Uzdrawiający nerw błędny - ebook

WPROWADZENIE
NOWA GRANICA W MEDYCYNIE

Piętnastego listopada 2011 roku spotkałem pierwszego pacjenta, który został wyleczony dzięki mojemu wynalazkowi. Kiedy był jeszcze młodym mężczyzną, choroba autoimmunologiczna skazała go na niepełnosprawność, a lekarze nie dawali mu wielu lat życia. Z powodu silnego bólu rąk i nóg był przykuty do łóżka, nie mógł pracować ani bawić się ze swoimi małymi dziećmi. Jednak w 2011 roku neurochirurg wszczepił mu pod lewym obojczykiem urządzenie podobne do rozrusznika serca. Lekarz wykonał swego rodzaju tunel pod skórą, aby wprowadzić przewód do szyi i połączyć rozrusznik z nerwem błędnym. Po wszczepieniu stymulatora nerwu błędnego ból, stan zapalny i niepełnosprawność pacjenta ustąpiły.

Ta nowa dziedzina terapii stymulacji nerwu błędnego w leczeniu stanów zapalnych ma szansę zrewolucjonizować sposób opieki nad milionami osób. Jej powszechne stosowanie może pomóc w zapobieganiu stanom zapalnym, które co roku przyczyniają się do śmierci czterdziestu milionów ludzi na całym świecie. A nawet jeśli stany zapalne nie prowadzą do zgonu, to z pewnością pogarszają stan zdrowia wielu ludzi. W dzisiejszych czasach to właśnie stany zapalne, a nie infekcje, stanowią największe zagrożenie i wyzwanie dla długiego i zdrowego życia. Ideą, która przyświecała mi przy pisaniu tej książki, było przekazanie czytelnikom podstawowych informacji na temat nerwu błędnego, w tym jego roli w regulacji stanów zapalnych w organizmie oraz sposobów wspomagania jego działania – od codziennych zdrowych nawyków po uwzględnienie najnowszych osiągnięć medycyny.

Tutaj znajdziesz nowe spojrzenie na swój układ odpornościowy. Tradycyjnie badano go jako niezależny system, który sam się kontroluje i działa na własną rękę, żeby chronić organizm przed infekcjami i urazami. Przez naukowców i lekarzy układ odpornościowy postrzegany był jako coś poza zasięgiem i kontrolą mózgu czy układu nerwowego, chociaż uważano, że to właśnie układ nerwowy koordynuje funkcjonowanie wszystkich innych układów w organizmie. Odkrycie w moim laboratorium wyraźnie ujawniło, że mózg i układ odpornościowy są nierozerwalnie ze sobą powiązane poprzez nerw błędny. Była to kluczowa informacja, która umożliwiła mi wraz z zespołem wynalezienie urządzenia stymulującego nerw błędny – w 2011 roku dało ono pierwszemu pacjentowi szansę na powrót do pełnego życia.

Nerw błędny intryguje naukowców swoim ogromnym zakresem działania i jest badany od ponad dwóch tysięcy lat. Nadal jednak skrywa on wiele tajemnic, nad których rozwikłaniem pracują setki laboratoriów na całym świecie. Z każdym kolejnym tygodniem pojawiają się informacje dostarczające dowodów wskazujących na nowe sposoby wykorzystywania zdolności nerwu błędnego do regulacji naszych układów życiowych i uzdrawiania. Odkrycia te prowadzą do opracowywania innowacyjnych terapii stosowanych w leczeniu stanów zapalnych, depresji, lęków, padaczki, zaburzeń związanych z nadużywaniem substancji psychoaktywnych, bólów głowy, chorób sercowo-naczyniowych i żołądkowo-jelitowych, choroby Alzheimera, choroby Parkinsona, udaru mózgu, stwardnienia rozsianego i wielu innych schorzeń. Zagadnieniom tym poświęcone są tysiące publikacji naukowych i medycznych – moi współpracownicy i ja sami napisaliśmy wiele recenzowanych artykułów naukowych i artykułów przeglądowych. Osoby zainteresowane szczegółowymi dyskusjami na temat mechaniki molekularnej znajdą przykłady cytowanych publikacji w przypisach końcowych. Celem tej książki nie jest jednak streszczanie wszystkich informacji, ale ogólne przybliżenie czytelnikowi nerwu błędnego i przekazanie wystarczająco dużo danych, aby mógł zacząć samodzielnie korzystać z jego dobrodziejstw.

