czy, że im mniej pamię­tam, to mam lep­szą przy­szłość? – sko­men­to­wał Ray i wszy­scy się uśmiech­nęli. – No tak… pamięć bywa obcią­że­niem – dodał.

– A Mal­colma zna­łem z Bel­gradu – wró­cił do tematu Mar­tin. – W pięć­dzie­sią­tym pią­tym byli­śmy razem w akcji. Dużo pił. To co pani o nas wie? Żeby­śmy nie musieli skle­cać żad­nej nowej legendy? – Mar­tin uśmiech­nął się i przez oku­lary spoj­rzał na Caro­line. Wyglą­dała na zamy­śloną, więc dodał nieco gło­śniej: – Za sta­rzy jeste­śmy na wymy­śla­nie nowych histo­rii i wąt­pliwe jest, żeby­śmy zgod­nie spa­mię­tali jedną wer­sję. A wła­ści­wie to mamy tyle róż­nych goto­wych histo­rii, że zawsze jakaś będzie aktu­al­nie paso­wać. Nie sądzisz, Ray?

– Co? – ode­zwał się na dźwięk swo­jego imie­nia. – Tak, tak – dodał Ray i Mar­tin zoba­czył w lusterku, że pocią­gnął z pier­siówki.

– Jedziemy samo­cho­dem, nie lecisz już samo­lo­tem – zwró­cił się do Raya, ale ten nie zare­ago­wał.

– Powiem szcze­rze. Nie znam pana histo­rii, nie znam pana akt, bo są do wyłącz­nej dys­po­zy­cji C – ode­zwała się Caro­line. – Wiem tylko to, co krąży po fir­mie, i to mi wystar­czy. Także to, co przed wyjaz­dem powie­dział mi C.

– Co powie­dział C, mogę sobie wyobra­zić, ale co mówią o mnie na kory­ta­rzach… To bar­dzo cie­kawe. Czyli jaka jest moja ludowa legenda?

– Zna pan bie­gle rosyj­ski, pol­ski, nie­miecki, fran­cu­ski, nider­landzki, turecki i hisz­pań­ski… Pew­nie o czymś zapo­mnia­łam? Ale to wła­ści­wie wyczer­puje legendę. Kto zna naszą pro­fe­sję, resztę może sobie dopo­wie­dzieć. Czyż nie? – Nim Mar­tin odpo­wie­dział, dodała: – Z jakie­goś powodu wciąż jest pan objęty pro­gra­mem ochron­nym. To wiele mówi. I nikt nie wie, jak się pan naprawdę nazywa. Rysuje się zatem obraz nie­zwy­kłego szpiega. Wyobraź­nia pra­cuje. Zgo­dzi się pan?

– Zga­dzam się. To moż­liwe. Dodam, że znam też serb­ski. I rze­czy­wi­ście, Mar­tin to nie jest moje praw­dziwe imię. No to wszystko jasne. Teraz pozo­stało mi dowie­dzieć się, w jakiej spra­wie pani przy­je­chała. Do czego może się jesz­cze przy­dać taki stary szpieg jak ja? Ale naj­pierw muszę zapy­tać, czy lubi pani owoce morza.

– Oczy­wi­ście.

– To dobrze, bo dzi­siaj na kola­cję będzie coś spe­cjal­nego. Dobrze pani tra­fiła.

– Opo­wiem wtedy, co mnie spro­wa­dza. To też będzie coś spe­cjal­nego. Chcia­łam coś panu poka­zać.

– To Ray też nie wie, o co cho­dzi?

– Nie. Wyko­rzy­sta­li­śmy waszą zna­jo­mość tylko do przy­kry­cia kon­taktu z panem. Oczy­wi­ście można było to zro­bić bez­piecz­nie na wiele innych spo­so­bów, ale Ray­mond też jest nam potrzebny, więc zro­bi­li­śmy to wła­śnie tak.

– Sły­sza­łeś? – rzu­cił Mar­tin i spoj­rzał w lusterko. Ray­mond spał z głową na piersi i wyglą­dał, jakby się jesz­cze skur­czył. – Zasnął. W takim razie poroz­ma­wiajmy bez świad­ków – uśmiech­nął się. – To o co cho­dzi?