Nerw błędny często opisywany jest obecnie jako „superautostrada” między mózgiem a ciałem – jest jednak znacznie bardziej tajemniczy i fascynujący niż ruch uliczny. Około dwustu tysięcy włókien nerwowych nerwu błędnego¹ – podobnie jak struny, stroiki, membrany i płyty rezonansowe w orkiestrze – wibruje w harmonii ze zdrowiem. Wibracje są muzyką, a pieśń jest życiem.

Jeśli nie narzekasz zbytnio na zdrowie, ale przytłacza cię ogrom informacji w internecie i mediach społecznościowych, które sugerują, że powinieneś robić to czy tamto, aby pobudzić nerw błędny, to doskonale cię rozumiem. Ja również uważam, że jest zbyt wiele porad na ten temat. Co gorsza, często są one nieprecyzyjne, a czasem wręcz błędne. Wiele popularnych zaleceń i proponowanych terapii – o ile w ogóle stymulują nerw błędny – może nie mieć wystarczającego uzasadnienia w badaniach naukowych. Jednak niektóre z tych pomysłów opierają się na weryfikowalnych mechanizmach i wiedzy fizjologicznej, warto więc poświęcić im więcej uwagi i poddać je dyskusji. Informacje zawarte w tej książce pomogą ci oddzielić fakty od marketingowych sloganów i szumu informacyjnego. Jako neurochirurg i naukowiec staram się przedstawiać złożone pojęcia w sposób jak najbardziej przystępny, próbując wyjaśnić to, co wiemy, a także uzmysłowić to, czego jeszcze nie wiemy.

Jeśli ty lub ktoś z twoich bliskich boryka się z problemami zdrowotnymi – być może spowodowanymi stanem zapalnym – mam szczerą nadzieję, że ta książka pozwoli ci zrozumieć podstawową rolę nerwu błędnego w tych schorzeniach i dostarczy wystarczającej wiedzy, abyś mógł zadawać właściwe pytania swoim lekarzom. Wkroczyliśmy w pierwsze dekady rewolucji w medycynie, która wprowadza niewyobrażalne dotąd komputerowe terapie elektroniczne do leczenia poważnych, prowadzących do niepełnosprawności chorób. Napisałem tę książkę, aby je nieco przybliżyć.

To właśnie teraz jest odpowiedni moment na tę książkę. W chwili gdy ją piszę, na ukończeniu są duże badania kliniczne, a stymulacja nerwu błędnego może wkrótce stać się powszechnie dostępnym narzędziem terapeutycznym w leczeniu stanów zapalnych. Jest jeszcze wiele do zrobienia, wiele do odkrycia i wiele wyników badań klinicznych do zebrania. Jednak lawina obiecujących nowych danych zbliża się nieubłaganie i spodziewam się, że doprowadzi ona do wprowadzenia terapii stymulacji nerwu błędnego do powszechnej praktyki medycznej. Wierzę również, że ten przełom przyniesie korzyści milionom ludzi.

Miałem zaszczyt i ogromne szczęście być założycielem i dyrektorem instytucji zarówno w sektorach non profit, jak i for profit, w tym SetPoint Medical, światowego lidera w branży bioelektroniki i stymulacji nerwu błędnego. Od 2005 roku pełnię funkcję prezesa i dyrektora generalnego Feinstein Institutes for Medical Research w Northwell Health w Nowym Jorku, gdzie pracuje ponad stu głównych badaczy i funkcjonują laboratoria, obsługiwane przez 8500 członków zespołu realizującego misję instytutu, jaką jest pozyskiwanie wiedzy służącej leczeniu chorób. Feinstein jest ośrodkiem badań naukowych i klinicznych, cieszącym się międzynarodowym uznaniem za wiodącą rolę w dziedzinie medycyny bioelektronicznej, immunologii, zdrowia behawioralnego, nauk o systemach opieki zdrowotnej oraz innych dziedzinach nauki i medycyny. To sprzyjające współpracy i przyjazne miejsce dla kreatywnych naukowców i lekarzy z całego świata. Łącząc siły, naukowcy, lekarze, doktoranci, studenci i pracownicy mają na celu nie tylko zdobywanie wiedzy dla samej wiedzy, ale także dokonywanie odkryć, które otworzą drogę do innowacyjnych metod leczenia i terapii poprawiających zdrowie ludzi oraz zapewniających lepszą przyszłość nam wszystkim.