– Swego czasu miał pan bar­dzo dobre kon­takty w dowódz­twie Floty Bał­tyc­kiej i odwie­dził nawet bazę w Kronsz­ta­dzie.

– Ele­gancko pani zaczęła. – Mar­tin uśmiech­nął się i poki­wał głową. – W takim razie odpo­wiem rów­nie ele­gancko, jak tajem­ni­czo. To było bar­dzo dawno temu…4

1990

Do Hel­si­nek przy­le­cia­łem pięt­na­stego listo­pada dzie­więć­dzie­sią­tego roku linią Fin­nair z Kairu o czter­na­stej dzie­sięć. Dobrze pamię­tam ten dzień, bo wylot opóź­niony był o dwie godziny. Na lot­ni­sku egip­skie tajne służby aresz­to­wały jakie­goś męż­czy­znę w bia­łym kape­lu­szu.

Tego dnia John Major został pre­mie­rem Zjed­no­czo­nego Kró­le­stwa. Uwa­ża­łem, że to nie był dobry wybór, i nie pomy­li­łem się. Od początku wie­dzia­łem, że dopro­wa­dzi tory­sów do kata­strofy. Wola­łem Douglasa Hurda, szcze­gól­nie ze względu na jego twór­czość lite­racką. Bar­dzo lubi­łem jego powieść _The Smile on the Face of the Tiger_.

Podob­nie jak mój dzia­dek i ojciec, naj­czę­ściej z powodu braku alter­na­tywy, gło­so­wa­łem na labu­rzy­stów.

Do samo­lotu wsia­dłem w cie­pły, sło­neczny dzień. Wysia­dłem w sza­rym i ponu­rym świe­cie, gdzieś na krańcu Europy, mię­dzy lasami i zamar­z­nię­tymi jezio­rami. Było minus pięć, a ja roz­grzany egip­skim słoń­cem, na cięż­kim kacu i w żół­tej mary­narce z wiel­błą­dziej wełny od Hamida wyglą­da­łem jak egzo­tyczna rybka w błot­nym sta­wie. Nie byłem zły, ale czu­łem, że nie pasuję do tego oto­cze­nia i wszy­scy mi się przy­glą­dają.

Do wyjazdu na lot­ni­sko w Kairze spa­łem może godzinę. Obu­dziły mnie pro­mie­nie słońca nad pira­mi­dami, więc przez resztę dnia moje zmy­sły były tak roz­draż­nione, że świa­tło spra­wiało mi fizyczny ból. Liczy­łem, że odpocznę w samo­lo­cie i wyrów­nam swój bio­rytm, ale cią­głe tur­bu­len­cje i pła­czące gdzieś za głową dziecko nie dawały nawet szansy, by zmru­żyć oko.

Ni­gdy wcze­śniej nie byłem w Fin­lan­dii i nie­wiele wie­dzia­łem o tym kraju. Mia­łem tro­chę utrwa­lo­nych ste­reo­ty­pów, ale nie wia­domo – dobrych czy złych. Nie zdą­ży­łem nawet nic poczy­tać, bo na spa­ko­wa­nie się dosta­łem led­wie dwa dni. Obej­rza­łem w samo­lo­cie fol­der linii lot­ni­czej Fin­nair i na zdję­ciach kraj spra­wiał baj­kowe wra­że­nie.

W pamięci koła­tały mi się jakieś strzępy infor­ma­cji, że mar­sza­łek Man­ner­heim był sojusz­ni­kiem Hitlera, sły­sza­łem o walecz­no­ści fiń­skich żoł­nie­rzy i że nie ma nud­niej­szych, bar­dziej mało­mów­nych i pozba­wio­nych poczu­cia humoru ludzi niż Fino­wie. Może to z powodu Paava Nur­miego, zwa­nego „Wiel­kim Nie­mową”, jedy­nego Fina, jakiego zna­łem z imie­nia i nazwi­ska oprócz Carla Gustafa Man­ner­heima. Koja­rzy­łem nazwę miej­sco­wo­ści Rova­niemi, skąd pocho­dził Święty Miko­łaj. Wie­dzia­łem, że dzielą gra­nicę z ZSRR, jedzą reni­fery z kaszą i mają najbar­dziej mdłą kuch­nię na świe­cie. Ray­mond twier­dził też, na pod­sta­wie swo­jego lot­ni­skowo-hote­lo­wego doświad­cze­nia, że Finki są mało uro­dziwe, ale szybko oka­zało się, jak bar­dzo się mylił.

Wie­dzia­łem, że muszę uzu­peł­nić wie­dzę o tym kraju, bo Lon­dyn zapo­wie­dział, że praw­do­po­dob­nie zostanę w Hel­sin­kach dłu­żej. Więk­szość nega­tyw­nych ste­reo­ty­pów, z któ­rymi przy­le­cia­łem, nie potwier­dziła się, z wyjąt­kiem tego doty­czą­cego fiń­skiej kuchni. Co do urody Finek, uwa­żam, że Ray­mond z jakie­goś powodu był uprze­dzony, ale ni­gdy nie dał się prze­ko­nać, że jest ina­czej.

Już widok z okna lądu­ją­cego samo­lotu zro­bił na mnie przy­gnę­bia­jące wra­że­nie, a prze­jazd przez mia­sto wręcz depre­syjne. Dzień wcze­śniej skoń­czy­łem czter­dzie­ści trzy lata i czu­łem jesz­cze skutki uro­dzi­no­wej imprezy w kair­skim hotelu Mena, więc moje wra­że­nia nie mogły być szczere.

Ray­mond wie­dział, w jakim sta­nie przy­lecę.

Sie­dział roz­party na kana­pie w lobby hotelu Mar­ski w towa­rzy­stwie dwóch pla­ty­no­wych, dłu­go­no­gich pięk­no­ści i butelki szkoc­kiej, gotów świę­to­wać i łago­dzić moją depre­sję. Liczył, że w ten spo­sób pomoże mi w akli­ma­ty­za­cji. Wie­dział, że nie korzy­stam z przy­god­nych zna­jo­mo­ści, ale lubił popi­sy­wać się swoją spraw­no­ścią towa­rzy­ską. Ray był mistrzem szpie­gow­skiej mimi­kry, którą sto­so­wał rów­nież w teo­rii uwo­dze­nia, nie tylko lot­ni­sko­wej. Miał talent i inte­li­gen­cję Orhana Pamuka, pomy­sło­wość Ody­se­usza i szyb­kość Her­mesa. Gdyby nie róż­nica czter­dzie­stu cen­ty­me­trów wzro­stu, byłby moim czarno-bia­łym alter ego. On pisał sce­na­riusz pod moje dyk­tando, reży­se­ro­wał i suflo­wał, a ja gra­łem. I tak przez całe nasze życie. Nie­ła­two było to zro­zu­mieć, także nam.

O tym, co będę robił w Hel­sin­kach, mia­łem się dowie­dzieć następ­nego dnia.

Z Lon­dynu przy­le­ciało dwóch ofi­ce­rów, któ­rzy mieli przed­sta­wić mi sprawę. Dziwne to było, bo mogłem prze­cież przy­le­cieć do Hel­si­nek przez Lon­dyn, dowie­dzieć się o wszyst­kim na miej­scu i poroz­ma­wiać z Col­ber­giem. Byłoby pro­ściej i taniej, ale szef pod­jął taką decy­zję, więc musia­łem się pod­po­rząd­ko­wać. Cen­trala nie raz mnie zaska­ki­wała, cza­sami nawet bar­dzo, ale rzadko słusz­nie.

Pierw­szą noc spę­dzi­łem w hotelu Mar­ski, który znaj­do­wał się naprze­ciwko domu towa­ro­wego Stock­mann.