Chociaż moje pierwotne patenty dotyczące wykorzystania stymulacji nerwu błędnego w leczeniu stanów zapalnych skłoniły mnie do współzałożenia nowej firmy w celu przetestowania tej koncepcji na pacjentach, nie pełnię żadnej funkcji w firmie SetPoint Medical. Niemniej nadal działam jako konsultant tej firmy, z nadzieją, że stymulator nerwu błędnego, opracowany na podstawie moich oryginalnych patentów, stanie się powszechnie dostępny dla wielu potrzebujących pacjentów. W moim laboratorium wraz z kolegami nadal pracujemy nad nowymi wynalazkami z dziedziny medycyny bioelektronicznej służącymi leczeniu stanów zapalnych, a prawa do tych wynalazków zostały przeniesione na mojego pracodawcę, organizację non profit Feinstein Institutes.

Nieustanna fascynacja mózgiem i stanem zapalnym, która towarzyszy mi od czterdziestu lat, utwierdziła mnie w przekonaniu, że nerw błędny ma potencjał łagodzenia bólu i cierpienia. To właśnie dlatego codziennie stawiam się w laboratorium, gdzie współpracuję z jednymi z najbystrzejszych, najbardziej innowacyjnych, entuzjastycznych i wytrwałych ludzi na świecie, motywowanych wspólną misją tworzenia użytecznej wiedzy.

Książka ta przedstawia aktualny stan wiedzy na temat nerwu błędnego i jego rewolucyjnego potencjału dla naszego zdrowia. Podzieliłem ją na trzy części. W części I, zatytułowanej Wielkie tajemnice, poznasz nerw błędny w całej jego okazałości – omówione zostaną jego budowa i funkcje. Jeśli interesują cię przede wszystkim praktyczne zastosowania, które mogłyby pomóc tobie lub twoim bliskim, możesz przejść od razu do części III (a do części I wrócić później). Część I poświęcona jest historii naszego rozumienia nerwu błędnego oraz przedstawia aktualny stan wiedzy na temat jego wewnętrznego funkcjonowania. Wiedza ta bazuje na wykorzystaniu nowoczesnych narzędzi z zakresu mikrochirurgii, optogenetyki, biologii molekularnej oraz dekodowania neuronowego wspomaganego sztuczną inteligencją. Działanie nerwu błędnego ma naprawdę kluczowe znaczenie dla życia, i to nie tylko dlatego, że jest to jedyny nerw, którego przecięcie (po obu stronach) powoduje śmierć. Odpowiada on również za utrzymanie równowagi w codziennym funkcjonowaniu wszystkich komórek naszych najważniejszych narządów i układów, w tym układu odpornościowego. Wszystko to odbywa się poprzez odruchy.

Część II – Wielkie interwencje – przeniesie cię do laboratoriów i życia ludzi, którzy wykorzystują naszą obecną wiedzę na temat nerwu błędnego do leczenia chorób w sposób, który jeszcze niedawno był nie do pomyślenia. W niektórych przypadkach zmieniłem imiona i nazwiska oraz dane umożliwiające identyfikację w celu ochrony ich prywatności. Osoby zainteresowane bardziej szczegółowymi informacjami mogą zapoznać się z wykazem cytowanych prac moich współpracowników oraz różnych prac historycznych. W momencie oddawania tej książki do druku dokonuje się rewolucyjny przełom w terapiach bioelektronicznych, dzięki któremu urządzenie zmniejsza się do rozmiarów kapsułki leku przeciwbólowego typu paracetamol (wraz z akumulatorem). Można je wszczepić do nerwu błędnego w szyi, aby pobudzić odruch leczenia przeciwzapalnego i ten stan zapalny kontrolować. W dalszej części przedstawię, w jaki sposób stworzyliśmy nową, ekscytującą dziedzinę medycyny bioelektronicznej, gdzie obecnie na tej ścieżce się znajdujemy i dlaczego mamy już pewność, że jest ona bezpieczna. Stymulatory nerwu błędnego są znane i stosowane przez więcej osób, niż można by się spodziewać. Od lat 90. XX wieku setki tysięcy ludzi otrzymało zatwierdzone przez FDA implanty nerwu błędnego w celu leczenia padaczki i depresji.

W ostatnim czasie przedmiotem badań klinicznych nad odruchami nerwu błędnego – które regulują apetyt, metabolizm, poziomy insuliny i glukozy – jest kwestia tego, czy nieinwazyjne ukierunkowane ultradźwięki mogą być wykorzystywane w leczeniu cukrzycy i otyłości. Na całym świecie prowadzone są setki badań nad pośrednimi ścieżkami do nerwu błędnego, które nie wymagają operacji, a za których pomocą można „zhakować” mózg (łagodnie) dzięki urządzeniom umieszczanym na uchu. W ten sposób dochodzi do stymulacji gałęzi nerwu błędnego, co może pomóc w leczeniu depresji, stanów lękowych, migreny, bólów głowy, zespołu odstawienia opioidów, zaburzeń snu i problemów związanych z COVID-19, a także poprawić pamięć i funkcjonowanie poznawcze. W czołówce tych ekscytujących badań mój zespół w Feinstein Institutes współpracuje z gigantami branży i partnerami badawczymi z kilkudziesięciu innych instytucji.