Następ­nego dnia ruszy­li­śmy tam na zakupy i uzu­peł­ni­łem zimowe ubra­nie i obu­wie. Kupi­łem wtedy naj­brzyd­sze i naj­lep­sze buty, jakie kie­dy­kol­wiek mia­łem. Zamszowe, brą­zowe, na bia­łym futerku, gru­bej pode­szwie i zapi­nane na zamek z tyłu. Kosz­to­wały zawrotną kwotę tysiąca dwu­stu marek, ale Ray pła­cił gotówką. Na wszystko brał rachunki i mówił, że mamy się nie przej­mo­wać cenami. Oka­zało się póź­niej, że buty w Fin­lan­dii to filo­zo­ficzna, a nie tylko prak­tyczna i este­tyczna część gar­de­roby.

Wie­czo­rem razem z Ray­mon­dem prze­nie­śli­śmy się z hotelu na ulicę Fre­dri­kin­katu numer 24 do dużego apar­ta­mentu w ponu­rej kamie­nicy z lat dwu­dzie­stych. Lokal miał kryp­to­nim „Wie­deń” i został sta­ran­nie wybrany przy pomocy fiń­skich kole­gów. Miał słu­żyć jako nasze cen­trum ope­ra­cyjne, logi­styczne oraz hote­lowe.

Kiedy przy­szli­śmy, Oli­vier i Louis już cze­kali. Przy­le­cieli z Lon­dynu tego samego dnia. Obecny był też Tom Hig­gins, nasz rezy­dent z Hel­si­nek i szef zespołu.7

2021

Martin przy­glą­dał się zdję­ciom, a Caro­line, poru­sza­jąc deli­kat­nie pal­cami wska­zu­ją­cymi, tłu­ma­czyła mu, co widzi. Mar­tin już wcze­śniej zapro­po­no­wał, żeby prze­szli na „ty”, bo łatwiej i przy­jem­niej będzie im się roz­ma­wiało, na co Caro­line z wdzię­kiem przy­stała.

– To ręka męż­czy­zny. Zna­le­ziona pięć mie­sięcy temu, dzie­sią­tego grud­nia ubie­głego roku. Zro­bi­li­śmy szcze­gó­łowe bada­nia. To praw­do­po­dob­nie męż­czy­zna w wieku od trzy­dzie­stu pię­ciu do czter­dzie­stu pię­ciu lat, wzrost sto osiem­dzie­siąt, sto osiem­dzie­siąt pięć cen­ty­me­trów, dobrze zbu­do­wany, raczej zdrowy, zgi­nął gwał­towną śmier­cią dwa, trzy tygo­dnie wcze­śniej, rany cięte zadane ostrym narzę­dziem, czę­ściowo szar­pane, moż­liwe, że spo­wo­do­wała je śruba okrę­towa, DNA wska­zuje na Europę Wschod­nią. Jest jed­nak coś wię­cej. – Caro­line prze­su­nęła obraz. – Zacho­wał się frag­ment tatu­ażu na ramie­niu… nie­stety tylko frag­ment, ale wystar­cza­jąco nie­po­ko­jący. O… tutaj!

– Cyry­lica… – rzu­cił Mar­tin. – „S” wyglą­da­jące jak „c”, rosyj­skie „i” i „n”, czyli… sin… i frag­ment jakie­goś rysunku. Nic nie zna­czy.

– Wła­śnie. Dla­tego nazwa­li­śmy go „Ci”. I ten pier­do­lony kawa­łek jakie­goś Ruska spę­dza sen z powiek naszym admi­ra­łom, gene­ra­łom i mini­strom. – Caro­line była wyraź­nie poru­szona.

– Rozu­miem, że nie zna­leź­li­ście nic wię­cej.

– Nic. Opróż­ni­li­śmy cały basen, ale nic nie zna­leź­li­śmy. Pro­blem w tym, że basen był opróż­niany i napeł­niany czte­ro­krot­nie w ciągu tych trzech tygo­dni, więc…

– No tak, resztki ciała mogły wypły­nąć i swoje zro­bił odpływ. A nie podej­rze­wa­cie, że to ciało wpły­nęło pod­czas napeł­nia­nia basenu?

– Tak czy ina­czej, ciało było w środku suchego doku, wewnątrz stoczni Bar­row. To wystar­czy, żeby nie spać po nocach. Jeżeli Rosja­nie znają dane naszej nowej śruby dla dred­nota, to cały naro­dowy pro­jekt bez­pie­czeń­stwa Zjed­no­czo­nego Kró­le­stwa możemy sobie wsa­dzić w dupę.

– Wyra­zi­sty język i barwne porów­na­nie. Kró­lową jed­nak oszczędź – popro­sił z uśmie­chem Mar­tin. – Ale zdaję sobie sprawę z powagi sytu­acji. Tro­chę to dziwne, że wysłali szpiega z rosyj­skim tatu­ażem – dodał po chwili. – Nie sądzisz, Caro­line? I kim jest męż­czy­zna ze zdję­cia? Co ma wspól­nego z kawał­kiem Rosja­nina… z „Ci”?

– W ramach śledz­twa przej­rze­li­śmy nagra­nia z moni­to­ringu wokół stoczni Bar­row, tak w pro­mie­niu kilo­me­tra, od mie­siąca poprze­dza­ją­cego teo­re­tyczny czas śmierci „Ci” aż do czasu, gdy zna­leź­li­śmy frag­ment tego osob­nika. Spraw­dzi­li­śmy kil­ka­na­ście tysięcy osób. Usta­li­li­śmy każdą osobę z imie­nia i nazwi­ska, przy­pi­sa­li­śmy do miej­sca i zawodu, z jed­nym wyjąt­kiem. Tego czło­wieka. Sfil­mo­wany został przez ban­kową kamerę w Bar­row pierw­szego listo­pada ubie­głego roku i jesz­cze dwie skle­powe. Potem już się ni­gdzie nie poja­wił. Po pro­stu duch. Gość wypa­ro­wał. Na jede­na­ście tysięcy dwie­ście dwie osoby tylko jed­nej nie możemy ziden­ty­fi­ko­wać. Nikt go nie zna.

– To rze­czy­wi­ście nie­zwy­kłe. – Mar­tin wyjął tablet z ręki Caro­line. – Możesz mi go poka­zać jesz­cze raz? – Zabrała tablet z powro­tem, usta­wiła ponow­nie zdję­cia i oddała go Mar­tinowi.

– Doko­na­li­śmy ana­lizy i na pewno ten męż­czy­zna to nie jest „Ci”. Nie pasuje do praw­do­po­dob­nej daty śmierci.

– Tak…

– I nie ta budowa ciała – dodała Caro­line. – To szczu­pły, przy­stojny pięć­dzie­się­cio­la­tek, może star­szy. Co naj­mniej metr osiem­dzie­siąt pięć.

– Jest w nim coś dziw­nego, jakby zna­jo­mego… – zasta­na­wiał się na głos Mar­tin.

– Czapka?

– Tak, ale coś jesz­cze.

– Chyba Beatlesi nosili podobne albo sam Len­non. Gdyby miała złote dodatki, można by powie­dzieć, że gość wyszedł z pubu gdzieś w Gre­en­wich Vil­lage. – Caro­line uśmiech­nęła się. – Ale na poważ­nie, też się nad tym zasta­na­wia­li­śmy. Skó­rzana bos­manka, czarna? Nie jest u nas zbyt popu­larna.

– Ale w Rosji była i chyba jesz­cze jest. – Mar­tin powięk­szył twarz męż­czy­zny, który spoj­rzał w obiek­tyw i jakby uśmiech­nął się przez uła­mek sekundy. Mar­tin odniósł wra­że­nie, że to był znak. – To jed­nak za mało, by coś na tym budo­wać. – Oddał tablet. – Wła­ści­wie… – zawie­sił głos – czego wła­ści­wie ode mnie ocze­ku­je­cie, Caro­line? Co miał­bym zro­bić? Dla­czego James cię tu przy­słał? I dla­czego pyta­łaś o Kronsz­tad? – Pokrę­cił głową z nie­do­wie­rza­niem i spoj­rzał jej w oczy. – Rozu­miem, że doszli­ście do ściany.

Caro­line ski­nęła deli­kat­nie głową, zdjęła oku­lary i na kilka sekund zamknęła oczy. Dopiero teraz Mar­tin zoba­czył, że ma dłu­gie czarne natu­ralne rzęsy i ładne brwi. Podobne miała Marina – prze­szło mu przez myśl. Nie, Marina miała ład­niej­sze.