Część III – Wielkie nadzieje – rzuca nieco światła na popularne domowe praktyki, takie jak medytacja, zimne kąpiele i ćwiczenia fizyczne. Jestem neurochirurgiem i naukowcem, więc zależy mi na stawianiu trafnych diagnoz, odpowiadaniu na trudne pytania na podstawie najlepszych dostępnych danych oraz udzielaniu pacjentom najbezpieczniejszych porad, które przyniosą im jak największe korzyści przy minimalnym ryzyku. W ostatniej części książki staram się przedstawić praktyczne narzędzia, które wydają się obiecujące w świetle najnowszych doniesień naukowych. Ludzie od dawna eksperymentują z różnymi metodami oddziaływania na umysł i ciało oraz domowymi sposobami na pobudzenie nerwu błędnego – od starożytnych praktyk po najnowsze trendy na TikToku. Kierując się przysięgą Hipokratesa, dostępnymi dowodami i ciekawością, analizuję porady Dalajlamy, holenderskiego sportowca wytrzymałościowego Wima Hofa i innych ekspertów. Ważny jest również zdrowy rozsądek, aby oddzielić naukę o nerwie błędnym od marketingowego szumu wokół medytacji, kontroli oddechu, zimnych kąpieli, ćwiczeń fizycznych i urządzeń dostępnych bez recepty. Wyjaśnię, co uważam za prawdziwe i przydatne, co jest fałszywe lub nawet niebezpieczne, a czego po prostu jeszcze nie wiemy.

Wraz z postępem nauki i innowacji w medycynie oraz życiu codziennym coraz lepiej rozumiemy nie tylko to, jak dbać o nerw błędny, ale także dlaczego nasze zdrowie i dobre samopoczucie tak bardzo od niego zależą. Mam nadzieję, że dzięki tej wiedzy poczujesz się pewniej, a prawdziwe historie ludzi i wyniki badań zainspirują cię do działania. Wszystkie historie zawarte w tej książce są prawdziwe i bazują na moich osobistych doświadczeniach oraz opowieściach osób, które podzieliły się nimi ze mną, za co jestem im głęboko wdzięczny.

Dzięki wiedzy możesz przejąć kontrolę nad własnym zdrowiem i podejmować świadome decyzje dotyczące swojego samopoczucia. Pierwszym krokiem ku zadbaniu o nerw błędny jest uświadomienie sobie, że go w ogóle posiadasz. Następnym krokiem jest zrozumienie, jaką pełni on funkcję, co możesz zrobić, aby zachować jego zdrowie (a co za tym idzie – swoje własne zdrowie) oraz jakie korzyści może przynieść ci medycyna bioelektroniczna. Będziesz mógł zadawać właściwe pytania i dokonywać wyborów, jak troszczyć się o nerw błędny na co dzień, a jeśli cierpisz na poważną chorobę, możesz rozszerzyć swoją wiedzę o możliwościach jej leczenia. Nauka o tym niezwykłym nerwie przybliża nas do świata, w którym będzie można uniknąć wyniszczających stanów zapalnych, a choroby o podłożu zapalnym dotykające milionów ludzi będą leczone skuteczniej.1
W jaki sposób energia elektryczna może zastąpić leki?

Cierpienie jest silniejsze niż wszelkie nauki.

– CHARLES DICKENS, GREAT EXPECTATIONS³

Pewnego dnia moją uwagę przykuł e-mail zatytułowany: „Dziękuję za uratowanie mi życia”⁴. Napisała go Kelly Owens, by podzielić się ze mną swoją historią. Kiedy miała trzynaście lat, zdiagnozowano u niej chorobę Leśniowskiego-Crohna i zapalenie stawów, co było początkiem piętnastu lat zmagań z chorobą i wiązało się z hospitalizacjami, operacjami, unieruchomieniem i lekami immunosupresyjnymi. Jednak żaden z lekarzy nie był w stanie jej pomóc. Przez długi czas była leczona sterydami, co doprowadziło ją do osteoporozy. Była młodą kobietą (zbliżała się do trzydziestego roku życia), ale gęstość jej kości odpowiadała osobie trzy razy starszej. Dopiero co wyszła za mąż, a jej partner zdążył już przyzwyczaić się do noszenia swojej małżonki, gdy po kolacji nogi puchły jej tak bardzo, że sama nie mogła dojść do samochodu.