Caro­line była o pięć­dzie­siąt lat młod­sza, a jed­nak kiedy podała mu na powi­ta­nie dłoń, poczuł jej uścisk i miał wra­że­nie, jakby roz­ma­wiał z sil­nym, kom­pe­tent­nym part­ne­rem, który nie odpu­ści.

– Nikt z naszych nie ma takiego doświad­cze­nia z Rosja­nami jak ty i nikt lepiej nie wnik­nął do ich her­me­tycz­nego świata mary­na­rzy, do ich serca, do Kronsz­tadu.

– Droga Carol, do nich z zewnątrz nikt nie dotrze. Można mary­na­rza poznać, ale nie zro­zu­mieć, a jeśli mamy jesz­cze do tego Rosja­nina, to sytu­acja dodat­kowo się kom­pli­kuje. Morze rzuca na ludzi czar na całe życie i przy­kuwa ich do sie­bie i nic tak nie nęci, nie roz­cza­ro­wuje i nie znie­wala jak życie na morzu wła­śnie. Znasz to?

– Con­rad?

– Tak. W Hel­sin­kach po raz kolejny prze­czy­ta­łem całego Con­rada, ale tym razem nie szu­ka­łem inspi­ra­cji do zro­zu­mie­nia rela­cji mię­dzy cza­sem i prze­strze­nią. Chcia­łem poznać psy­che ludzi morza i im wię­cej czy­ta­łem, tym mniej rozu­mia­łem. W końcu naj­le­piej i pro­sto wyja­śnił mi to pewien Nor­weg w Tron­dheim. Zapy­ta­łem go kie­dyś, dla­czego nie chcą wstą­pić do Unii. Począt­kowo tłu­ma­czył zawile o gazie, ropie, rybach, bre­xi­cie, ale w końcu powie­dział tak: „Wiesz, my, Nor­wegowie, jeste­śmy ludźmi z morza i gra­nicą naszej świa­do­mo­ści jest hory­zont, a czas mie­rzymy przy­pły­wami i odpły­wami”.

– Jeste­śmy chyba podobni, bo żyjemy na wyspie – odpo­wie­działa Caro­line i zaraz dodała: – Czyli C miał rację, że mnie tu przy­słał. – Pod­nio­sła głos. – Liczymy, że wska­żesz kie­ru­nek, znaj­dziesz jakiś punkt zacze­pie­nia… kurwa! Mar­tin! – Na moment zaci­snęła usta. – Rusz swoją starą, mądrą głową! Pomóż!

– Pomoże, pomoże – usły­szeli od strony scho­dów głos Ray­monda. – Znam go, ale jak sobie przy­po­mni, więc będę musiał mu przy­po­mnieć. Naj­pierw wyłącz­cie ten gar­nek, bo zaleje całą kuch­nię, i otwórz­cie okno, bo wszystko zapa­ro­wało.

Mar­tin chwy­cił laskę i chciał się pod­nieść, ale Caro­line pode­rwała się pierw­sza.

– Jestem głodny jak wilk. Miała być jakaś wyjąt­kowa mor­ska uczta. – Ray­mond scho­dził ostroż­nie, trzy­ma­jąc się porę­czy. – A tu widzę, że nic nie jest gotowe. Trwa jakaś narada? Beze mnie? Nikt mnie nie obu­dził.

– Zaraz się tym zajmę – odparł Mar­tin. – Za godzinę będzie gotowe.

Pod­pie­ra­jąc się laską, wyraź­nie prze­gięty na bok, pod­szedł do okna i je uchy­lił.

– Czyli Carol wszystko ci już powie­działa? – zapy­tał Ray­mond i już chciał opaść na fotel, gdy zawa­hał się, przy­trzy­mał opar­cia i rzu­cił pew­nym sie­bie tonem: – W takim razie jako zadość­uczy­nie­nie za moje straty popro­szę przed jedze­niem o taki mały – poka­zał pal­cami – kie­li­szek sherry.

– Obsłuż się, przy­ja­cielu – zapro­po­no­wał Mar­tin. – Butelka fino jest w lodówce, tylko uwa­żaj na palce.