W 2014 roku Kelly zobaczyła mnie w programie HuffPost Live⁵ i wkrótce potem wysłała mi pierwszą wiadomość e-mail. Odpowiedziałem, przekazując informacje na temat naszych badań nad nerwem błędnym, i zasugerowałem, aby śledziła badania kliniczne planowane przez SetPoint Medical. Trzy lata później lekarze Kelly poinformowali ją, że nie mają już żadnych możliwości leczenia, a co gorsza, że powinna wrócić do domu i przygotować się na życie całkowicie uzależnione od steroidu o nazwie Prednizon.

Właściwy poziom stanu zapalnego stanowi delikatną równowagę między pierwszą linią obrony organizmu przed infekcjami a układem odpornościowym, który w pewnych sytuacjach wywołuje destrukcyjne zmiany w organizmie, zamiast go chronić. Układ odpornościowy Kelly uległ rozregulowaniu, co miało katastrofalne skutki. Pomimo codziennego przyjmowania prednizonu jej nogi były tak opuchnięte, że często nie mogła chodzić, co zmusiło ją do porzucenia kariery nauczycielskiej. Częste nawroty choroby Leśniowskiego-Crohna uniemożliwiały jej normalną pracę. W desperacji, ze łzami w oczach, zaczęła przeszukiwać strony clinicaltrials.gov, gdzie dowiedziała się, że firma SetPoint prowadzi badania kliniczne w Europie. Koszty leków, które w jej przypadku okazały się nieskuteczne, zrujnowały ich finanse, ale dzięki wsparciu przyjaciół oraz rodziny Kelly i jej mąż Sean zebrali wystarczającą ilość pieniędzy, aby się przeprowadzić. Spakowali więc swoje rzeczy i przenieśli się za ocean – z New Jersey do Amsterdamu w Holandii.

W Centrum Medycznym Uniwersytetu w Amsterdamie Kelly wszczepiono pod obojczyk niewielkie urządzenie elektroniczne, które dostarczało sygnały elektryczne stymulujące lewy nerw błędny i – jak mieliśmy nadzieję – aktywowało odruch przeciwzapalny. W ciągu kilku tygodni kobieta po raz pierwszy od czasów, gdy była nastolatką, chodziła bez laski. Osiem tygodni później nastąpiła remisja kliniczna, objawy żołądkowo-jelitowe ustąpiły, a Kelly biegała po dwa kilometry dziennie i ćwiczyła. Kilka miesięcy później udało jej się całkowicie odstawić Prednizon, dzięki czemu nie musiała już przyjmować żadnych leków.PRZYPISY

Wprowadzenie: Nowa granica w medycynie

1. Człowiek ma dwa nerwy błędne, po jednym z każdej strony szyi. Każdy z tych nerwów składa się z około stu tysięcy włókien nerwowych. Henry Harland Hoffman i Harold Norman Schnitzlein, The Numbers of Nerve Fibers in the Vagus Nerve of Man, „The Anatomical Record” 139, nr 3 (marzec 1961), s. 429–435, https://doi.org/10.1002/ar.1091390312.

Część pierwsza: Wielkie tajemnice

2. Ilustracja 444 z dzieła Andreae Vesalii Bruxellensis, scholae medicorum Patauinae professoris, de humani corporis fabrica libri septem, ilustrator Jan Stephan van Calcar (Bazylea, Szwajcaria: Joannes Oporinus, drukarz, 1543), https://www.loc.gov/resource/rbc0001.2023rosen0907/?sp=444&r=-0.769,0.595,2.537,1.573,0.

1. W jaki sposób energia elektryczna może zastąpić leki?

3. Charles Dickens, Great Expectations, Durham, NC: Duke Classics, 2012, rozdz. LIX, Kindle.

4. Kelly Owens, e-mail do autora, 21 września 2017 r.

5. „Dr Kevin Tracey wyjaśnia stosowanie stymulacji nerwów w leczeniu zapalenia stawów”, wywiad przeprowadzony przez Josha Zeppsa, 30 maja 2014 r., HuffPost Live, wideo, 4:29, https://www.huffpost.com/entry/dr-kevin-tracey-explains-using-nerve-stimulation-to-treat-arthritis_n_5b4f9372e4b0cf38668f6ce0.